Astana qalasynda «Amanat» intellektualdyq klubynyng kezekti otyrysy ótip, onda jana qazaq әlipbiyin engizu jóninde oitalqy oryn aldy.

«Núr Otan» Halyqtyq Demokratiyalyq partiyasynyng qoldauymen ótetin «Amanat» intellektualdyq klubynyng kezekti otyrysynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng «Qazaqstan-2050» Startegiyasy» - qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» Joldauynda aitylghan 2025 jyldan bastap әlipbiyimizdi latyn qarpine kóshiru tapsyrmasyna sәikes qoghamdyq talqylau úiymdastyryldy.

Astana qalasynda «Amanat» intellektualdyq klubynyng kezekti otyrysy ótip, onda jana qazaq әlipbiyin engizu jóninde oitalqy oryn aldy.

«Núr Otan» Halyqtyq Demokratiyalyq partiyasynyng qoldauymen ótetin «Amanat» intellektualdyq klubynyng kezekti otyrysynda Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng «Qazaqstan-2050» Startegiyasy» - qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» Joldauynda aitylghan 2025 jyldan bastap әlipbiyimizdi latyn qarpine kóshiru tapsyrmasyna sәikes qoghamdyq talqylau úiymdastyryldy.

Is-sharanyng kýn tәrtibi ayasynda latyn әlipbiyine kóshuding halyqaralyq, әleumettik-ekonomikalyq, mәdeniy-gumanitarlyq jәne tehnikalyq aspektileri, atap aitqanda biregey standart qabyldau mýmkindigi, onyng negizgi qaghidattary, әleumettik jelide әlipbiaralyq әrip sәikestendiru tetigin engizu súraqtary qaraldy. Otyrysty klub mýshesi Berik Uәly ashyp, kirispe bayandama  jasau ýshin sózdi kósemsózshi, mәdeniyettanushy Serik Erghaly berdi. Bayandamashy jana qazaq әlipbii jónindegi búghan deyin qoghamda bolghan týrli bastamalar men әreketter jýiesizdikke úrynghanyn jәne mýddeli ýsh tarap: biylik, qogham jәne ghalymdar toby jýieli týrde óz mindetterin atqara almaghandyqtan, búl mәsele kesheuildep ketkenin jetkizdi.

Atalghan otyrysqa elimizding tanymal sarapshylary, tildi damytu jәne zertteu instituttarynyn, búqaralyq aqparat qúraldarynyng ókilderi qatysty. Sonday-aq, ziyatkerlik klub júmysyna «Núr Otan» HDP  hatshysy Erlan Qarin qatysyp otyrdy.  Latyn әlipbii jobasymen úzaq jyldar shúghyldanyp jýrgen A.Baytúrsynov atyndaghy Til bilimi institutynyng jetekshi ghylymy qyzmetkeri, filologiya ghylymdarynyng doktory Álimhan Jýnisbek Týrki akademiyasynyng arnayy jobasymen jýzege asyp jatqan ortaq týrki әlipbii turaly aita kelip, jana qazaq әlipbii de osy әlipbiyding qúramdas bóligi retinde әzirlenui kerektigin aityp, 34 qaripten túratyn týrkiler әlipbiyining jobasymen tanystyrdy.  L.N.Gumiylev atyndaghy EÚU Jasandy intellekt institutynyng diyrektory Altynbek Shәripbaev, latyn qaripti әlipby jobasyn jasaushy avtorlar Áubәkir Dәuren, Aymaghanov Janat, Arystanbekov Islambek óz oilary men úsynystaryn ortagha saldy. Jurnalist, filologiya ghylymdarynyng kandidaty, dosent Quandyq Shamahay, QazTEST basshysy A.Ábdihalyqov, Bilim jәne ghylym, Mәdeniyet jәne aqparat ministrlikterining ókilderi taghy basqa qatysushylar  óz pikirlerin bildirip, otyrys qararyn talqylaugha qatysty.

JARYS  PIKIR

Otyrys barysynda qarip tandau jóninde eki týrli túrghydaghy pikir oryn aldy:

1. A.Baytúrsynov atyndaghy Til bilimi institutynyng jetekshi ghylymy qyzmetkeri, filologiya ghylymdarynyng doktory Álimhan Jýnisbek:

- Ishinara ózgeriske týsken (basynda qos nýktesi bar, ayaghynda qúiryqshaly t.t.) latyn qaripterimen tolyqtyru arqyly birtanbaly birynghay qazaq әlipbiyin týzu;

2. L.N.Gumiylev atyndaghy EÚU Jasandy intellekt institutynyng diyrektory Altynbek Shәripbaev, latyn qaripti әlipby jobasyn jasaushy avtorlar Áubәkir Dәuren, Aymaghanov Janat:

- Eshbir qosalqy qaripterdi kirgizbesten, aghylshyn-latyn 26 qarpin ghana qoldanu arqyly qazaq әlipbiyin týzu.

1-taraptyng dәiegi:

Ortaq týrki әlipbiyinen auytqymau - qazaq әlipbiyin jasaqtaudyng basty prinsipterining biri; ol týrkiler birligin qolgha alyp otyrghan eldik sayasattan da tuyndaydy.

2-taraptyng dәiegi:

Qazirgi kezde qytaydan bastap barlyq elder óz әlipbiyilerine halyqaralyq balama әlipby retinde aghylshyn-latyn qarpin engize bastady; fransuzdar men nemister de ózderining qaripterin aghylshyndau ýstinde; tipti, әzirbayjandar da osy jolgha týsuge bas qatyruda; búnyng barlyghyna sebep - tehnikalyq-elektrondyq mýmkindikterding tek qana aghylshyn-latyn qarpine negizdele jasaluynda. Biz búdan bas tartsaq, erteng qatemizdi qayta qaraugha bәribir mәjbýr bolamyz.

Sonymen bir otyrysta basty mәsele aiqyndaugha bir qadam jasaldy. Endi osy taraptardyng prinsiptik túrghydan qanshalyqty oryndy, qanshalyqty orynsyz ekenin resmy saraptama men qúzyrly organnyng anyqtau qajettigi tuyndady.

Jana qazaq әlipby mәselesi jaqandyq mәselege kelip tirelip otyr.

Otyrys nәtiyjesinde qarar qabyldandy.

«Amanat» intellektualdy pikir-sayys klubynyng «QR Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng «Qazaqstan-2050» Strategiyasy» - qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Joldauy: Qazaq tili emile erejesin jetildiru joldary jәne әlipbiydi latyn qarpine kóshiruding mәseleleri men tiyimdi tәsilderi» atty arnayy otyrysynyn

QARARY

Q A R A R

QR Preziydenti N.Á.Nazarbaevtyng «Qazaqstan-2050» strategiyasy qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Joldauynan tuyndaytyn qazaq әlipbiyin 2025 jylgha qaray latyn qarpine kóshiru mәselesin qoghamdyq ortada qarastyra otyryp, tiyisti taraptardyng nazaryna tómendegi mәseleler men sheshimderding jýzege asuyn úsynamyz.

1.   Qazaq tilining jana әlipbiyin jasaqtau jolynda arnayy qúzyrly Júmys tobyn qúru;

2.   Jana әlipbiydi әzirleu men engizu merzimin naqty belgileu jәne júmys josparyn bekitu;

3.   Qazaq tilining jana әlipby tújyrymdamasy, dybystyq standarty men qaripterdi tandau jәne taghayyndaugha qajetti kriyteriyler men talaptar bekitu;

4.   Bolashaq jana qazaq әlipbii ortaq týrki әlipbiyine barynsha sәikes boluyn qarastyru;

5.   Aldaghy jyl ishinde jana әlipby jobasyn jasap, ony týrli әleumettik ortada synaqtan ótkizu;

6.   Qoldanushygha qajetti barlyq resurstardy, atap aitqanda, orfografiyalyq, orfoepiyalyq, transkripsiyalyq, transliyterasiyalyq sózdikterdi, taghy basqalaryn Jana әlipby kesheni retinde әzirleu;

7.   Jana әlipbiydi engizu jolynda týrli resmiy,ghylymy jәne qoghamdyq sharalar úiymdastyru.

2012 j 25.12. «RIXOS» qonaq ýiining «Orda» zaly.

«Abai.kz»