Ótken aptada Astanada qatarynan ýsh sammit ótti. Aziya memleketterining ózara is-qimyl әri senim sharalary kenesining 6-shy basqosuy, Tәuelsiz elder dostastyghy basshylary kenesining kezekti otyrysy, sonday-aq Ortalyq Aziya men Resey basshylarynyng talqy jiyny boldy.

Tili, dili bólek ózge Aziya elderin aitpaghanda, kezinde kenesting qúramynda bolghan tili men dini jaqyn Ortalyq Aziya elderining arasynda alauyzdyq sheshilmey otyrghanda ashyq dialog qúratyn múnday sayasy alannyng boluy qúptarlyq qúbylys ekeni týsinikti.

Jurnalisterding túnghysh preziydentti eske týsiretin sayasy sammitterdi – qazirgi preziydent saylauynda kósh basynda dara shauyp túrghan kәnigi diplomat Toqaevtyng syrtqy sayasattaghy kezekti jenisi dep alaqaylauynyng sebebi sol.

Qoghamdyq, sayasy qozghalystardyng júrtty auzyna qaratqan tizgin ústar jetekshisi bolatyny siyaqty ónirlerding de azuly kóshbasshysy bolatyny belgili. Aziyada Qytaydyng ekpinine shydas beretin qarsylas kemde kem ekeni júrtqa mәlim. Arab memleketterin Amerika men Europa iygiliktenetin múnay óndirudi azaytugha kóndirip, ekonomikasy quatty Koreyany kommunist bauyry arqyly qorqytyp, kelissózge mәjbýrlep, halyq sany qaraylas Ýndistandy AQSh pen Reseyding arasynda sandaltyp, úighyrlargha jalghyz jaqtas bolyp kelgen maqtauly Erdoghannyng ýnin shygharmay otyr. Ózin búrynghy kenes qúramynda bolghan respublikalardyng baghdarshysy, aimaq alpauyty sanaytyn Reseydi de yuanymen qyzyqtyryp, jetim baladay ózine telmendetip qoydy. Preziydent Toqaevtyng auzynan shyqqan Aziyanyng jana ghasyrdaghy kóshbasshylyq orny turaly sózding de Qytay basshysynyng ýirenshikti úranyna ainalghanyn aita ketuimiz kerek.

Endi sammitterding «Jana Qazaqstandy» armandap otyrghan júrt arasynda tudyrghan әserine, pikir talastargha toqtalsaq. Sammitterding býgin ghana ótip otyrmaghany, túnghysh preziydent zamanynan kele jatqany mәlim. AÓSShK-ning Nazarbaevtyng bastamasymen ómirge kelgeni әlem aqparatynda da aitylady. Búl iydeyany úsynghan 1992 jyl – Núrsúltan Nazarbaevtyng Parlamentke óz ayaghymen kelip bayandama jasaytyn, Ata Zandy ózgertudi qolgha almaghan, bir auyz sózben aitqanda «búzylmaghan» kezi edi. Nәkeng halyqaralyq bastamalaryn, qimyldaryn odan keyin de ýdetpese, azaytqan joq. Sayasy toylarda dýniyege kelgen Sammitbek pen Aziyada sonyng aighaghy. Nazarbaev dәstýrining saylau kezinde qaytalanuy qoghamnyng sayasy janarmaghanyn, onyng sayasy tehnologiyasynyng әli de әleumetke yqpal kýshi bar ekenin kórsetse kerek. «Sammitke kelgen Lukashenko men Putin Nazarbaevtyng ýiinde qonaqta bolypty», «Toqaevqe túnghysh preziydentti sayasy jinalystargha kóbirek tartugha kenes beripti» degen qauesetterding jeldey esui de sonyng әserinen.

Qoryta aitqanda qatyrynan ótken ýsh sammit Toqaevtyng el arasynda jaqsy jaqtan  qalyptasqan diplomat imidjin kóteruge jaqsy jýris bolghanymen, orys tili jayyndaghy bastamasy keri әser etti. Putinge egemen respublikalargha kenes kezindegidey mәmile jasaudy qoydy eskertken әriptesi – Tәjikstan preziydenti Rahmonovtyng pikirimen de otaspady. Aqorda kenesshileri «300 million adam sóileydi», «Biriken Últtar Úiymynda túraqty qoldanylatyn til» dep maqtauyn asyrghan Reseyding memlekettik tilining qamyn jep, tosyn bastama kóterui, әlem tynyshtyghyn shayqap, geosayasy jaghdaydy qasaqana qiyndatyp otyrghan Putinning shashbauyn kóterui Jana Qazaqstan ýshin qajetsiz edi.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz