Ótken jeksenbi, qazannyng jiyrma ýshi kýni, Qytaydyng aldaghy besjyldaghy memlekettik basshylyq qúramy, sayasy baghdary aiqyndalghan Qytay Kommunistik partiyasynyng jiyrmasynshy siyezi ayaqtaldy.

Shy tóragha Dyng zamanynan qalyptasqan erejeni búzyp, ýshinshi ret memleket tóraghasy bolyp saylandy. Qytay basshysyn alghashqy bolyp, songhy ailarda yadrolyq synaqty jiyiletken Soltýstik Korey basshysy Kim Chen Yn, Petr patsha bolghysy keletin Putiyn qúttyqtady. Tizimdi Qytaydyng Afrikadaghy dos memleketteri, Arab elderi, ózimizding Ózbekstan bastaghan «standar» tolyqtyrdy. Europadan Vengriya preziydenti men Chehiyanyng kommunistik partiyasy siyaqty sayasi, qoghamdyq úiym basshylary bar. AQSh-tyng resmy túlghalary: «Amerika men Qytay qatynasy Demokratiyalyq partiya men Respublikashyldar partiyasynyng Qytaygha ústanghan pozisiyasyna emes, Qytaydyng AQSh-qa ústanghan pozisiyasyna baylanysty qúrylady», - dedi.

Aytsa aitqanday Shy tóragha kezekti bayandamasynda búryn kóp dәripteytin «ózara yntymaqtastyq», «beybit bәseke» sózderin auyzgha almaghan. Kerisinshe qauipsizdik sózin elu ret qaytalaghan. Sonday-aq ishki auyzbirshilik sózin de kóp ret tilge tiyek etken. Sarapshylar búl Shy tóraghanyng jalghastyra biylikte qaluynyng onaygha týspegenin kórsetedi, Búrynghy memleket basshysy Hu Jin Taonyng aldynghy minberden kýshtep shygharyluy sonyng kórinisi deydi. Qytaydyng óz ishinde biylikting jana qúramynan týnilip jatqandar kóp eken. Lichian, Sayshi, Diynshueshiang – ýsheui Shy Jin Ping Jyjiang ólkesin basqaryp túrghandaghy orynbasarlary eken. 20 millonnan astam halqy bar Shanhay qalasyn eki ay qatang karantiyde ústaghan Lichiang Shy tóraghadan keyingi ekinshi túlghagha ainalsa, Beyjing qalasynda aldaghy bes jylda karantiyning kýshin joymaymyz degen Sayshy memleketting iydeologiyasyn qolgha almaq.

Sarapshylar ekonomikany shemishkeshe shaghatyn ýkimettegi qazirgi basshylyq qúramnyng sýzgiden ótpey, olardyng ornyna ekonomikadan habarsyz, sayasy belsendiligimen joghary lauazymgha qonjighandar koronavirus kesirinen túralaghan Qytay ekonomikasyn keri ketirui mýmkin deydi. Qúryltay jabylghannan keyin Qytaydyng Alibaba qatarly iri kompaniyalarynyng Niu-York, Gonkong birjasyndaghy aksiyalary 20 payyzgha deyin qúldyraghan. Yuannyng dollargha shaqqandaghy baghamy 2008 jylghy qarjy daghdarysy kezindegi shamagha jetken. Qytaydyng jyljymaytyn mýlik naryghy da qúldyrap, million dollarlyq ýiler ýshten birine deyin arzandaghan.

Shy tóraghanyng biylikte qaluy, jana biylik qúramynyng býtindey onyng eng senimdi serikterinen qúraluy – el ekonomikasyna da, sayasy atmosferasyna da senimdi azaytyp túr eken.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz