Seysenbi, 16 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 3321 4 pikir 18 Mamyr, 2022 saghat 14:29

Resey taghy kimderge agressiya kórsetude?..

Reseyding Ukraina jerinde býlik salghanyna ýsh aigha juyqtady. Álemning órkeniyetti elderining barlyghy derlik Putinning is-әreketin aiyptauda. Batys pen AQSh Reseydi ekonomikalyq qysymgha alyp, oqtyn-oqtyn sanksiya salyp jatyr. Dәl qazir Resey jer sharyndaghy oqshau elge ainalyp barady. Soghan qaramastan Putinning aiylyn jiyar týri kórinbeydi. Kerisinshe Ukrinany qoyyp, basqa elderge azuyn kórsete bastady.

Soghys bastalghaly beri Resey Ukrainadan  ózge kimderge agressiya tanytyp otyr? Az-kem sholu jasadyq…

Shvesiya men Finlyandiyagha qarsy agressiya

Shvesiya men Finlyandiyanyng NATO-gha kiruge úsynys tastauy sol-aq eken, Mәskeu sayasatshylary attyng basyn aghytty kep...

Finlyandiya Reseymen qúrlyqta shekaralassa, Shvesiya suda shekaralasyp jatyr. Búl elder kóp jyldar boyy ústanghan әskery beytaraptyq sayasatynan bas tartyp, 15 mamyr kýni resmy týrde NATO qúramyna qosylugha niyet bildirdi. Al býgin resmy týrde ótinish berdi.

Sebep: Reseyding Ukrainagha basyp kirui. Búl elderding últtyq qauipsizdigine tónetin qauip- qaterdi týbegeyli ózgertti jәne dәl qazirgi jaghdayda ony qamtamasyz etuding joly – NATO-nyng әskeriy-sayasy blogynyng bóligi bolu dep sanaydy.

Finlyandiyanyng búrynghy premier-ministri Aleksandr Stubbtyng aituynsha, Reseyding Ukrainamen soghysy eldi «últtyq oyanugha» alyp keldi.

«Soghys bastalghangha deyin birneshe apta búryn finderding 50%-y NATO-gha kiruge qarsy boldy, al 20%-y qoldady. Soghys bastalghannan keyin búl kórsetkish bir týnde ózgerip shygha keldi. Halyqtyng 50%-y alyansqa kirudi qoldap, 20%-y qarsy boldy», - deydi Stubb.

Mәskeu eki elding is-әrketin qate sanap, Finlyandiyagha elektr energiyasyn jetkizudi toqtatyp tastady. Osylaysha Kremli tarapynan kezekti qoqan-loqylar jalghasyn tapty.

Resey Syrtqy ister ministrligi: «Finlyandiya biyligi elding NATO-gha mýsheligin qolday otyryp, óz aumaghyn «Resey Federasiyasymen әskery qaqtyghys alanyna ainaldyrady», - dep mәlimdedi. Mәskeu «әskeriy-tehnikalyq jәne basqa sipattaghy jauabyn beretinin» aitty.

«Resey ózining últtyq qauipsizdigine tónetin qauipterdi toqtatu ýshin әskeriy-tehnikalyq jәne basqa sipattaghy qarsy sharalar qabyldaugha mәjbýr bolady», – delingen Resey SIM habarlamasynda.

Roskosmos korporasiyasynyng bas diyrektory Dmitriy Rogozin bolsa «Sarmat» yadrolyq qaruymen qorqytty. Tayauda Mәskeude ótken ÚQShÚ elderining sammiytinde Vladimir Putin Reseyding Finlyandiya men Shvesiyamen arazdyghy joq ekenin aitty, biraq «eki el aumaghyndaghy әskery infraqúrylym keneyip, NATO-gha kiruge jaqyndaghanyna Mәskeu ýnsiz qarap otyra almaydy» dep eskertti.

Moldovanyng Pridnestrovie aimaghy

25 sәuirde Moldovanyng Pridnestrovie aimaghynda ýsh birdey jarylys boldy. 90-jyldary Reseyding qoldauyna ie bolghan separatisterding bas kóteruimen búl aimaq Moldavadan bólinip, jeke memleket boluygha úmtylghan. 1992 jyly aimaqqa Resey «bitimgershilik kýshin» kirgizdi. Qazirgi kýni Pridnestroviede Reseydi 2 myng sarbazy, әskery tehnikasy bar (resmiy). Ukrainadaghy soghys bastalghannan keyin sarapshylar Resey búl aimaqty Ukrainanyng batysynan shabuylgha shyghu ýshin paydalanady degen boljam aitty. Songhy jarylystar men terrorlyq әreketter sol sebepti izdeu «amaly» boluy da ghajap emes.

26 sәuirde azamattargha ýndeuinde moyyndalmaghan respublikanyng basshysy Vadim Krasnoseliskiy aldyn-ala mәlimetter boyynsha terroristik shabuyldardyng izi Ukrainagha bastap túrghanyn aitqan. Al, Moldova preziydenti Mayya Sandudyng aituynsha, búl oqighalargha aimaq ishindegi sayasy kýshterding qatysy bar.

Reseylik general Rustama Minnekaev: «Resey armiyasynyng Ukrainanyng ontýstigin baqylaugha aluy Pridnestroviege shyghugha mýmkindik beredi», - degen mәlimdeme jasaghan. Sonymen qatar ol «aymaqta orys tildiler qudalanyp jatyr», - dep sóilegen. Minnekeevting búl sózin Moldova biyligi teristedi. Al, Pridnestroviege halqy Reseylik generaldyng «qanday qysym turaly» aityp túrghanynan mýlde habarsyz bolyp shyqty.

Gruziyany yadrolyq qarumen qorqytu

Resey Gruziyadaghy  «Lugara» zerthanasy AQSh-tyng qaru-jaraq óndiretin biozerthanasy dep sanaydy. MMHQY әskeriy-sayasy zertteuler ortalyghynyng jetekshi sarapshysy Mihail Aleksandrov: «Osy zerthanany Reseylik inspektorlardyng tekseruinen ótkizbese, onda Resey olargha zymyran soqqysyn jasaugha tolyq qúqyly», - degen bolatyn.

«Gruziyagha tikeley eskertu kerek. Biz inspektorlarymyzdy osy nysandargha jiberudi talap etemiz, eger olar bas tartsa, biz zerthanalardy joyyp, soqqy beretinimizdi aituymyz kerek. Ukrainagha jasap jatqan «arnayy operasiyamyzdyn» qasynda Gruziyagha jiberetin bir-eki raketamyz týkke túrmaydy, tipti eshkim bayqamay da qalady. Batys, әriyne, әdettegidey, aighaygha basady. Onyng keregi ne? Olar Reseyge qarsy biozerthana nege salady? Saludyng qajeti joq edi!»,- dedi ol.

Reseylike BAQ 2011 jyly Richard Lugar atyndaghy Tbilisy zerthanasy ashylghannan beri ortalyqta himiyalyq nemese biologiyalyq qaru, sonday-aq, qauipti virustardyng shtamdaryn jasau turaly qauesetterdi taratumen belsendi týrde aitylyp keledi. Jalghan qauetsetterdi Reseyding resmy túlghalary da birneshe mәrte aitqan. 2018 jyldyng sonynda Gruziya Densaulyq saqtau ministrligi zerthanagha әlemning 17 elinen sarapshylar shaqyrdy. Sarapshylar qorytyndysy boyynsha zerthananyng beybit maqsatqa júmys isteytini aitylghan. Soghan qaramastan Resey taghy da «amerikalyq biozerthana» degen jalghan mәlimdemesinen bas tarqan joq, kerisinshe órshitip otyr.

Ayjan Temirhan

Abai.kz

4 pikir