«Juynbaghan Reseydin» (Lermontov esinizde me, «Proshay, Rossiya, ne mytaya») juan sary sayasatkeri bar. Ózi sonday las adam. «Sayasat adamdy lastap biterdi» deydi biletinder, al mynau – sol sayasattyng nәjisine batqan bireu. Izdeytini – jau, súraytyny – dau. Biraq Qúday-au, býgingi Reseyden Zuganov, Mironov, Jirinovskiylerden basqa qanday sayasatkerdi kýtuge bolady. Boris Nemsov siyaqty liyberaldau azamat bar edi, jalghannyng jarty kýninde jalghyz oqqa baylanyp kóz júmdy. Qalghany qashyp shetel asqan, qasha almaghany – qamauda. Sonda da Putin orys oppozisiyasynyng kýshin әspettep, asyra sóileuden tanbay keledi. «Álemde Reseydegidey oppozisiya joq, – deydi VVP, – Reseyding oppozisiyalyq kýshteri óte әleuetti. Olar bizdi kýnde synaydy, ayamay synaydy. Bilgenderin istep baghady. Mysaly Gazporm Europagha gaz satady da, tapqan paydasyn sayasy BAQ-targha berip, bizdi irep soyady».

Reseydegi sonday «súmdyq» oppozisiyalyq kýshterding qatarynda Zuganov ta bar. Alayda ol Kremlige alshanday basyp kirip, Putinning qolynan Aleksandr Nevskiy atyndaghy ordendi omyrauyna taghyp shyghady. Putin onyng Ukraina men Qyrymgha qatysty jauyzdyq kózqarasyn qoldap, arqasynan qaghady. Qysqasy, Boris Elisinning kezinde barmaghyn tistep kózinen talay qandy iring aqtarghan Gennadiy Zuganov – qazir sayasatta sayypqyrangha ainalghan «sanlaq túlgha». Sol «sanlaq» juyrda Qazaqstangha qarap júdyryghyn kezekti ret biledi. Onyng aituynsha, «Qazaqstanda orystildilerge qysym jasalap jatyr-mys». «Qazaqstannyng ontýstik ónirlerinde orys mektepteri jabylyp qalghan-mys». Sondyqtan Vladimir Vladimirovich Qazaqstandaghy «bauyrlardyn» jaghdayyna kónil bólui kerek. «Orystildilerding qauipsizdigi men Bayqonyrdy, ózge de әskery poligondarymyzdy qorghauymyz qajet», – deydi Resey kommunisterining kósemi.

«Ishten shyqqan jau jaman» deushi edik, osy kýni kimning – jau, kimning – dos ekenin anyqtau ýshin Resey tarapy әldebir elge kýsh kórsete bastaghan kezde biletin boldyq. Mysaly әleumettik jelini «jaryp jibere» jazdaghan múghalim. Óskemende túrady. Tatiyana Mihaylova. Óndirdey jap-jas bala (qyz, әlde kelinshek). «Putin kelsin, jaghdayymyzdy kórsin, bizge qysym jasaluda. Qazaqstandy Resey basyp almasa, kýnimiz qaran», ­­­­­­– dep enirep otyr.

Múghalim osy kýni Qazaqstanda az jalaqy almaydy. Onyng ýstine bizding Tanyanyng tórt qúbylasy týgel boluy әbden mýmkin. Bir basynda ýii-jayy, avtokóligi, qala syrtynda shaghyn jeri, sayajayy, bәrinen búryn túraqty júmysy bar. Ol jәne óz tilinde qayda barsa da sayrap, sarnap jýre beredi. Shirkinning betinen qaghatyn eshkim joq. Keyde tipti enbek demalysyn alyp, teniz tolqyndaryna baltyryn sýigizip, bauyryn tósep, alqyp-shalqyp Antaliya men Dubaydyng birinde demalyp ta qaytady. Sonda da qazaq – «idiot», Qazaqstan – «otstalyi». Býgingi Tatiyananyng «qyrdaghy әni» – osy. Osy «әnimdi» ol jalghyz ózi jahangha soghys ashyp otyrghan Putin estise eken, Zuganovtar ilip әketse eken deydi. Qasyndaghy beybit adamdardyng ómirine ólim, tirshiligine soghys tileydi. Erteng kerzi etigin sýiretip orys soldaty kelse deydi. Sonda bizding Tanusha olardy etegin týrip.., keshirinizder, qúshaghyn jayyp qarsy almaq. Mine, saghan Qazaqstandaghy halyqtar dostyghy! Mine, saghan otyz jyldyqtyng jemisi. Tútas әlem halqy tolqyp, Ukrainanyng sar jolaq tuyn kóterip, soghysty toqtatudy súrap jalbarynsa, Tatiyana men onyng kommunist atasy taghy bir otty oshaqtyng ornyn izdep alas úruda.

Bir «qyzyghy» Zuganovtyng jogharydaghy mәlimdemesi osydan eki ay búryn jasalghan kórinedi. Biraq jer betindegi eng kәri kommunistting әlgi sandyraghy bizge Ukraina men Reseyding arasyndaghy keskilesken maydan qyzghan kezde jetip jatyr. Arandatushynyng auzynan shyqqan sózge baylanysty býgin (10.03.02) QR Syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi bylay dep pikir bildirdi:

«Resey kommunistik partiyasynyng jetekshisi Zuganov ózin biylikke oppozisiya retinde kórsetip jýr. Al oppozisiya ýnemi biylikting resmy ústanymyna qayshy pikir aitady. Zuganovtyng mәlimdemesi reseylik federaldyq arnalardyng birde-birinen kórsetilmedi. Preziydentting Mәskeuge júmys sapary barysynda Reseyding Qazaqstangha territoriyalyq túrghyda eshqanday pretenziyasy joq ekeni joghary dengeyde rastaldy».

Tileuberdi myrzanyng búl sózin biz diplomattargha tәn mәselening betin býrkemelep, bәrin mәmilege әkelip jyghatyn sóz dep bilemiz. Shyn mәnisinde Zuganov Kremliding de, Putinning de jauy nemese sayasy bәskelesi emes. Ol Putinning – dosy. Ekeui bir adam. Zuganov – Putinning «tili». Putinning ymy osy zuganovtardyng auzymen aitylady. Abay bolayyq!

Zuganov bir súhbatynda anasynyng qúrasaghynan aiy men kýnine jetpey shala tughanyn aityp edi. Yaghni, nedonoshennyi. Resey qazir «nedonoshennyilardyn» qolynda. Búl – qauipti jaghday.

Dәuren Qasenúly

«Qazaq әdebiyeti» (№10. 11.03.2022)

Abai.kz