Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 2614 0 pikir 9 Qazan, 2012 saghat 07:18

Toqtar Jetpisbayúly. Jastar poeziyasy: Mýshәira tabys kózi me?.

Baspasóz men ghalamtorda keybir kókelerimizding qazaq poezyasyn synay da miney jazghan maqalalary, poeziya sýier patsha kónil oqyrmangha eriksiz oy salady.  Aldaspan qylyshtay otty stili men oryp týsip, auzymen ot shaynap, jalyn býrikken shayrlardyng shygharmashylyghy jayynda ondy-soldy pikirler berilip, bireudi maqtap aspangha úshyrsa, bireudi qúzdan qúlata laqtyrady. Songhy kezde poeziya aidynynda «dәstýr búzushylar» men «til búzushylar» kóbeyip ketti dep nalidy da, qara nayzanyng qaq ýshin jastargha tirep, poezyanyng qaynar búlaghyn jastar bylghady degen úghym qalyptastyrady. «Jastardyng ólenin oqyp shyghyp týsine almaymyz, kidiruge, oilanyp oqugha mәjbýrlenemiz», «Qazirgi jas aqyndar poeziyany prozaizmge ainaldyryp jiberdi.» «Qazirgi aqyndar óte jylauyq bolyp ketti» degen pikirlerqazir qalypty týsinikke ainala bastady.

Baspasóz men ghalamtorda keybir kókelerimizding qazaq poezyasyn synay da miney jazghan maqalalary, poeziya sýier patsha kónil oqyrmangha eriksiz oy salady.  Aldaspan qylyshtay otty stili men oryp týsip, auzymen ot shaynap, jalyn býrikken shayrlardyng shygharmashylyghy jayynda ondy-soldy pikirler berilip, bireudi maqtap aspangha úshyrsa, bireudi qúzdan qúlata laqtyrady. Songhy kezde poeziya aidynynda «dәstýr búzushylar» men «til búzushylar» kóbeyip ketti dep nalidy da, qara nayzanyng qaq ýshin jastargha tirep, poezyanyng qaynar búlaghyn jastar bylghady degen úghym qalyptastyrady. «Jastardyng ólenin oqyp shyghyp týsine almaymyz, kidiruge, oilanyp oqugha mәjbýrlenemiz», «Qazirgi jas aqyndar poeziyany prozaizmge ainaldyryp jiberdi.» «Qazirgi aqyndar óte jylauyq bolyp ketti» degen pikirlerqazir qalypty týsinikke ainala bastady.

Qazaq poeziyasy әr dәuir sayyn órkendep damyp keledi. Al, Tәuelsizdik jyldaryndaghy poeziyanyng dauyly ótken kezenderden de kýshti boldy desek ótirik emes. Óitkeni, azat oily elding búghaudan bosauy, babalar amanatynyng oryndaluy poeziyagha sony serpilis ala keldi. Biraq, talantty tanyp, shyn aqyndy halyqqa tanytatyn kókeler azayyp ketti.  Oza shapsa etekten tartyp, qúiryq tistesse túmsyqtan teuip qaqpaylaytyndar kóbeydi. Ataghy ala tauday key aghalarmyz qúny joq ólendi maqtap, kópire sóilep, gazet betin toltyra maqala jazyp jaghympazdanatyndy shyghardy.  Qu tirlik ýshin, óleng men aqshanyng qatynasyn shatastyryp , aqshany qajet etpeytin ónerdi (ólendi) aqshanyng qúlyna ainaldyryp jiberdi. Key aqyndarymyz ólendi aqsha ýshin jazyp jýr. Mýshәirany tabys kózi retine qarap, «senimdi kókelerinin» arqasynda kómbeden kórinip jatqan jastarmyz da joq emes. Búl jastardyng arynyn arandatty. Taza poeziyanyng tolqynyna jaghadan jarmasqan bir top aqynsymaq qúlqynnyng qúldary nyng kelip qosyluy poeziyanyng siqyn qashyrdy. Songhy kezde «jas tolqyn» seriyasymen birqansha aqyndar men aqynsymaq úiqasshylardyng kitaptari jaryq kórip keledi. Biraq sol jinaqtardan  dauysy óktem, jýrisi myghym, aitary bar aqyndar sausaqpen sanarlyq. Búl neni bildiredi? Jastar poeziyasy qatal synnyng tezinen ótpegenin, ólshenip ekshelmegendiginin, aldynghy agha buyndardyng jastargha ong kózben qarap, adal baghalamauynda túr. Áriyne, kópke topyraq shashudan aulaqpyn. Jastar jayly tolghamdy oi-pikirler men syn aityp jýrgen kósh bastar aghalarmyz da joq emes. Áne, solardyng synyn dúrys qabyldap qazaq poeziyasyna janalyq әkelgen azuy alty qarys jas aqyndardan: Úlarbek Dәley, Aqberen Elgezek, Erlan Jýnis, Toqtarәli Tanjaryq, Úlarbek Núrghalam, Yqylas Oljay, Erbol Beylhan, Bauyrjan Qaraghyzúly,  Yrsbek Dәbey, Serik Saghyntay, Almas Temirbay, Tanakóz Tolqynqyzy, Baqytgýl Babashty ataugha әbden bolady. Áriyne, búlardan basqa halyq kózine týspey jýrgen jastarymyz da jeterlik. Jogharghyda attary atalghan tolqynnan da myqty shyghyp, jastar poeziyasyna eksperiyment alyp kelip jatqandary da bar. Desede, sol janalyqty qabyldaytyn dúrys kózqaras, tanymnyng joqtyghynan keybireui basylyp qalyp jatyr. Jalang maqtaumen jaqtasudyng kesirinen kómeskide jatqan jas aqyndar ortagha shygha almay jýr. Onyng dәleli:  Ahat Rasul, Tólegen Mellat, Qaysar Qauymbek, Úmtyl Zaryhan, Elimira Erikqyzy, Erkin Isaqan, Orynbek Fazyl,  Erbol Alshynbay, Alash Túrsynbay, Tabighat Abaildaev, Yqylas Shalghynbay,  Sayan Esjan,  Shalqar Dәuletkeldi, Ashat Ómirbay,  Núrshat Tóken, Allabergen  Qonarbay  qatarly bir qydyru aqyndar bar. Mine, búlar óz múndaryn ózderi kemirip, onasha jyrlap jýrgen aqyndar. Ómirding syigha tartqan taqsireti men quanyshyn teng emip, ózderinshe iz qaldyryp jýrgen osynday jastardy aldynghy agha buyn aghalarymyz halyqqa «jyl kelgendey janalyq» retinde sezindirip, oqyrman qauymgha «Altyn kópirlikter» retinde tanytu, ózekti mәselelerding biri bolyp túr.

«Abai.kz»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3617