Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Anyq-qanyghy 3903 14 pikir 19 Qazan, 2022 saghat 14:09

Ukrainada ne bolyp jatyr?..

Áleumettik jelide Ukrainagha qatysty aqparattardy tek Resey telearnalarynan alyp otyrghan aghayyndardyng birjaqty kózqarastaryn bayqap qalamyn. «Jana jylgha deyin Zelenskiyding kýni bitedi-mys», «Resey Ukrainany bombalap tas-talqan etedi-mys» degen tәrizdi payymdaular aqiqattan mýlde alys. Naqty jaghday qanday?

* Ukraina armiyasy men halqynyng jeniske degen motivasiyasy zor, óitkeni olar óz atamekeni men tughan jerin qorghauda. Soghys bastalghan alghashqy aptada ghana 5 mln-gha juyq ukraindyq Otan qorghau ýshin maydangha súranyp әskery komisariattargha barghan. Orys әskerinde beybit eldi mekenderdi tonaudan basqa motivasiya joq.

* Resey әskeri Ukrainanyng negizinen orystar túratyn shyghys tarapyndaghy qalalar men eldi mekenderdi basyp alyp,  beybit túrghyndaryn qyra bastaghan son  búryn basy qosyla bermeytin Ukraina halqy qazir Resey agressiyasyna qarsy tas týiin birikti. Patriotizmi kýsheydi. Ukraina tәuelsizdigin qorghaugha qatysyp jýrgen qazaq jigitteri de bar.

* Resey agressiyasynan keyin ukrain tili eldegi jetekshi, basty tilge ainaldy. Orystardyng ózi ukrain tilinde sóileytin boldy.

* Qazir Ukrainanyng maydandaghy armiyasynyng sany 700 mynnan asty. Bir mln zapastaghy әskeri dayyn túr. Ay sayyn shetelderde 10 mynnan astam ukrain әskeri dayyndyqtan ótedi. Olar jana soghys tehnikasyn mengerudi ýirenude.

* Ukraina jeti aida Reseyding túraqty (regulyarnaya) armiyasyn talqandady. Reseyding 60 mynnan astam soldaty men ofiyserining kózi joyyldy. 200 mynnan astam әskeri jaralandy, 30 mynday әskery qyzmetkeri habar-osharsyz ketti. (Djavelin snaryady tiygen tank ekipajynan eshqanday iz qalmaydy). Túraqty armiyasy talqandalghan Resey endi amalsyz mobilizasiya arqyly rezervtik armiyasyn úrysqa qosyp jatyr. Jaghdayynyng qiyndap bara jatqanyn  sezgen Resey biyligi Ukrain tarapynan kýn sayyn derlik kelissózge otyrudy, soghys qimyldaryn tym bolmasa ýsh aigha toqtata túrudy súrap ólip barady.

* Ukraina Qaruly Kýshteri qyrkýiek aiynyng ortasynan bastap qorghanys qimyldarynan endi batyl shabuyl әreketterine  kóshti. Býgingi kýnge deyin Herson, Zaporojie, Lugansk men Donbass ónirinde 1700-den astam eldi meken azat etildi.

* Jau uaqytsha basyp alghan aumaqtarda ukrain partizandarynyng qozghalysy qanat jayyp barady. Olar dúshpan kommunikasiyalaryna  aitarlyqtay ziyan keltirude. Ukrain artilleriyasyna jaudyng әskery qoymalary, janarmay beketteri, shtabtary men әskery kazarmalary turaly kordinattar berude.

* Orys armiyasynda tәjiriybeli ofiyserler jetispeydi. Kósheden ústalghan jastardan, 40-50 jastaghy «divan batyrlarynan», týrmeden shygharylghan qylmyskerlerden jasaqtalghan qúramalary «zenbirek jemine» ainalyp jatyr. Búryn orystardyng kýnine ortasha eseppen 120-150 soldaty qaza tabatyn bolsa býginde kýnine 450-500 soldaty ajal qúshuda.

* Jantalasqan Resey odaqtas memleket retinde Belorus jerine 70 myng әskerin shoghyrlandyryp jatyr.  Soltýstikten tap bermek. Biraq Ukraina armiyasy Belorus shekarasynda osy qauipke qarsy әskery jattyghu ótkizip, qazir «kelseng kel» dep saqaday say otyr. 70 myng polietiylen paket dayyn.

* Ukraina Euroodaqqa kandidat el retinde qabyldandy.

* Ukraina Reseyding energojýiesinen shyghyp, Europanyng energojýiesine qosyldy.

* Ukrainanyng eng zamanauy qaru-jaraqtarmen jaraqtanuy jyldam jýrip jatyr. AQSh-tyng arnayy lend-liz zany boyynsha orasan kólemde kómek jýzege asyryluda. AQSh-tyng 800-den astam әskery zauyty Ukrainagha júmys isteude.

* Euroodaq elderi de qolynan kelgenshe kómek jasauda. Qyzyq bolghanda kólemdi «kómek» Reseyden jasalyp otyr. Óz erkimen tútqyngha berilgen orys soldattary aidap әkelgen tankter men  zytqan reseylikter maydan dalasyna tastap ketken tankterding sany qazir 500-den asyp ketti. Olar qazir orys әskerine qarsy shayqastarda qoldanyluda.

* Ukraina Qaruly Kýshteri qazir Europadaghy eng tәjiriybeli, eng myqty armiyagha ainaldy.

* Ukraina qazir әlemdegi eng tanymal memleket.  Kiyev 2022 jyly әlemde shetel preziydentteri men halyqaralyq úiymdardyng basshylary eng kóp kelgen qala  bolyp otyr.

* NATO qaytadan әlemdegi eng yqpaldy әskery úiymgha ainaldy. Onyng qatary Shvediya jәne Finlyandiya siyaqty eki elmen tolyqty. Ukraina NATO qúramyna mýshelikke ótuge resmy ótinish berdi.

* Ýstimizdegi jylghy 14-qazanda BÚÚ Bas Assambleyasy Resey Federasiyasynyn  basqynshylyq jolmen DNR, LNR, Herson, Zaporojie oblystaryn ózine qosyp alu maqsatynda ótkizgen referendumyn, UKrainagha agressiyasyn aiyptaghan qarar qabyldady. Ony әlemning 143 memleketi qoldady. Resey, Belorussiya, KHDR, Nikaragua men Siriya siyaqty bes memleket qarsy shyqty. Qazaqstan qalys qaldy.

* Endi Birikken Últtar Úiymynda Reseydi «terrorizmning sponsory» dep tanu turaly zang jobasy qarastyrylmaq.

* Kiyevte orystardyng drondyq shabuyldaryna tosqauyl qoyatyn antidrondyq «shatyr» jýiesi qoldanyla bastady.

* Reseyding irandyq úshaqsyz apparattarynan qorghanu ýshin Ukrainagha amerikalyq-norvegiyalyq NASAMS zymyrandyq keshenderi jetkizilude.  Ol 40 shaqyrymdyq radiusta bir jolghy zalppen dúshpannyng әuedegi 54 shabuyl qúralyn joyyp jibere alady.

* Býgin 19-qazangha deyin  (soghystyng 239-shy kýninde)  Ukraina Reseyding 65 850 soldaty men ofiyserining kózin joydy. 2559 tankicin órtedi, 268 úshaghy men 246 tikúshaghyn atyp týsirdi.  5178 jauyngerlik mashinasyn, 359 zalptyq atystyng reaktivtik jýiesin (RSZO),  5178 brondy jauyngerlik mashinasyn, 183 әue shabuylynan qorghanys qúraldaryn, 1215 úshqyshsyz әue apparatyn, 316 qanatty zymyranyn joyyp jiberdi.

* Qazir Chehiyanyng talaby boyynsha basqynshylyq soghysqa úryndyrghan Reseyding Putiyn, Patrushev, Medvedev, Bortnikov, Shoygu, Lavrov siyaqty basshylaryn Gaagada qylmystyq jauapqa tartatyn arnayy halyqaralyq tribunal qúryluda.

Kórip otyrghandarynyzday Ukrainadaghy soghys Reseyding paydasyna sheshilip jatqan joq. Inisiativa ukraindar jaghynda!

Marat Bәidildaúly, jazushy-publisist

Abai.kz

14 pikir