Júma, 29 Nauryz 2024
Kórshining kólenkesi 4457 25 pikir 27 Sәuir, 2022 saghat 14:38

Pridnestroviedegi jaghday: Qazaq pen orys bauyr emes!

Pridnestrovie degen jer bar. Moldovandardyng jeri. Reseyden ózge eshkim moyyndamaghan ergejeyli memleket. Árisin aitpasaq ta, Sovet odaghy ydyraghannan keyingi az-kem tarihyn sóz etu kerek shyghar.

1991 jyldary KSRO ydyraghannan keyin «Pridnestrovie-Moldova memleketi» bolghan (Moldovanyng qúramynda). 2006 jyly Pridnestrovieni Resey qúramyna qosu turaly «referendumsymaq» ótip, búl bastamany qoldaushylar sany – 97,2 payyz dep eseptelgen. Múnday referendumdardy kimder úiymdastyratyny jәne qalay ótkiziletini beseneden belgili ghoy. Al 2013 jyly Pridnestrovie Jogharghy Kenesi aqyldasa kelip, Respublika aumaghynda RF Konstitusiyasy men zannamalaryn qoldanu turaly sheshimge kelgen. 2014 jyly taghy da RF Memlekettik Dumasyna jalynghanday bolyp, «Pridnestrovieni Reseyge qosu turaly sheshim qabyldanyzdar» dep ótinish qylghan.

2020 jyly sol kezdegi Moldova preziydenti (Reseyshildigi basym adam) Igor Dodon: «Biz Pridnestroviege keng kólemdi avtonomiya beremiz. Daudy osylay shesheyik. Pridnestroviening Moldovasyz kýni qaran. Kelissózge keleyik. Biz kez kelgen jaghdaydy qarastyrugha әzirmiz», - dep sóilegen.

Pridnestrovieni Resey biyligi beyresmy týrde moyyndaghan. Mәskeude ótetin is-sharalargha PR basshylaryn arnayy aldyrtyp, erekshe yqylas bildirip, әlemning ózge de legitimdi basshylarymen birge ilestirip jýretin.

Shyndyghynda Pridnestrovie «tәuelsizdigin» moyyndaghan jalghyz Resey emes. Resey gýrjilerden tartyp alghan Ontýstik Osetiya men Abhaziya biyligi, Armeniya baqylauynda bolghan Qarabaqtaghy basqynshylar biyligi 2006 jyly 17 qarashada birining izin ala ekinshisi janaghy Pridnestrovieni «tәuelsiz memleket» dep tanyghan. Alayda, búl ýsheuining moyyndauy eshqanday halyqaralyq salmaqqa, zandyq kýshke ie emes. Óitkeni, ózderin de eshkim moyyndamaghan ergejeyli memleketsymaqtardyng qatarynda. Qysqasha osy.

Sol Moldovanyng Pridnestroviesi kesheli-beri әlem júrtynyng talqysyna taghy shyqty. Eki kýn qatarynan Prednestroviede jarylystar boldy. Áueli Moldovanyng seperatister basshylyq etetin aimaghynyng astanasy Tiraspolda jarylys boldy. Artynan Prednestrovie KSRO-dan múra qylyp alghan eki radio antena qiratyldy. Búl jarylystardy әli eshkim óz moynyna alghan joq. Pridnestrovie biyligi birneshe terroristik shabuyl bolghanyn mәlimdegen. Al Moldova preziydenti shúghyl týrde Qauipsizdik kenesining jiynyn ótkizgen. Al Ukraina búl jarylystardy «Reseyding arandatushylyq әreketi» dep ataghan. Endi ret-retimen jazayyq...

Resmy aqparat mynau:

«26 sәuir tanghy saghat 6:40 jәne 7:05-te Grigoropoliski audanyna qarasty Mayak auylynda eki iri jarylys bolyp, eki iri radio antena qiratyldy. Búl ekeui de Reseylik radiolardy taratushy antenalar bolghan», - deydi.

Resmy organdar jarylysty kimder úiymdastyruy mýmkin ekenin aitpaghan. Búl eki antena KSRO-daghy 14 iri radio taratqysh antenalardyng biri bolghan. Radio antenalar 60-shy jyldardyng sonynda túrghyzylypty. Al Tiraspoldaghy jarylystan Pridnestrovie QK ghimaratynyng talqany shyqqan.

Moldova men Ukraina ne deydi?

Moldova Ýkimeti janyndaghy reintegrasiya burosy: «Qolda bar aqparattargha sýiensek, әldekimder aimaqtyq qauipsizdik shtabynyng ghimaratyn granatametpen atqylaghan. Zardap shekkender joq. Al radio antenalardy atqylau – Pridnestrovie aimaghynda jaghdaydy ushyqtyru ýshin jasalyp otyrghan әreket», - degen.

Moldova preziydenti Maya Sandu: «Moldova Pridnestrovieni búghattamaydy. Biz beybit dialogtardy jaqtaymyz. Mәseleni diplomatiyalyq jolmen sheshkimiz keledi. Al Pridnestroviedegi jarylystar aimaqtaghy qarsylasushy taraptardyng ishki qaqtyghysynan bolghan. Moldova qauipsizdik mәselesin eskerip, alda-jaldagha dayyndyqty kýsheytedi. Al Putinmen kelissóz ótkizu josparlanyp otyrghan joq.

Aymaqta búnday arandatular biraz uaqyttan beri jalghasyp keledi. Songhy aptalarda mektepter men auruhanalargha bomba qoyylghany turaly habarlamalar da kóbeygen», - dep mәlimdegen.

Moldova Qauipsizdik jәne aqparat qyzmeti: «Biz túrghyndardy sabyrgha, tekserilmegen aqparat kózderine senbeuge, jaghdaydy ushyqtyrmaugha shaqyramyz. Jaghday kýrdeli. Sondyqtan, soghys pen jek kórushilikti boldyrmau manyzdy», - depti.

Ukraina Qorghanys ministrligining Syrtqy barlau qyzmeti: «Búl qasaqana jasalyp otyrghan arandatu ekeni týsinikti. Múny RF FQQ úiymdastyrghan. Maqsattary – el ishinde ýrey tughyzu jәne antiukrainalyq kónil-kýidi kýsheytu. Olardyng basty maqsattary Pridnestrovieni Ukraina soghysyna aralastyru. Atap aitqanda, Prednestroviege qosymsha әskery kýsh shoghyrlandyru», - deydi.

Ukraina Qauly kýshterining Bas shtaby: «Pridnestroviedegi Resey әskeri úrys jaghdayyna dayyn otyr», - degen.

Mәskeu men Tiraspol ne deydi?

Pridnestrovie «preziydenti» Vadim Krasnoseliskiy de ózining Qauipsizdik kenesin jinaghan. Sóitip aimaqta terroristik qauipting qyzyl dengeyi engizilgen. Tiraspol: «Eki emes ýsh shabuyl boldy», - dep ataghan. Taghy bir jarylys Tiraspoldegi әskery bólimde bolghan. Pridnestrovie biyligi: «Búl arandatulardy Kiyev jasap otyr», - deydi.

Kesheli-bergi jarylystardan son, aimaqta blokpostar ornatylghan. Pridnestrovie biyligi 9 mamyrda әskery parad bolmaytynyn mәlimdegen.

Kremliding baspasóz hatshysy Dmitriy Peskov: «Vladimir Putin men Maya Sandu arasynda qazir kelissózder ótkizu nemese telefon arqyly sóilesu josparlanyp otyrghan joq. Jalghyz ghana aitarym, biz Pridnestroviedegi jaghdaydy múqiyat baqylap otyrmyz», - depti.

RF Syrtqy ister ministrligi: «Mәskeu Pridnestroviedegi jaghdaygha aralasqysy kelmeydi. Sondyqtan, Mәskeuding aralasuyn boldyrmaytyn ssenariydi qarastyruda», - degen.

Ótken aptada RF Qorghanys ministrligining Ortalyq әskery okrugi qolbasshysynyng orynbasary, general Rustam Minnikaev: «Arnayy operasiyanyng (Resey Ukrainadaghy soghysty solay ataydy) ekinshi kezeninde RF armiyasynyng basty mindeti – Donbass pen Ontýstik Ukrainany baqylaugha alu. Ukrainanyng ontýstigin baqylaugha alu degen sóz –Prednestroviege taghy jir jol ashylady degen sóz. Búl jaqta da orys tildilerge qysym kýsheygen», - dep mәlimdegen. Al RF Qorghanys ministrligi general Minnikaevtyng búl sózderine qatysty esh aqparat taratpaghan.

Al RF SIM orynbasary Andrey Rudenko ótken dýisenbide: «Biz Pridnestroviedegi jaghdaydyng beybit jolmen sheshiluine mýddelimiz. Moldovanyng territoriyalyq tútastyghyn eskere otyryp, atalghan aimaqtyng (Prednestrovienin) erekshe statusyn qúrmeteymiz», - dep sóilegen.

Key derekterge sensek, qazir Pridnestroviede Reseyding 1500-nan astam әskeri men әskery kontingenti bar eken. Olar aimaqqa 1995 jyly kirgizilgen.

VVS-ding Prednestroviedegi tilshisi: «Eki kýn jarylystardan songhy Prednestrovie 24 aqpannan keyingi Donbassty kóz aldynyzgha keltiredi. Mine, 30 jyldan beri Pridnestrovie aimaghy Moldovadan da, Ukrainadan da bólektenip, avtonomdy ómir sýrip keledi. 1992 jylghy tamyzdaghy әskery qaqtyghystardan keyin múnda bәri tynyshtalghan edi. Aymaq halqy ainalasyndaghy kórshilermen tatu-tәtti ómir sýrip, tipti, Moldovagha júmysqa baryp-kelip jýrgen.

Tipti Reseyshil preziydent Igor Dodon da aimaq basshysymen kelissózder ótkizgen. Ukrainamen salystyrghanda Kishiynevte birde-bir sayasy kýsh Pridnestrovieni kýshpen nemese sayasy jolmen qaytaru turaly sóz etpegen. Tipti, búl turaly Moldova preziydenti Maya Sandu da aitqan», - depti.

Al Ukraina Qauipsizdik kenesining hatshysy Aleksey Danilov: «Reseyding Ukrainadan keyingi nysanasy – Moldova men Qazaqstan bolmaq», - dep mәlimdepti.

«Búl dau (Pridnestroviening tәuelsizdigi mәselesi) KSRO kezinen beri bastalghan. Ondaghy Reseyding róli – moderator. Lavrov: «Moldovandar bizding bauyrlarymyz», - dep mәlimdedi. Ol az deseniz, Lavrovtyng sózinshe, qazaqtar da orystardyng bauyrlary eken. Sondyqtan, búl «bauyrlastyqqa» qazaqtar men moldovandar әbden dayyn boluy kerek», - depti.

Osymen tәmam. Talqy sizderding enshinizde...

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

25 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1570
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2265
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3564