Júma, 29 Nauryz 2024
Sanlaq 2315 0 pikir 16 Qarasha, 2022 saghat 13:06

Garrinchanyng chempionaty

Basy: Oydan toygha deyin

Jalghasy: Túnghyshtyng qyzyghy men qiyndyghy

Jalghasy: Sayasattyng salqyny: II chempionat. 1934 jyl. Italiya

Jalghasy: Possonyng qaytalanbas qoltanbasy

Jalghasy: Tútas últty qayghyrtqan gol

Jalghasy: Alipi etegindegi aula futboly

Jalghasy: Úly janalyqtar uaqyty


VII ChEMPIONAT. 1962 JYL. ChILIY

Chempion – Braziliya
Kýmis jýldeger – Chehoslovakiya
Qola jýldeger – Chiliy

Dórekilik shekten shyqty

Halyqaralyq futbol federasiyasynyng 1956 jylghy sheshimimen VII әlem chempionatynyng Chiliyde ótetini anyqtalsa da, alty jyl boyy oghan narazy toptardyng kýresi toqtaghan joq. Olardyng uәjderine qúlaq aspau da qiyn edi: birinshiden, atalmysh elding futboly әli onsha qarqyndy damy qoymaghan-túghyn; ekinshiden, eldegi әleumettik-ekonomikalyq ahual tym nashar edi; ýshinshiden, sayasy biylik te kýrdeli daghdarysqa úshyrap jatqan-dy. «Jyghylghangha júdyryq» degendey, birinshilikke eki jyl qalghanda Chiliyde asa qatty jer silkinisi bolyp, kóp adam qaza tapty. Sóitip, 1960 jyldyng basynda FIFA shúghyl týrde jiylys ótkizip, chempionatty basqa elge auystyru mәselesin talqylady. Sonda dop dodasynyng Chiliydegi úiymdastyru komiytetining tóraghasy Karlos Dittbornnyn: «Álem chempionatyn basqa elge bermenizdershi! Bizding halyqta odan basqa eshtene de qalghan joq!» – degen sózi kongreske qatysushylargha qatty әser etti. Bәrining de oidaghyday jasalatynyna senim az bolsa da, futbol sheneunikteri bastapqy sheshimdi ózgertpey-aq qoydy úighardy.

Biraq Dittborn bayghús óz beynetining zeynetin kóre alghan joq. Turnirding bastaluyna tura bir ay qalghanda, auru mendegen ol nebәri 38 jasynda kóz júmdy (úiymdastyru komiytetining júmysyn onyng orynbasary Heovany Goniy jalghastyrdy). Chiliylikter óz otandasynyng erlikke parapar enbegin eskere kelip, dodanyng birneshe oiyny ótetin Arika qalasyndaghy stadiondy Dittbornnyng esimimen atady. Al onyng kongreste aitqan sózi alyp plakatqa jazylyp, stadion tribunalarynyng birine ilinip qoyyldy.

Búl chempionat aiday әlemge Garrincha, Bobby Charliton, Yozef Masopust sekildi tamasha futbolshylardy tanytty. Soghan qaramastan, jylnamashylar Chiliydegi forumdy tarihtaghy eng dóreki jәne gol tym az soghylghan solghyn turnirlerding biri dep esepteydi. Doda barysynda alandaghy aiqasta shekten shyghyp bara jatqandardy auyzdyqtau ýshin FIFA tipti arnayy kenes ótkizip, qauly qabyldaugha mәjbýr boldy. Auyr jaraqat alyp, oiynnan shyghyp qalghandardyng sany 20-dan asyp ketti (ishinde Pele de bar), onyng 12-si eline baldaqqa sýienip oraldy.

Dop qaqpanyng jyrtyghynan kirdi me?

KSRO qúramasy «A» tobynda birinshi oryn aldy. 1960 jyly Europa chempiony atanghan Gavriil Kachalinning jigitterin mamandar bir auyzdan «Altyn Niykeden» ýmitkerlerding qataryna qosyp qoyghan-dy. Osydan tórt jyl búryn Shvesiyada shiyrek finalgha jetken komandadan tek Lev Yashiyn, Igori Netto jәne Valentin Ivanov qalghanymen, qúramdy últtyq birinshilik oiyndarynda kózge týsken talantty jastar men qart qúrlyqtyng túnghysh kubogyn iyelengen tәjiriybeli sheberler tolyqtyrghan bolatyn.

Jylnamashylar Chiliydegi chempionatta KSRO qúramasy bastan ótkergen eki jaytty erekshe atap ótedi. Birinshisi Kolumbiyamen kezdesude bolypty. Áuelgi oiynda yugoslavtardy jengen kenes futbolshylary búl qarsylasyn da 4:1 esebimen útyp jatqan edi. Ekinshi taymnyng ortasynda kolumbiyalyq jartylay qorghaushy Kolli búryshtama oryndaydy. Dop sәl tómendeu, jerlete baghyttalsa kerek, qorghaushylargha basshylyq jasap túrghan Yashin ong jaq baghanagha jauapty Givy Choheliyge «Igray!» («Oyna!») dep aighaylaydy. Oryssha jaqsy bilmeytin gruzin futbolshysy ony «IgraI!» («Oynaymyn!») dep týsinedi de, janynan ótip bara jatqan dopqa ayaghyn da sozbaydy. Onyng ar jaghynda túrghan Netto da әriptesine senip qalghandyqtan, tabanynyng astynan zu ete týsken dopqa eshtene istey almapty. Sóitip, jol-jónekey tiri pendege tiymegen dop zulaghan kýii qaqpagha kýmp beredi! Búl – әlem chempionattary tarihyndaghy búryshtamadan tike soghylghan jalghyz gol edi. Osydan song kónil-kýii búzylghan KSRO qúramasy ainaldyrghan bes-alty minuttyng ishinde taghy eki gol jiberip alyp, match 4:4 esebimen teng ayaqtalady.

Ekinshi oqigha ýshinshi turda Urugvaymen oiynda boldy. KSRO futbolshylary 1:0 esebimen útyp túrghan kezde shabuylshy Igori Chislenkonyng ong qaptaldan qighashtay tepken doby qaqpa torynyng býiirdegi tesiginen ishke enip ketti. Tóreshi «gol boldy» degen isharamen dopty ortagha qoyyp, oiyndy bastaudy búiyrdy. Urugvaylyq qorghaushylar jan úshyryp, oghan goldyng bolmaghanyn týsindiruge tyrysyp baqty. Sonda KSRO qúramasynyng kapitany Igori Netto Chislenkony shaqyryp alyp, «gol boldy ma?» dep súrapty. Ol «joq» dep jauap bergen. Netto tóreshige onyng qatelesip túrghanyn týsindirgen. Futbol tarihyndaghy eng bir tang qalarlyq jay: tóreshi óz sheshimin ózgertip, «goldy» sanamady!

«Qaqpanyng býiirdegi tesiginen dop qalaysha ótip ketedi?» dep tandanushylar az emes shyghar. Chehoslovakiya – Yugoslaviya matchynda bolghan myna bir jaghdaygha qaraghanda, jalpy Chiliydegi qaqpa torlarynyng sapasyna kýmәn tuatyny ras. Álgi oiynnyng Drajen Erkovich esepti tenestirgen 69-minutynda qaqpagha enip bara jatqan dopty keri teuip jibermek bolghan cheh qorghaushylarynyng biri arynyn irke almay, butsysynyng tabanyndaghy búdyrymen tordy ile ketipti. Sol-aq eken, qaqpanyng býkil tory setinep sala beripti! Ony qayta qalpyna keltirem degenshe birneshe minut uaqyt ótken...

Dy Stefano sol kýii alangha shyqpady

«V» tobyna týsken Italiya qúramasynyng dengeyi óte joghary edi. Biraq komanda óz mýmkindigin tolyq paydalana alghan joq. Birinshiden, oghan bas bapker Djovanny Ferrariymen birge últtyq futbol federasiyasynyng basshysy Paolo Massanyng qosa jetekshilik etui keri әserin tiygizdi. Yaghny «eki qoshqardyng basy bir qazangha syimady», óitkeni ol ekeuining futbolgha degen kózqarastary eki týrli edi. Onyng ýstine, turnirdegi túnghysh kezdesuinde italiyalyqtar óte qorqaq taktika ústanyp, teng oiyndy qanaghat tútty. Sәl batylyraq oinaghanda, bәlkim, Batys Germaniya qúramasyn útyp ta keter edi, sebebi, sol jylghy nemister asa kýshti emes-túghyn. Bapkerlerding taghy bir qateligi – alang iyelerimen ótken ekinshi kezdesuge qosalqy qúramdy shyghardy. Búghan qosa biraz jaytty tóreshiler sheship bergendey edi.

Jalpy Chily – Italiya matchy birinshiliktegi eng dóreki kezdesu boldy. Oiynnyng 8-minutynda-aq aghylshyn tóreshisi Aston tentektigi ýshin Djordjo Ferriniydi alannan qudy. Qyzuqandy italiyalyq 6 minut boyy ol sheshimge baghynbay jýrip aldy da, tәrtip saqshylarynyng aralasuynan song ghana әreng ketti. Al kóp úzamay chiliylik Leoneli Sanches kóshe tóbelesterine bergisiz kóriniste italiyalyq Umberto Maskionyng múrnyn bet qyla jazdady. Al múny Aston kórse de kórmegen bola qaldy. Múnday әdiletsizdikke shydamaghan Mario David komandalasy ýshin kek qaytarmaq bolyp, Sanchesti kәnigi boksshygha tәn әdispen úryp jyqqanda, tóreshi tek Davidke ghana alannyng syrtyn núsqady. Sóitip, Italiya qúramasy toghyz-aq oiynshymen qalyp, 73-minutqa deyin shydady da, odan song qatarynan eki dop jiberip aldy. Kelesi satygha alang iyelerimen birge Germaniya qúramasy shyqty.

«S» tobynda Ispaniyanyng joly bolmady. Fransisko Hento, Hoakin Peyro, Ferens Pushkash (búrynghy vengr) sekildi sheber futbolshylarmen jasaqtalghan qúramany danqty kattenachonyng atasy Elenio Errera jattyqtyratyn. Búl kezde Pushkashpen qatar argentinalyq jaryq júldyz Alifredo Dy Stefano da ispan azamattyghyn qabyldap, jasy 40-qa tayaghanda alghash ret әlem chempionatynda oinau mýmkindigine ie bolghan edi. Onyng jas kezinde Argentina futbolynda jyl sayyn janjal tuyndap, últtyq qúrama әlemdik dodagha ótek siyrek baratyn. Alayda finaldyq turnirge bir ay qalghanda Dy Stefano auyr jaraqat aldy. Bapker onyng jazylyp ketuinen ýmittengendikten tandauly 22-ning tizimine qosyp, Chiliyge alyp barghan-dy. Áytse de, әigili futbolshynyng mandayyna Qúday onday baqytty jazbaghan eken: Dy Stefano býkil turnir boyyna alang jiyegin kýzetti de otyrdy.

Búghan qaramastan Ispaniyany eshkim de kelesi kezenge shygha almaydy dep oilaghan joq edi. Áuelgi oiynda chehoslovaktardy 90 minut boyy tyqsyrghanymen, olar songhy minuttarda abaysyzda dop jiberip alyp, útylyp qaldy. ChSSR futbolshylarynyng óte dóreki oinaghany sonsha, match barysynda ýsh birdey ispandyqtyng (Reyha, Riviliya, Segarra) ayaghy synyp, auruhanagha jóneltildi! Oiyn tizginin uysynda ústay almaghan avstriyalyq tóreshi Shtayner búzaqylargha qarsy esh shara qoldanghan joq. Ispaniya búdan song Meksikany tize býktirip, ýshinshi turda Braziliya qúramasymen kezdesti.

Peleni Garrincha joqtatqan joq

Álem chempiondarynyng osydan tórt jyl búrynghy qúramy týk te ózgermegen edi. Stokgolimdegi danqty finalgha qatysqan 11 oiynshynyng barlyghy Chiliyge de keldi. Tek qorghaushylar Belliny men Orlandonyng ghana negizgi qúramdaghy oryndaryn Mauro men Zozimo iyelengen edi. Chempionat bastalugha az qalghanda bas bapker Viysente Feola qatty nauqastanyp qalyp, onyng ornyna Aymore Moreyra taghayyndaldy. Jana bapker komandanyng taktikalyq jýiesine de ózgerister engizdi. Alda tek ýsh shabuylshyny qaldyryp (Vava, Garrincha jәne Pele), ol Zagallony artqa, jartylay qorghanystyng sol qanatyna jyljytty. Sóitip, býkil әlem 4-2-4 jýiesin mengerip jatqanda, braziliyalyqtar 4-3-3 jýiesine kóship ketti.

Ras, búl joly Braziliya qúramasynyng oiyny osydan tórt jyl búrynghyday kózding jauyn ala qoyghan joq. Biraq qarsylastary әlem chempionynyng sapyndaghy búl ózgeristi tiyimdi paydalana almady. «Altyn Niykeni» ózderining qolynan júlyp alugha layyqty qarsylas shyqpaghandyqtan ghana braziliyalyqtar chempiondyq ataghyn saqtap qaldy. Býkil birinshilik boyyna olar bir ghana qúrammen oinady, tek chehoslovaktarmen kezdesude jaraqaty asqynghan Pelening ornyn odan keyingi oiyndarda Amarildo basty.

Braziliyanyng ózderine búrynghyday asa senimdi emes ekeni әsirese Ispaniyamen oiynda bayqaldy. 35-minutta Adelardo esep ashqan son, Piyreney týbeginen kelgen meymandar әlem chempiondarynyng qaqpasyna jii qauip tóndirip, esepti eseley týsuge mýmkindik aldy. Búl sәtterde Jilmar óte sheber oinady. Ispandyqtar qarqyndy kýsheyte týsip, aqyry ekinshi goldy soqty: Pushkash dopty ózinen asyra shalqalay teuip, tura toghyzdyqtan dәl týsirdi. Biraq chiliylik tóreshi Bustamante tamasha goldy eshqanday sebepsiz, kópe-kórneu eseptemey tastady! Artynsha әlgi Adelardony braziliyalyq qorghaushylar óz aiyp alanynda shalyp jyqty. Tóreshi búghan da kóz júma qarady. Aqyry ispan futbolshylarynyng jýikesi syr berdi. 73 jәne 86-minuttarda Pelening ornyn basqan Amarildo qos dop soghyp, Braziliya jenisti jyryp әketti. Ashugha bulyqqan E.Errera «tóreshilerding Ontýstik Amerika komandalaryna búlay ashyqtan-ashyq jaqtasuy – FIFA-nyng әlem aldyndaghy abyroyynyng tógilui!» dep mәlimdedi.

«D» tobynan Florian Alibert bastaghan taghy bir tyng talanttar buynyn tәrbiyelegen Vengriya qúramasy suyrylyp shyqty. Ekinshi oryndy argentinalyqtardan tek dop aiyrmasy arqyly ghana basym týsken Angliya aldy. Alayda búl toptyng qos myqtysy da shiyrek finaldan әri asa alghan joq. Vengrler chehoslovaktardan, al aghylshyndar Braziliyadan útyldy.

Álem chempiondarynyng oiyny pley-off kezeninen bastap qayta qúlpyryp shygha keldi. Ásirese Garrincha airyqsha kózge týsti. Angliyanyng qaqpasyna soghylghan ýsh gol da sonyng enbegi edi. Alghashqysyn ol... baspen soqty. Ómirinde túnghysh ret! Óitkeni, Garrincha bala kezinde әbden su sinip, balshyq battasqan bir dopty baspen úryp kórgen eken, sodan basy auyryp, jýregi shaylyghyp qalypty. Ekinshisinde shabuylshy әuelep kelgen dopty jerge týsirmesten ayaghynyng alqymymen әdemilep úryp tura toghyzdyqqa qadady. «Qúrghaq japyraq» atalatyn búl soqqyny bәri de Garrinchanyng komandalas әriptesi – Didiyding әdisi dep ataytyn. «Nesi bar, búl әdisti Garrincha әriptesinen artyq oryndamasa, kem mengermegen eken» dep jazdy ertesine aghylshyn gazetteri. Al chiliylik basylymdar: «Onyng qisyq ayaghymen dopty qalauynsha biyletetin әreketin basketbolshylar qolymen de qaytalay almas», – dep sýisindi.

Aytpaqshy, Braziliya – Angliya matchynda este qalarlyq tosyn oqigha boldy. Ronalid Sprindjett qorghap túrghan qaqpanyng janyna qaydan shyqqany belgisiz bir it kele qalypty. Onyng «auf!» dep ýrgen dausynyng qatty hәm qapelimde estilgeni sonshalyq, aghylshyn qaqpashysy qolyndaghy dobyn týsirip alypty. Bara-bara erkinsip, «oyyngha aralasyp» bara jatqan hayuandy alannan shygharyp tastau ýshin tayau mandaghy futbolshylardyng bir-ekeui ony ústap almaq bolady. Biraq olardyng әreketinen eshtene shyqpaydy. Mine, osy sәtte aghylshyn jartylay qorghaushysy Djimmy Grivzding basy istep-aq ketedi: ol dereu tórt ayaqtap túra qalyp, tilin salaqtatyp, әlgi itke qarap shәuildep qoya beripti. «Bú ne pәle taghy?» dep an-tang qalghan it onyng janyna kelip, iyiskeley bastaghan eken, Grivz ony shap berip ústay alady...

Orys gazetteri Yashindi kinәlady

Shiyrek finaldyng qalghan eki kezdesuinde Yugoslaviya nemisterden basym týsse, Chily qúramasy KSRO komandasyn tize býktirdi. Orys baspasózi jeniliske Yashindi kinәli dep tauyp, bayghús qaqpashyny jerden alyp, jerge saldy. Jyl boyyna BAQ onyng aty-jónin atamady, tipti el birinshiliginde erlik kórsetip jatsa da, ýnsiz qaldy. Shyn mәninde chiliylikter soqqan eki goldyng birine birshama aiyby bar degenmen, sәtsizdikke tek Yashin ghana kinәli emes edi. Ol tipti búl dodagha ekinshi qaqpashy retinde kelgen bolatyn, irikteu oiyndarynan beri qaqpa kiltin KSRO-nyng 1961 jylghy ýzdik futbolshysy, keyin tanymal sport kommentatory bolghan Vladimir Maslachenko berik ústap kele jatqan-dy. Biraq әlem chempionaty bastalugha bir apta qalghanda, Kosta-Rikamen joldastyq kezdesude Maslachenko auyr jaraqat alyp, saptan shyghyp qaldy da, bas bapker G.Kachalinnin, amal joq, asa babynda bolmay túrghan Yashinge senim artuyna tura keldi. Chiliydegi qateligi ýshin syngha úshyrasa da, 1963 jyly Álem qúramasynyng sapynda Angliya komandasyna qarsy joldastyq kezdesude ghalamat sheberligimen dýnie jýzin tamsandyrghan danqty qaqpashy aqyry «Frans futbol» jurnaly úiymdastyratyn «Altyn dop» jýldesining iyegeri atandy. Osydan song ghana orys gazetterining ashuy basylyp, ony «kenes futbolynyng maqtanyshy» dep jaza bastady.

Sóz joq, dodanyng eng ýzdik matchy jartylay finaldaghy Braziliya men Chiliyding beldesui edi. Shiyrek finalda aghylshyndardyng qaqpasyna eki dop soqqan Garrincha búl oiynda da jarqyray kórindi. Jalpy, búryn Pele men Vavagha pas shygharyp berip, solardyng kólenkesinde jýretin braziliyalyq «jetinshi nomer» osy chempionattyng naghyz júldyzyna ainaldy. Chiliymen oiynda ol ózi eki dop soghyp qana qoymay, Vavagha da qos nәtiyjeli pas shygharyp berdi. Oghan esh qarsy túra almaghandaryna ashynghan alang iyeleri shabuylshydan qaytip kek alaryn bilmegen sekildi. Áyteuir qorghaushy Eladio Rohas onyng sonynan týsip, qayta-qayta shalyp jygha berdi. Ábden tózimi tausylghan Garrincha (ol eshqashan dórekilikke dórekilikpen jauap bermeytin) kezekti jyghylystan son, ornynan atyp túryp, búzaqyny qua jóneldi. Rohas bezektep qashty. Quyp jetken Garrincha әzildegen synay tanytyp, butsysynyng úshymen onyng qúiryghynan jәy ghana týrte saldy («tepti» deuge mýlde kelmeydi). Alandaghy oiynshylardyng bәri de (braziliyalyqtar da, chiliylikter de) qyran-topan kýlkige batty. Rohas ta yrjiyp, Manemen (Garrinchanyng esimi – Manuelding qysqarghan týri) qol alysyp, tatulasqaly túr edi, perulik tóreshi Malidonado Yamasakiy... shabuylshyny alannan quyp shyqty! Garrincha ketip bara jatqan kezde onyng basyna tribunadan әldekimning laqtyrghan bótelkesi tiyip, dәrigerding kómegine jýginuge tura keldi.

Braziliya men Chehoslovakiya kezdesken finaldyq matchtyng aldynda turnirding tәrtiptik kenesining basqosuy boldy. Onda tang qalarlyq sheshim qabyldandy: әlemdik birinshilikter tarihynda túnghysh ret alannan quylghan oiynshygha kelesi matchqa qatysugha rúqsat etildi. FIFA basshylary Garrinchagha kórsetilgen qyzyl qaghazdyng negizsiz ekenin osylay moyyndady. Finalda da Mane óz komandasynyng barlyq shabuylyna qatysyp otyrdy. Pele jaraqat alyp saptan shyghyp qalghan song da, bas bapker Moreyra oghan qoldau kórsetti. «Men Pelening ýnemi alang jiyeginen tabylyp, jigitterdi jigerlendirip otyruyn qaladym, – deydi ol. – Onyng moralidyq qoldauy alandaghy jigitterdi odan beter arqalandyryp jiberdi. Yaghni, komandanyng shabytyn qozdyrushy faktordyng biri osy Pele edi. Al alandaghy oiyn tizginin men Garrinchagha senip tapsyrdym».

Nәtiyjede Braziliya qúramasy qatarynan ekinshi ret әlem chempiony atanyp, Italiyanyng 30-jyldardaghy tamasha tabysyn qaytalady.

Oyyn nәtiyjeleri

Finaldyq turnirge 16 komanda qatysty.

32 oiyn ótkizildi, 89 dop soghyldy (orta eseppen 2,78 gol).

«A» TOBY

Urugvay – Kolumbiya – 2:1,  KSRO – Yugoslaviya – 2:0, Yugoslaviya – Urugvay – 3:1, KSRO – Kolumbiya – 4:4, KSRO – Urugvay – 2:1, Yugoslaviya – Kolumbiya – 5:0

«V» TOBY

Chily – Shveysariya – 3:1, Italiya – Germaniya – 0:0, Chily – Italiya – 2:0, Germaniya – Shveysariya – 2:1, Chily – Germaniya – 0:2, Italiya – Shveysariya – 3:0

«S» TOBY

Braziliya – Meksika – 2:0, Chehoslovakiya – Ispaniya – 1:0, Braziliya – Chehoslovakiya – 0:0, Meksika – Ispaniya – 0:1, Braziliya – Ispaniya – 2:1, Meksika – Chehoslovakiya – 3:1

«D» TOBY

Argentina – Bolgariya – 1:0, Angliya – Vengriya – 1:2, Angliya – Argentina – 3:1, Vengriya – Bolgariya – 6:1, Vengriya – Argentina – 0:0, Angliya – Bolgariya – 0:0

ShIYREK FINAL

Chily – KSRO – 2:1, Germaniya – Yugoslaviya – 0:1, Braziliya – Angliya – 3:1, Vengriya – Chehoslovakiya – 0:1

JARTYLAY FINAL

Braziliya – Chily – 4:2, Chehoslovakiya – Yugoslaviya – 3:1

3-ORYN ÝShIN MATCh

Chily – Yugoslaviya – 1:0

FINAL

Braziliya – Chehoslovakiya – 3:1

17 mausym. Santiyago. «Nasionali» stadiony. 68 679 kórermen. Tóreshi Latyshev (KSRO).

Braziliya: Jilmar, Dj.Santos, Mauro, Zozimo, N.Santos, Zito, Didi, Garrincha, Vava, Amarildo, Zagallo.

Chehoslovakiya: Shroyf, Tihi, Novak, Popluhar, Pluskal, Masopust, Kvashnyak, Pospihal, Sherer, Kadraba, Eliynek.

Goldar: Masopust, 15 (0:1), Amarildo, 17 (1:1), Zito, 69 (2:1), Vava, 78 (3:1).

Súrmergender

Garrincha jәne Vava (Braziliya), L.Sanches (Chiliy), Erkovich (igoslaviya), V.Ivanov (KSRO), Alibert (Vengriya) – bәri de 4 doptan.

Sәken Sybanbay

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3543