Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Janalyqtar 4436 0 pikir 21 Jeltoqsan, 2012 saghat 11:23

Quandyq Shamahayúly. Aqparattyng ashyqtyghy – biylikke paydaly

Aqparatty  erkin  alu,  ony  eshbir  kedergisiz  taratu  mýmkindik  jasalmayynsha  demokratiya  turaly, baspasóz erkindigi jayynda әngime aitudyng ózi artyq. Osydan onshaqty jyl búryn japondar  aqparat  alu  bostandyghy  turaly  zan  qabyldaghan.  Múnday qajettilik ýkimettik qyzmettegiler  memlekettik  qúpiyany  jeleu  etip,  óz  isterin  halyqtan  jasyrghylary  kelip  túratyndyghynan  tuyndaghan kórinedi.  Al,  AQSh  jurnalisteri  ózderinin  aqparat  alu  mýddelerine eshqashan «shang júqtyrghan» emes. Aqparat taratu qúqtary shektelgen  jaghdayda  dereu  sotqa  jýginedi. Onyng bәrinde BAQ bergen aryz qanaghattandyrylyp jenip shyghady.  Kýni  býginge  deyin  Amerika  jurnalistikasynyn  tarihynda  jurnalister  arasynda  shyndyqty  búrmalaghan,  óz  kәsibine  opasyzdyq  jasaghan  oqigha  sotta  qaralmaghan.  Memlekettik  qúpiya,  baspasóz  turaly  jeke  zandary  joq  alyp  eldegi  búl  jayttyng ózi-aq  jurnalistika  syndy  qoghamdyq  institutqa  «tórtinshi  biylik»  degen  ataudyn  kezdeysoq  berilmegenin  anghartady.

Al, bizdegi jaghdaydy ózderiniz de jaqsy bilesizder. QR «BAQ turaly» zany bola túra jәne ony qadaghalaytyn qúzyrly organnyn, arnayy apparattardyng kóptigine qaramastan shygharmashylyq odaqtarymyz ben qoghamdyq úiymdarymyz etika kodeksin qabyldap tastady. Eger jurnalisting júmysy tek qana kәsiby etikalyq normalardyng ayasynda ýilestiriletin bolsa, onda zannyng qajeti qansha?

Aqparatty  erkin  alu,  ony  eshbir  kedergisiz  taratu  mýmkindik  jasalmayynsha  demokratiya  turaly, baspasóz erkindigi jayynda әngime aitudyng ózi artyq. Osydan onshaqty jyl búryn japondar  aqparat  alu  bostandyghy  turaly  zan  qabyldaghan.  Múnday qajettilik ýkimettik qyzmettegiler  memlekettik  qúpiyany  jeleu  etip,  óz  isterin  halyqtan  jasyrghylary  kelip  túratyndyghynan  tuyndaghan kórinedi.  Al,  AQSh  jurnalisteri  ózderinin  aqparat  alu  mýddelerine eshqashan «shang júqtyrghan» emes. Aqparat taratu qúqtary shektelgen  jaghdayda  dereu  sotqa  jýginedi. Onyng bәrinde BAQ bergen aryz qanaghattandyrylyp jenip shyghady.  Kýni  býginge  deyin  Amerika  jurnalistikasynyn  tarihynda  jurnalister  arasynda  shyndyqty  búrmalaghan,  óz  kәsibine  opasyzdyq  jasaghan  oqigha  sotta  qaralmaghan.  Memlekettik  qúpiya,  baspasóz  turaly  jeke  zandary  joq  alyp  eldegi  búl  jayttyng ózi-aq  jurnalistika  syndy  qoghamdyq  institutqa  «tórtinshi  biylik»  degen  ataudyn  kezdeysoq  berilmegenin  anghartady.

Al, bizdegi jaghdaydy ózderiniz de jaqsy bilesizder. QR «BAQ turaly» zany bola túra jәne ony qadaghalaytyn qúzyrly organnyn, arnayy apparattardyng kóptigine qaramastan shygharmashylyq odaqtarymyz ben qoghamdyq úiymdarymyz etika kodeksin qabyldap tastady. Eger jurnalisting júmysy tek qana kәsiby etikalyq normalardyng ayasynda ýilestiriletin bolsa, onda zannyng qajeti qansha?

Býgingi tanda ministr, әkim-qaralardy aitpaghanda kez kelgen úiym, mekemening kýzetshining ózi jurnalisterdi esikten qaratpay qoygha tolyq qúqyly. Ony aitasyz, tipti resmy týrde úiymdastyrylghan baspasóz mәslihaty men brifingting ózinde shynayy aqparat alugha úmtylyp, súraq qoyghany ýshin jurnaliske dýrse qoya beretin anayy sheneunikter búryndary kóp bolghan. Qazir olardyng qatary siyrese de aqparat beruden kópe-kórineu qashqaqtap, baspasóz qyzmetterine nemese resmy sayttaryna siltey salatyndar ekining biri. Al, olardyng tek jaghymdy imidjin ghana qalyptastyrugha bar ónerin salatyn PR aqparattarynan halyqqa qanday payda bar?  Odan góri óz isin býge-shigesine deyin biletin әr mekemening birinshi basshysy jurnalisting qoyghan súraghyn halyqty tolghandyrghan manyzdy mәsele dep tanyp, tikeley ózi jauap berse, qanekiy!

Ókinishke qaray әr sala boyynsha tolyqqandy aqparatqa jurnalist qol jetkize almay, halyqtyng kókeyindegi saualdar jauapsyz qalghan song BAQ shygharylymdaryn jylmaghay súrghylt madaqtan túratyn tartymsyz tuyndylar jaylaydy, birin biri qaytalaydy, jalpylama qúrghaq uaghyzdar men lepirme úrandar qaptaydy da kenestik toqyrau kezindegi Brejnev zamanyn eske týsiredi. Osylaysha, «barymen bazar» jasaghany  ýshin aqparatqa shólirkegen qogham BAQ pen jurnalisterdi kinәlaydy. Búdan útylatyn qogham ghana emes. Aqparatqa degen múnday salghyrttyq pen  shalaghaylyq biylikting ózine de abyroy әpermeydi. Sebebi, әleumettik arazdyq pen narazylyqty tudyratyn ashyq aqparat emes, kerisinshe, tomagha-túiyqtyq pen biylikting halyqtan alystay týsui bolmaq. Biylik pen búqarany jaqyndatyp ózara yntymaqtastyratyn altyn kópir - BAQ. Al, qoghamda shyn mәnindegi túraqtylyqty qalyptastyratyn, әleumet arasynda buyrqanyp túrghan ashu-yza men narazylyqty sabasyna týsirip, sabyrgha keltiretin qúdiretti kýsh tek   jurnalisting taratatyn shynayy da naqty aqparatynda ghana bar. Olay bolsa, BAQ jurnaliysine shyndyqty esh  býkpesiz jayyp saludan qaymyqpaytyn sheneunikter kóbeygen elde ghana qoghamdyq әdilettik pen sayasy túraqtylyq ornaydy.

«Abai.kz»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3532