Senbi, 20 Sәuir 2024
46 - sóz 2869 4 pikir 20 Qyrkýiek, 2022 saghat 11:12

Qant – halyq densaulyghynyng jauy

Face of a sad smiley made with granulated sugar. The picture illustrates the harm of eating sugar and salt, as well as dependence on flavoring additives.

Álemdegi barlyq ólim-jitim sanynyng 60 payyzy dúrys tamaqtanbaugha baylanysty.

Dúrys tamaqtanu arqyly kóptegen aurulardyng barysyn jenildetip, asqynuyna shek qoyyp, jana jaghdaylardyng tuyndauyna jol bermeuge bolady. Búl orayda salauatty tamaqtanu ónimderining manyzy zor.

Osy salauatty ónimder turaly qalyptasqan týsinigimiz qanshalyqty oryndy? Mysaly, qant qosylghan sýt ónimderin – týrli yogurtterdi qalyptasqan daghdymyzgha say balalargha úsynghan kezde olardyng densaulyghyna qanshalyqty payda nemese ziyan әkeletindigi turaly oilana bermeymiz. Sondyqtan, osy «tәtti» qanttyng «ashy» zardabyn tatamyz. Jalpy, «tәtti» degen týsinikti qanttyng dәminen ajyratu qajet, sebebi, qant – ziyandy jәne uytty zattek, himiya ónerkәsibi zamanynyng janama әseri mol, jasandy tuyndysy.

«Qant – halyq densaulyghynyng jauy» dep aitugha tolyq negiz bar. Búrynghy zamanda qazaqtar qúrtty, irimshikti qant qospay әzirlegen ghoy, qazaqtyng dәstýrli últtyq tagham óniminde qant bolmaghan.

Ár taghamnyng ózining únamdy tabighy dәmi bolady. Mysaly, bie sýtinde laktozanyng mólsheri 1,5 ese kóp bolghandyqtan, odan jasalghan ónimderding únamdy tәttileu dәmi bar.

Bie sýti – qúramynda ziyandy transmay qyshqyldary bolmaytyn, tabighatta kezdesetin jalghyz sýt kózi. Salystyru ýshin: siyr sýtinde 8 payyzgha deyin transmay qyshqyldary kezdesedi. Al súiyq maydy tehnologiyalyq óndeu barysynda atalghan ziyandy transmay qyshqyldary týziledi. Sonymen qatar, bie sýtining aquyzdary nәzik alibumindi tektes keledi, búl degenimiz onyng siyr sýtine qaraghanda (onyng aquyzdary – kazeindi tektes – auyrlau) jenil sinimdiligin kórsetedi.

Bie sýti tabighatynyng ana sýtine jaqyn boluy onyng ghajayyp jaratylysyn bildiretindey. Siyr, eshki, týie sýtterine qaraghanda, bie sýtining joghary biologiyalyq qúndylyghy aldymen, onyng aquyzynyng erekshe sipatyna, may qyshqyly qúramyna, S dәrumeni men lizosimning airyqsha joghary dengeylerine baylanysty, olardyng barlyghy aghzanyng immundyq-antioksidanttyq qorghanysyn qamtamasyz etedi. Sondyqtan, bie sýti aghza tirshiliginde ózekti ról atqarady, jýrek-qan tamyry jәne jýike jýielerining júmystaryn retteuge qatysady, qabynugha qarsy әreket etedi, júqpaly emes aurulardyng damuyna tosqauyl bolady.

Tóregeldi Sharmanov

Abai.kz

4 pikir