Júma, 26 Sәuir 2024
Janalyqtar 4372 0 pikir 1 Aqpan, 2013 saghat 08:55

Qazaqstanda jylyna әr adam 50 bótelke araq ishedi

Mәjilis deputaty Ergen Doshaev Qazaqstan Respublikasynyng Premier-Ministri Serik Ahmetovke deputattyq saual joldady.

«Sizge osy deputattyq saualdy joldauyma elimizde alkogoli tútynudyng kýrt ósip bara jatqany sebep boldy.

Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy býkil jer sharynda spirt ishimdikterin tútynu dengeyin aiqyndau ýshin 188 elde arnayy monitoring jýrgizedi.

2011 jylghy reytingte Qazaqstan 34 orynda túr. Búl - elimizding әrbir azamaty jylyna 11 litrge juyq taza etil spirtin nemese jarty litrlik araqtyn 50 bótelkesin tútynady degen sóz.

Sonyng nәtiyjesinde Qazaqstan býgingi kýni Ortalyq Aziyada naghyz ishimdikke qúmar el bolyp tabylady. Mysal ýshin aitatyn bolsaq, jogharyda atalghan reytingte Qyrghyzstan - 106-shy, Týrkimenstan - 114-shi, Ózbekstan - 131-shi, al Tәjikstan 134-shi orynda túr. Tipti, kórshiles Qytaydyng ózi bir jarym milliard halqy baryna qaramastan, 95-shi orynda túr.

Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy halyqtyng jan basyna shaqqanda alkogoli tútynuynyng shekti dengeyin de eseptegen. Ol jylyna 8 litrden aspaugha tiyis. Odan artyq tútynu últtyng azyp-tozuyna, tipti qúryp ketuine әkep soghady.

Osy әleumettik kesirli qúbylystyng auyr saldaryn bizding elimizding mysalynan kóruge bolady.

Mәjilis deputaty Ergen Doshaev Qazaqstan Respublikasynyng Premier-Ministri Serik Ahmetovke deputattyq saual joldady.

«Sizge osy deputattyq saualdy joldauyma elimizde alkogoli tútynudyng kýrt ósip bara jatqany sebep boldy.

Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy býkil jer sharynda spirt ishimdikterin tútynu dengeyin aiqyndau ýshin 188 elde arnayy monitoring jýrgizedi.

2011 jylghy reytingte Qazaqstan 34 orynda túr. Búl - elimizding әrbir azamaty jylyna 11 litrge juyq taza etil spirtin nemese jarty litrlik araqtyn 50 bótelkesin tútynady degen sóz.

Sonyng nәtiyjesinde Qazaqstan býgingi kýni Ortalyq Aziyada naghyz ishimdikke qúmar el bolyp tabylady. Mysal ýshin aitatyn bolsaq, jogharyda atalghan reytingte Qyrghyzstan - 106-shy, Týrkimenstan - 114-shi, Ózbekstan - 131-shi, al Tәjikstan 134-shi orynda túr. Tipti, kórshiles Qytaydyng ózi bir jarym milliard halqy baryna qaramastan, 95-shi orynda túr.

Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymy halyqtyng jan basyna shaqqanda alkogoli tútynuynyng shekti dengeyin de eseptegen. Ol jylyna 8 litrden aspaugha tiyis. Odan artyq tútynu últtyng azyp-tozuyna, tipti qúryp ketuine әkep soghady.

Osy әleumettik kesirli qúbylystyng auyr saldaryn bizding elimizding mysalynan kóruge bolady.

Songhy bes jylda adamdar alkogolidik mas kýide jasaghan qylmys sany eki eseden astam ósip, 13 mynnan astam faktini qúrady. Osy uaqyt ishinde mas qylmyskerding qolynan 3172 qazaqstandyq qaza tapqan.

Mas kýidegi jýrgizushiler de jýgensizdik tanytuda, songhy bes jylda osynday 330 myn jýrgizushi ústalghan. Olar 1814 jol-kólik oqighasyn jasap, sonyng saldarynan 494 adam qaza tapqan, 2,5 myn adam әrtýrli jaraqat alghan.

Maskýnemdik kóptegen órtting shyghuyna da sebep boldy. Songhy bes jylda 1275 azamat mas kýide osynday órt saldarynan qaza tapqan.

Alkogoli tútynudyng kýrt ósui, әriyne, eldegi demografiyalyq jaghdaygha jәne jalpy ekonomikanyng damuy men әleumettik ómirge de óz kesirin tiygizedi. Alkogolizmning sebebinen jappay júmys ornyn tastap ketu, óndiristing toqtap qaluy jәne basqa da kelensiz faktorlar saldarynan keltirilgen orasan zor zalaldy eseptep shyghu mýmkin emes.

Túrmystaghy maskýnemdik saldarynan ajyrasyp ketken ondaghan myng otbasygha keltirilgen zalaldy da esepteu qiyn. Tastandy jetim balalardyng tragediyasyn jәne maskýnem-dikten auru bolyp tuylghan sәbiylerding tartyp otyrghan zardabyn qalaysha eseptep, qaytip baghalaugha bolady?!

Eger statistikagha jýginetin bolsaq, sarapshylardyng baghalauy boyynsha, jyl sayyn dýnie jýzinde alkogoli ishimdigin shamadan tys tútynu saldarynan 2,5 million adam kóz júmady. Álemdegi maskýnemderding 11 payyzy apta sayyn úzaq merzimdik ishkilikke salynady. Búl rette olardyn   30 payyzdan astamyn әielder qúraydy.

Búl boyynsha bizding elimizde de jaghday mәz emes. Songhy bes jylda spirtti ishimdikti tútynudan nemese sonyng kesirinen 12 myngha juyq qazaqstandyq qaytys bolghan. 210 myngha juyq adam narkologiyalyq dispanserde esepte túr.

Áriyne, әlem júrtshylyghy osy qaterli aurugha qarsy kýres jýrgizip otyr. Býgingi kýni Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyng úsynystary boyynsha 80 elde alkogolizm men maskýnemdikting aldyn alu boyynsha arnayy memlekettik sayasat jýrgiziledi. Salamatty ómir salty nasihattalady. Keybir elderde alkogoli ishimdikterin tútynugha tikeley tyiym salynghan.

Elimizde alkogolizmge qarsy kýreste eshtene istelmey otyr dep aitugha bolmas. 2010 jylghy qarashada Densaulyq saqtau ministrligi dayyndaghan Qazaqstanda densaulyq saqtaudy damytudyng 2011-2015 jyldargha arnalghan «Salamatty Qazaqstan» memlekettik baghdarlamasy bekitildi.

Búl qújat - jalpy alghanda, óte manyzdy qújat. Biraq ol elde alkogolizmdi azaytu boyynsha naqty kýres jóninen birqatar súraq tuyndatady. Dýniyejýzilik densaulyq saqtau úiymynyng sarapshylary osy әleumettik kesirmen kýresting eng tiyimdi әri keng taralghan qúraly ekonomikalyq sharalar ekenin aitady. Yaghni, eng aldymen, spirttik ishimdikterge aksizderdi arttyru arqyly alkogolidi qymbattatyp, halyqtyn, әsirese jastardyng oghan qoly jetpeytindey jaghday jasau qajet.

Alayda, ókinishke oray, Baghdarlamada alkogoli ónimderine aksiz stavkalary qay jyly jәne qanday mólsherde artatyny turaly nysanaly indikatorlar kórsetilmegen.

Búl biz ýshin asa manyzdy. Býgingi kýni Qazaqstandaghy araq - Keden odaghy elderi arasynda eng arzan araq bolyp tabylady. Onyng sebebi de qarapayym - aksiz stavkalary tómen. Eger elimizde 2012 jyly bir litr etil spirtin dayyndau kezinde aksiz týrinde 60 tenge óndirip alynatyn bolsa, Reseyde búl mólsher - 163 tengege juyq, al Belorussiyada 380 - 432 tenge aralyghynda. Elimizde jarty litrlik araqqa aksiz 100 tengeni qúraydy. Al Resey men Belorussiyada búl kórsetkish odan 2,5 ese joghary. Syra ónimderi boyynsha da osynday jaghday bayqalady.

Qújatta eldegi alkogolidi shamadan tys tútynudy azaytugha baghyttalghan basqa tetikter de naqty kórsetilmegen. Býgingi kýni airyqsha liyberaldyq sipat alyp otyrghan antialkogolidik zannamany kýsheytu jóninde de eshtene aitylmaghan.

Sondyqtan da qazirgi bar normalargha sәikes saghat 23.00-den saghat 8.00-ge deyin alkogoli satugha tyiym salynghanyna qaramastan, elimizde spirt ishimdikteri tәulik boyy ondy-soldy satylu ýstinde. Sauda oryndary spirt ishimdikterin kәmeletke tolmaghandargha satudan da tartynar emes. Múnyng ózi antialkogolidik zannamany osylay búzghany ýshin aiyppúl mólsheri kórshiles eldermen salystyrghanda óte az ekenine baylanysty.

2012 jyldyng sonynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti - Elbasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev halyqqa tarihy Joldauyn arnady, onda elimizding 2050 jylgha deyin damuynyng naqty oilastyrylghan strategiyasy belgilengen.

Memleket basshysy Qazaqstannyng úzaq merzimdi basty qújatynda últtyng densaulyghy - bizding tabysty bolashaghymyzdyng kepili»,- dep airyqsha atap ótti. Deni sau, bilimdi jәne bәsekege qabiletti últ qana Joldaudan tuyndaytyn auqymdy mindetterdi sheshuge qabiletti.

Sondyqtan biz Ýkimet qalyptasqan jaghdaydy naqty baghalap, elimizdegi alkogoli problemalary auyzdyqtau boyynsha tiyisti sharalar qabyldaydy dep senemiz»,- degen hat sonyna Palatanyng 20-dan astam deputaty qol qoyghan.

Aqparatty QR Parlamenti Mәjilisi Apparatynyng  Baspasóz qyzmeti taratty

ABAI.KZ

0 pikir