Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Áne, kórding be? 2635 0 pikir 20 Mausym, 2022 saghat 12:45

Iran sapary: Qazaqstan balama jol izdeude

Qazaqstan biyligi otandyq shiykizatty satudy san týrli jolyn izdestiru ýstinde. Sebebi Reseyding Ukrainagha ashyq soghys ashuy tranzittik joldardy jabuda. Qazaqstan shiykizatynyng basym bóligi Kәri qúrlyqqa Resey aumaghy arqyly tasymaldanatyn. Alayda Resey soghys ashqaly óz aumaghynyng tranzit jolyn bopsa maqsatynda paydalanyp keledi. 

Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev Irangha baryp, kelissózder ótkizdi. Reseyding Peterburg qalasynda ótken ekonomikalyq forumnan keyin birden Tegerangha úshqan Toqaev birneshe manyzdy kelisimderge qol qoydy. Qazaqstan Iran elimen sauda qatynasyn arttyru jaghyn qarastyruda. Ol ýshin eki týrli marshrut iske aspaq. Birinshi baghyt Kaspiy arqyly su joly bolsa, ekinshi baghyt «Qazaqstan - Týrkimenstan – Iran» temirjoly.

Qazaqstan men Irannyng arasyndaghy sauda qatynasy jyl sayyn qarqyndy damuda. Irangha Batystyq sanksiyalardyng salynuy Tegerangha satylatyn tauar týrlerin azaytty, alayda azyq-týlik pen әleumettik qajettilikke arnalghan tauar týrlerin saudalau mýmkindigi ashyq. Qazaqstan Irangha astyq, súly, arpa ónimderin satu boyynsha kóshbasshy elding biri sanalady. Endigi tanda qoy etin jetkizu boyynsha jospardy eselep arttyru túr.

Qazaqstan basshysy Irannyng biz ýshin manyzdy elding biri ekenin aita ketti.

«Iran – ejelgi órkeniyet oshaghy. Sonday-aq Qazaqstannyng islam әlemindegi manyzdy seriktesining biri. Áygili Firdousy ózining «Shahnamasynda» Iran men Túrannyng Úly Jibek jolyndaghy taghdyrlas elder ekenin atap ótken. Qazaqtyng úly aqyny Abay Saghdiydin, Jәmy men Rumiyding shygharmalaryn jaqsy bilgen. Shyghys mәdeniyetine tereng boylaghan. Múnyng bәri baylanysymyzdyng ghasyrlar boyy jalghasyp kele jatqanyn kórsetedi. Biz osy yntymaqtastyqty odan әri damyta týsuimiz kerek. Biz – Kaspiy jaghasyndaghy tatu kórshilermiz. Tarihymyz tamyrlas, salt-dәstýrimiz ben mәdeniyetimiz úqsas. Asharshylyq jyldarynda talay qandasymyz Iran jerin panalaghan. Olardy qúshaq jaya qarsy alghan iran júrtyna alghysymyz sheksiz. Ony eshqashan úmytpaymyz», – dedi Qazaqstan Preziydenti.

Iranda 20 myngha juyq qazaq bar degen derekter kezdesedi. Qazaqstan men Irannyng arasyndaghy sauda qatynasyn birneshe mlrd dollargha jetkizu mәselesi de kóterildi. Ol turaly Iran basshysy Raisy bylay dedi:

«Qazaqstan Preziydentining býgingi resmy sapary ayasynda jýrgizilgen kelissózder men qol qoyylghan qújattar eki el ýshin jana mýmkindikterge jol ashatynyna senemin. Biz ózara tauar ainalymyn 3 milliard dollargha deyin jetkizuimiz kerek. Bizding oghan әleuetimiz jetedi. Ásirese, auyl sharuashylyghy, kólik-tranzit salalaryndaghy mýmkindikterimiz mol. Sondyqtan býgingi kelissózderding nәtiyjesi elderimiz arasyndaghy tyghyz yntymaqtastyqtyng berik irgetasy bolyp qalanatynyna senimdimin».

Jalpy jiyntyghy Qazaqstan men Iran arasynda birneshe kelisimge, qújattargha qol qoyyldy. Olar kelesidey:

1. Qazaqstan Respublikasy Syrtqy ister ministrligi janyndaghy Syrtqy sayasy zertteuler instituty men Iran Islam Respublikasy Syrtqy ister ministrligining Sayasy jәne halyqaralyq zertteuler instituty arasyndaghy yntymaqtastyq jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

2. Qazaqstan Respublikasy Mәdeniyet jәne sport ministrligi men Iran Islam Respublikasy Mәdeniyet jәne islamdyq baghdar ministrligi arasyndaghy 2022-2025 jyldargha arnalghan mәdeny almasu baghdarlamasy;

3. Qazaqstan Respublikasy Sauda jәne integrasiya ministrligi men Iran Islam Respublikasy Ónerkәsip, tau-ken jәne sauda ministrligi arasyndaghy taldamalyq zertteuler jәne tәjiriybe almasu salasyndaghy yntymaqtastyq turaly memorandum;

4. Qazaqstan Respublikasy men Iran Islam Respublikasy arasyndaghy ekijaqty saudany arttyru boyynsha yntymaqtastyq jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

5. Qazaqstan Respublikasynyng Auyl sharuashylyghy ministrligi men Iran Islam Respublikasynyng Auyl sharuashylyghy djihady ministrligi arasyndaghy auyl sharuashylyghy salasyndaghy yntymaqtastyq jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

6. Auyl sharuashylyghy ónimderining saudasy men tranziytindegi Qazaqstan-Iran yntymaqtastyghy turaly memorandum;

7. «Habar» Agenttigi» aksionerlik qoghamy men Iran Islam Respublikasy Teleradio habarlaryn taratu kompaniyasy arasyndaghy yntymaqtastyq jónindegi ózara týsinistik turaly memorandum;

8. «QazMúnayGaz» Últtyq kompaniyasy» aksionerlik qoghamy men Iran Islam Respublikasy Últtyq múnay kompaniyasy arasyndaghy ózara týsinistik turaly memorandum;

9. «Qazaqstan temir joly» Últtyq kompaniyasy» aksionerlik qoghamy men Iran Islam Respublikasynyng Temir joldary arasyndaghy yntymaqtastyq turaly memorandum.

Qazaqstan óz tarapynan Iran elining azamattaryna 14 kýndik vizasyz rejim engizetinin mәlimdedi. Atalmysh sharanyng barlyghy da tranzittik joldy keneytu jәne Europagha aparatyn ózge joldy izdestiru ekenin týsinu qiyn emes. Qazaqstan biyligi Resey aumaghyn ainalyp ótetin jol izdeude, balama qarastyruda...

Ka Myrza

Abai.kz

0 pikir