600 million tenge jәne bitpeytin “bylyq-shylyq”
Qytaymen shekaradaghy "Qorghas" keden beketining dauy bitpey jatyp ontýstik ónirden taghy bir shu shyqty. Búl joly Qyrghyzstanmen shekarada. Qarjy ministrligining kedendik baqylau komiyteti tóraghasynyng orynbasary Amaniyaz Erjanovtyng aituynsha, Qyrghyzstanmen shekaradaghy jalghan tranzitterden memleket 600 million tenge zardap shegipti.
"Qantardyng 15-16-sy kýnderi osynday zansyz jýk tasyghan taghy bir jýk kóligi ústaldy. Kedendik tólemder men salyqtan jaltarudan memleketke 600 million tengeden astam shyghyn keldi", - dedi A.Erjanov. Zansyz tauar ainalymy negizinen "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketteri arqyly jýrgizilipti. Qújat boyynsha Týrkiyadan Qyrghyzstangha Qazaqstan arqyly jetkiziluge tiyis jýk bizding elding aumaghynda izim-qayym joghalyp otyrghan. Jәne de búl qylmystyq jýiening qansha uaqyttan beri paydalanylyp kele jatqany әzirge belgisiz.
Kedendik baqylau komiyteti búdan birer kýn búryn "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketterindegi qylmysqa qatysty "ekonomikalyq kontrabanda" boyynsha 15 qylmystyq is qozghalghanyn mәlimdegen-di. Osy eki beketting qyzmetkerleri G.Qalymhanov, S.Bәimenov, N.Oryntay jәne N.Umanovskiyding qylmysqa qatysy bary anyqtaldy.
Erjanovtyng aituynsha, "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketterindegi kontrabanda turaly aqpar ótken jyldyng sonynda jetken. Oghan biylghy jyldyng basynda tosqauyl qoyyldy.
Qytaymen shekaradaghy "Qorghas" keden beketining dauy bitpey jatyp ontýstik ónirden taghy bir shu shyqty. Búl joly Qyrghyzstanmen shekarada. Qarjy ministrligining kedendik baqylau komiyteti tóraghasynyng orynbasary Amaniyaz Erjanovtyng aituynsha, Qyrghyzstanmen shekaradaghy jalghan tranzitterden memleket 600 million tenge zardap shegipti.
"Qantardyng 15-16-sy kýnderi osynday zansyz jýk tasyghan taghy bir jýk kóligi ústaldy. Kedendik tólemder men salyqtan jaltarudan memleketke 600 million tengeden astam shyghyn keldi", - dedi A.Erjanov. Zansyz tauar ainalymy negizinen "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketteri arqyly jýrgizilipti. Qújat boyynsha Týrkiyadan Qyrghyzstangha Qazaqstan arqyly jetkiziluge tiyis jýk bizding elding aumaghynda izim-qayym joghalyp otyrghan. Jәne de búl qylmystyq jýiening qansha uaqyttan beri paydalanylyp kele jatqany әzirge belgisiz.
Kedendik baqylau komiyteti búdan birer kýn búryn "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketterindegi qylmysqa qatysty "ekonomikalyq kontrabanda" boyynsha 15 qylmystyq is qozghalghanyn mәlimdegen-di. Osy eki beketting qyzmetkerleri G.Qalymhanov, S.Bәimenov, N.Oryntay jәne N.Umanovskiyding qylmysqa qatysy bary anyqtaldy.
Erjanovtyng aituynsha, "Qorday" jәne "Qarasu" keden beketterindegi kontrabanda turaly aqpar ótken jyldyng sonynda jetken. Oghan biylghy jyldyng basynda tosqauyl qoyyldy.
Ótken jyldyng sonynda qarjy polisiyasy salyq organynyng jәne kedendik baqylau komiytetining 83 jemqor qyzmetkerin qúryqtaghanyn mәlimdedi. Múnyng 31-i - keden qyzmetkerleri.
"Qorday" keden beketine basshy túraqtamaydy, әiteuir. Jalpy, keden beketterining basshylary búrynnan bir orynda kóp otyrmaytyn. Desek te, "Qordaydyn" basshysy songhy bes-alty aida eki ret auysyp ýlgerdi. Ótken jyldyng tamyz aiynda Abay Alipov "óz erkimen" qyzmetten ketip, búl oryngha Erbol Arynov taghayyndalghan. Arada bes ay ótkende basshy taghy auysyp, Arynovtyng ornyna Talghat Rayhanov taghayyndaldy. Al "Qarasu" beketine Núrlan Saparov keldi.
Qyrghyzstanmen shekaradaghy keden beketterine "tәrtip ornatqysy" keletinder kóp. Biraq tәrtip degendi de әrkim әrqalay týsinetin siyaqty. 2001 jyly 1 qazanda "Qordaygha" basshy bolyp taghayyndalghan Núrlan Kazakeevting aitqany әli este. Ol bylay degen: "Meni búl jerge bylyq-shylyqpen kýresu ýshin taghayyndady. Bir aidyng ishinde tәrtip ornatamyz. Naqty júmys jýiesin qúramyz".
Tәrtip ornatqany qaysy Kazakeevtin? Kerisinshe, búrynghydan da bylyqqa bata týsti. Songhy birer jylda on shaqty ret auysqan basshylardyng bәrining aitatyny osy.
Amaniyaz Erjanov sóz etken 600 million tengening qansha óneshten ótkenin bir qúday biledi. Keden qyzmetkerleri múnsha somany bir ózderi "júta almaydy", jútqanymen "qoryta almaydy". Búl kontrabandalyq tauar tasymalyna ÚQK-nin, qarjy polisiyasynyn, tipti jol polisiyasynyng da keybir qyzmetkerlerining qatysy boluy әbden mýmkin.
Eger ÚQK tóraghasy Núrtay Ábiqaev sózinde túrsa, kedendegi jemqorlyqqa qatysy barlardy shenine de, shekpenine de qaramay jazalauy tiyis.
"Biz múnymen (jemqorlyqpen - E.B.) әli de talmay kýresemiz. Búghan qatysy barlardyng bәrin jazalaymyz. Meyli ol qay organnyng qyzmetkeri bolsa da...".
Múny ÚQK tóraghasy 2011 jyly aitqan. "Qorghasta" ÚQK qyzmetkerleri jemqorlyq jasaghanyn júrt estidi. Odan keyin "ÚQK-ning jemqor qyzmetkeri qúryqtalypty" degendi qúlaq shalmady. Al endi "Qorghastan" keyin ÚQK-de nemese qarjy polisiyasynda jemqor qalmady degenge kim senedi?
E.Biyeke.
«Jas Alash» gazeti
