Senbi, 20 Sәuir 2024
Janalyqtar 2564 0 pikir 1 Aqpan, 2013 saghat 09:42

Arnayy ekonomikalyq aimaqqa jerdi jalgha beruding ar jaghynda ne túr?

Senatorlar jekemenshik jer uchaskelerin jalgha alu ar­qy­ly arnayy ekonomikalyq aimaqtardy qúryp, ter­riy­to­riya­syn keneytu bastamasyn ma­qúldady. «QR arnayy eko­no­mikalyq aimaqtar tu­ra­ly» Zangha ózgerister men tolyq­ty­rulardy engizudi kózdeytin qau­lygha sәikes, arnayy eko­no­­mikalyq aimaqtardy qúru, ya bolmasa, keneytu kezinde je­ke­menshik jer uchaskeleri jal­gha alynady. Al ol jerding iye­si san aluan jenildikterdi pay­da­­­lana otyryp, óz kәsibin asha ala­­dy. Búl bastamanyng taghy bir «qazaqi» joly bar. Arnayy eko­no­mikalyq aimaqqa óz jerin jal­gha bergen azamat týk istemese de bolady. Sebebi onyng esep-sho­­­tyna onsyz da qyruar qarjy  qú­yylyp túrady.

Senatorlar jekemenshik jer uchaskelerin jalgha alu ar­qy­ly arnayy ekonomikalyq aimaqtardy qúryp, ter­riy­to­riya­syn keneytu bastamasyn ma­qúldady. «QR arnayy eko­no­mikalyq aimaqtar tu­ra­ly» Zangha ózgerister men tolyq­ty­rulardy engizudi kózdeytin qau­lygha sәikes, arnayy eko­no­­mikalyq aimaqtardy qúru, ya bolmasa, keneytu kezinde je­ke­menshik jer uchaskeleri jal­gha alynady. Al ol jerding iye­si san aluan jenildikterdi pay­da­­­lana otyryp, óz kәsibin asha ala­­dy. Búl bastamanyng taghy bir «qazaqi» joly bar. Arnayy eko­no­mikalyq aimaqqa óz jerin jal­gha bergen azamat týk istemese de bolady. Sebebi onyng esep-sho­­­tyna onsyz da qyruar qarjy  qú­yylyp túrady.

Osynday «ózgeristerdi» Parlament Senatyna iyn­dus­triya jәne jana tehnologiyalar viyse-ministri Ali­bert Rau «arqalap keldi». Onyng aituynsha, arnayy eko­nomikalyq aimaqtar ýshin ózining jekemenshik jerin jal­gha bergen azamattargha barlyq jaghday jasalady. Atap aitqanda, jerding iyesi jalpygha birdey erejelerge sәi­kes, ózining investisiyalyq jobasyn bastap, jeke kә­sibin jýrgize alady. Al ony istegisi kelmese, arnayy ekonomikalyq aimaqty basqarushy kompaniyagha óz jerin jalgha berip, tabys kóre alady. Ol ýshin eki jaqty kelisimshart rәsimdeledi. Sonday-aq aryz berushi azamat (jer uchaskesining iyesi - avt.) qarjylandyrudyng birneshe әdisin tandap, onyng barlyghyn birdey pay­da­lana alady. Viyse-ministrding sózine qaraghanda, osy is­petti ózgerister men tolyqtyrular arnayy eko­nomikalyq aimaqtar ýshin jekemenshik jer uchaskelerin mem­leketting iyeligine satyp alghan kezde budjet shy­ghyndaryn azaytugha mýmkindik beredi. «Búdan basqa biz mem­lekettik - jekemenshik әriptestigining tiyimdi me­ha­nizmin qalyptastyryp, arnayy ekonomikalyq aimaqtardyng investisiyalyq әleuetin kótere alamyz», - deydi A.Rau.

Erlan BOQAEV, «Astana - jana qala» arnayy ekonomikalyq aimaghy basqarmasynyng mamany:

- Shynymdy aitsam, biz ol ózgerister turaly estigen joqpyz. Alayda, zangha sәikes, arnayy eko­nomikalyq aimaqtardyng jeri jekemenshikting iye­liginde bolmauy tiyis. Onday jerler taza memleketting men­shigine kiredi. Deputattar osyny ózgertken boluy ke­rek. Degenmen qazirgi kezde respublika boyynsha to­ghyz arnayy ekonomikalyq aimaq bar emes pe? «As­tana - jana qala» arnayy ekonomikalyq ai­maghy bolsa, memlekettik qúrylym bolyp sanalady. Son­dyqtan biz memlekettik jerdi investorlargha jalgha berip, tiyisti nysandardy saludy talap etip otyramyz. Al basqa arnayy ekonomikalyq aimaqtarda aksionerlik qoghamdar qúrylady da, jer - jalgha, odan keyin subarendagha beriledi.

Meyram BATYRGELDI, Astana qalasynyng túrghyny:

- Shynymdy aitsam, onday zandar bireulerding mýddesi ýshin jazylatyn siyaqty. Mәselen, men arnayy ekono­miy­kalyq aimaqtar turaly zangha býgingi óz­ge­rister men tolyqtyrulardyng engi­zi­letindigin aldyn ala bilgende sol ma­naydan jer satyp alyp, onyng maghan qa­ray jaqyndaghanyn kýtpeymin be?! Osy­dan keyin ol jerdi jalgha berip, aqsha alyp, ýide typ-tynysh jatpay­myn ba?!

Negizi, arnayy ekonomikalyq aimaqtar ýshin jekemenshik jerdi jalgha alu siyaqty bastamany deputattardyng ózderi ótken jyly kótergen bolatyn. Biraq sol kezde A.Rau onymen kelispegen. «Endi siz ol ózge­ris­terdi óz atynyzdan úsynyp otyrsyz. Sonda bir jyldyng ishinde deputattardyng sheshimi dúrys bolyp shyqqan ba?» - dep sú­rady senator Erlan Nyghmatuliyn. Viyse-ministr ol ózgeristermen әu basta kelis­ke­nin, biraq ony engizu tetikterining bol­ma­ghanyn algha tartyp aqtaldy. E.Nyghmatulin ony­men qoymay: «Siz osydan on kýn búryn biz­ding aldymyzda elimizdegi arnayy eko­nomikalyq aimaqtar boyynsha budjettik qa­rajatty tiyimdi júmsaugha qatysty tolyq esepti úsynugha uәde bergensiz. Alayda ol sózinizde túrmadynyz. Sondyqtan myna mә­seleni anyqtaghym kelip otyr, osy ua­qytqa deyin arnayy ekonomikalyq ai­maqtargha 480 mlrd tengening budjettik qa­rajaty salyndy. Ol qarjy qalay ba­qylanady?» - dep taghy bir súraq qoydy. A.Rau oghan da túshymdy jauap bere al­ma­dy. «Endi býginde әrbir aimaq boyynsha tabystyng dengeyi әrtýrli bolyp keledi ghoy. Ayyp etpeniz, biz onday aqparatty ja­qyn arada úsynatyn bolamyz», - dedi viyse-ministr.

Deputat Quanysh Aytahanov bolsa elimizdegi arnayy ekonomikalyq aimaq­tar­dan týsip jatqan tabystyng tym mar­dym­syz ekendigi turaly aityp otyr. Onyng habarlauynsha, qazirgi kezde Qazaq­stan­daghy toghyz arnayy ekonomikalyq aimaqta 470 zandy túlgha tirkelgen. Olardyng iyn­fraqúrylymdyq jýielerdi saluyna mem­leket tarapynan 94 mlrd tenge bólingen.  Osy uaqytqa deyin atalghan óndiristik ai­maqtargha 350 mlrd tenge kólemindegi iyn­vestisiyalar tartyldy. Demek, respu­bliy­kalyq budjetten bólingen 1 tengeden 3,7 tenge payda týsti. «Al bir arnayy eko­no­mikalyq aimaqqa tartylghan bir jyl­dyq investisiyanyng kólemi 19 mln AQSh dollaryn qúraghan. Búl kóp pe, az ba? Bir qaraghanda, dúrys siyaqty. Degenmen basqa eldermen salystyryp kóreyik. Mә­selen, Polishada ol kórsetkish - 429 mln dollar, bizden 22 ese kóp. Filippinderde - 207 mln AQSh dollary (11 ese artyq). Býginde barlyq arnayy ekonomikalyq aimaqta tir­kelgen 470 zandy túlghada nebәri 3,6 myng júmys orny ashyldy. Demek, әrbir kәsiporyngha tek 7,6 júmys ornynan ghana keledi», - deydi Q.Aytahanov.

Senattyng keshegi otyrysy barysynda arnayy ekonomikalyq aimaqtar ýshin je­kemenshik jer uchaskelerin jalgha alu baghasy turaly eshtene aitylmady. Degen­men barlyq deputat «Qazaqstan Respubliy­ka­syndaghy arnayy ekonomikalyq ai­maq­tar turaly» zangha ózgerister men to­lyq­tyrular engizudi kózdeytin zang jo­basyn bir auyzdan maqúldady.

Avtor: Arman ASQAR, Astana

"Alash ainasy" gazeti

0 pikir