Senbi, 20 Sәuir 2024
Tarih 3223 36 pikir 19 Qazan, 2022 saghat 13:30

Mәskeu astana emes, Volga shekara emes!

1941 jyly, 16 qazanda Mәskeude naghyz abyr-sabyr-bastaldy. KSRO astanasyn ýrey men qorqynysh biylep aldy. Astana halqyn "nemister jaqyndap qaldy, eki kýnde Mәskeudi alady" degen sóz tipti shoshytty. Búl sózder negizsiz emes bolatyn. Germaniya Mәskeu manyndaghy audandardy týgelderlik basyp alyp, bas qalagha taqap qalghan sәt edi. Tariyhqa "Mәskeudegi halyqtyq dýrbelen" atty ataumen engen oqigha býgin bastalghan bolatyn.

Mәskeudegi biylik te, búqara da búrynghy imperalistik ruhtan júrday bolyp, qoryqqandarynan kirerge tesik tappay jatty. Alghash ret Mәskeu metrosy 16 qazanda halyqqa qyzmet kórsetpedi. Metrony jauyp, jau basyp kirgen sәtte jaryp jiberuge dayyndady. Jolaushylar poezdary toqtatyldy. Qaladan jappay evakuasiya bastaldy. 4,5 mln halyqtyng 2 mlny astanany jedel týrde tastap ketti. Halyq basy aughan jaqqa qashty. Kólikpen, poezben, jayau, úshaqpen. Bastysy Mәskeuden ary ketse bolghany. Sebebi nemister Mәskeudi alsa, túrghyndardy tolyq qyryp tastaydy degen boljam boldy. Jau qolyna iri ónerkәsip oryndaryn qaldyrmau maqsatynda 1200 zauytqa jarylghysh zat ornatyldy. Basyp kirse, jaryp jiberemiz dedi kommunister. Napoleon basyp kirgendegi taktikany eske alyp jatty key qolbasshylar.

Mәskeude anarhiya kórinis tapty. Dýkenderding barlyghy derlik tonaldy. Biylikting oghan qaraytyn oiy da, uaqyty da, niyeti de, mýmkindigi de bolmady. Biylik ózin qaladan sau alyp shyghudy oilastyrdy. Key derekter biyliktegilerding otbasylary men jaqyndary 10 qazanda qaladan ketudi bastaghan deydi. Jasyryn týrde әriyne jәne týngi uaqytta.

Soghys bastalghan sәtte-aq "Mәskeu qúlasa qay qalany uaqytsha astana etemiz" degen saual tuyndap, talqylanghan. Bir núsqa retinde Kuybyshev tandaldy. Tabighy negizde jaqsy qorghalghan, jau tehnikasynyng jetuine qiyn jәne qorghaugha onay. Mine, dәl sol Kuybyshevke qazanda biylik evakuasiyalanghan deydi tarihshylar.

Qysqasy Mәskeu 41 jyly, dәl býgin ýrkip, shoshyp jatty. Germaniya úshaqtary әueden "Mәskeu astana emes, Volga shekara emes" degen saryndaghy paraqtardy qarsha boratty. Halyqqa psihologiyalyq qysym qatty boldy. Alayda әne-mine qúlaugha tiyis Mәskeu, qúlamady...

Mәskeudi ózi on jyl búryn qynaday qyrghan ózge últ ókilderi qasqaya qorghap qaldy. On jyl búryn ashtyq pen repressiyadan joyyp jibere jazdaghan últtar, ózining bas qasapshysyn qútqaryp qalady dep kim oilaghan?! Alayda solay boldy. Eng ókinishtisi sol, qazirgi Mәskeu búrynghy Mәskeudi kimder qútqaryp qalghanyn eskermeydi, moyyndamaydy. Biraq tarih әdiletti, ol ózine әdiletsizdik jasaghandardy ayausyz jazalaytyny bar. Aylar, jyldar, ghasyrlar ótken song aiyptylardy bir sabap alatyn sabaghy bar onyn...

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

36 pikir