Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Janalyqtar 3487 0 pikir 4 Qazan, 2012 saghat 09:15

TALGhAT MAMAShEV: ALAShTYNG ALTYN QORY — ShETELDE

Biyl - Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng qúrylghanyna 20 jyl. Qauymdastyqtyng 1992 jyly Almaty qalasynda Elbasynyng tikeley qoldauymen ótken Álem qazaqtarynyng túnghysh qúryltayynda qúrylghany barshagha mәlim. Búl qúryltayda Qauymdastyqtyng Tóralqa Tóraghasy bolyp Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti Núrsúltan Nazarbaev birauyzdan saylanghan edi. 1992 jyldan beri әlemning 45 elinde tarap ketken qazaq balasyn jinap, olarmen әdebiy-mәdeny baylanys ornatyp, sheteldegi bauyrlarymyzdyng ruhany múrasyn atajúrtpen qauyshtyruda aitarlyqtay enbek sinirgen Qauymdastyqtyng Tóralqa tóraghasynyng I orynbasary Talghat Mamashevti әngimege tartqan edik.
- Talghat Asylúly, Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghy dýniyege kelgeli jiyrma jyldyng jýzi bolypty. Osy 20 jylda atqarghan enbekterinizdi bir sholyp ótseniz...
- Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghy ózi qúrylghannan bergi jiyrma jyl ishinde syrt jerlerdegi qazaq diasporasymen túraqty baylanys jasaytyn elimizdegi eng negizgi úiymgha ainaldy. Qazirgi kezde býkil júrtshylyq Qauymdastyqty shetel qazaqtarynyng mәdeniy-ruhani, oqu-bilim, ana tili, ekonomikalyq jaghdayy jәne demografiyalyq ósip-ónui jónindegi býkil mәlimetterdi bir ortagha jinaqtap, jýiege týsirip otyrghan úiym retinde jaqsy biledi. Sonday-aq, Qauymdastyq alystaghy aghayyndardyng últtyq-ruhany jәne kóshi-qon jónindegi mún-múqtajdary men ótinish-tilekterin Qazaqstan ýkimetine, basqa da tiyisti oryndargha jetkizip, olardyng sheshiluine yqpal jasap otyrugha da airyqsha kónil bóledi. Soghan oray, sheteldegi qandastarymyz Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghyn ózderining qasiyetti qara shanyraghy sanaydy. Atajúrtqa kelip Almatygha at basyn tiregen aghayyndarymyz birinshi kezekte Qauymdastyqqa kirip shyghady. Janalyqtaryn aitady, birlesip isteytin júmystar jónindegi úsynystary men oi-pikirlerin ortagha salady. Qauymdastyqtyng múnday dәrejege jetui Elbasynyng tikeley qoldauy men qamqorlyghynyng nәtiyjesi ekendigi de dausyz. Yaghny Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghy óz júmysyn Tóralqa tóraghasy retinde Preziydentimizding belgilep bergen baghyt-baghdary men mindet-tapsyrmalaryna sýienip jýzege asyrady. Búl júmystardyng arasynda әlem qazaqtarynyng qúryltaylaryn úiymdastyrudyng alar orny erekshe.
Búl rette 1992 jyly ótken túnghysh qúryltay turaly airyqsha aita ketkenimiz jón. Jer jýzindegi býkil qazaqtyng basyn qosatyn múnday jiyn bizding elimizde búryn-sondy bolmaghan edi. Soghan oray kezinde alghashqy qúryltay oidaghyday óz dәrejesinde ótip, algha qoyghan maqsatyn tolyq orynday ala ma degen mәsele júrttyng kóbin oilandyrghany da, alandatqany da dausyz edi. Biraq kezindegi jan-jaqty dayyndyq pen úiymdastyru júmystarynyng oidaghyday boluynyng nәtiyjesinde әlem qazaqtarynyng túnghysh bas qosuy keng auqymdy, jan-jaqty tartymdy baghdarlama boyynsha tabyspen ótkizildi.
Qúryltayda Túnghysh Preziydentimiz Núrsúltan Nazarbaev halqymyzdyng býgini men bolashaghy turaly jýrek tebirenterlik bayandama jasady. Soghan oray búl bas qosu qazaq elining shynayy tәuelsizdikke qol jetkizuining aiqyn bir kórinisi boldy. Túnghysh qúryltay sheteldegi san million qazaqtardyng atajúrtqa degen ynta-yqylasyn barynsha arttyra týsti.
Sonday-aq, alghashqy Qúryltay Qazaqstan Respublikasynyng sheteldegi qazaqtargha mәdeniy-ruhani, oqu-bilim salasynan qoldau kórsetuding negizi baghyt-baghdary men basty mindetterin de naqtylap, kóshi-qonnyng qolgha alynbay kele jatqan kóptegen mәselelerining ong sheshimin tabuyna óz әserin tiygizdi.
Mine, osydan keyin de elimizde әlem qazaqtarynyng taghy ýsh Qúryltayy ótti. Búl qúryltaylardyng bir-birine úqsamaytyn ózindik erekshelikteri boldy. Mysaly 2002 jyly Týrkistan qalasynda ótken qúryltay, negizinen, Qazaqstan Respublikasynyng tәuel­sizdik alghan on jyl ishindegi qol jetkizgen tabystaryn saralap-saraptaugha arnaldy. Sonday-aq, búl jiynda jalpy qazaq halqynyng aldaghy uaqyttaghy әleumettik-ekonomikalyq, mәdeniy-ruhani, oqu-bilim salasyndaghy ósip-órkendeui jónindegi manyzdy әngimeler qozghaldy. Ana tili men demografiya, kóshi-qon mәseleleri de nazardan tys qalghan joq.
Ekinshi Qúryltay últymyzdyng ruhany astanasy sanalatyn qasiyetti Týrkistan qalasynda ótkizilgendikten búrynghy tarihymyzdy eske alyp, úly túlghalarymyzgha qúrmet kórsetuge de airyqsha kónil bólindi.

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

Álem qazaqtarynyng ýshinshi Qúryltayy 2005 jyly respublikamyzdyng jana elordasy - Astana qalasynda ótti. Búl basqosudyng búrynghy qúryltaylardan eng basty ereksheligi - barynsha iskerlik baghytta ótkiziluinde boldy. Soghan oray, saltanatty mәjilisten keyin tórt mәsele boyynsha seksiyalyq mәjilister ótkizildi. Búl mәjilisterde mәdeniyet, oqu-bilim, búqaralyq aqparat qúraldary jәne kóshi-qon salalary boyynsha sheteldegi qazaqtarmen baylanys jasaudyng ózekti mәseleleri talqylandy.
Týrkistan men Astana qalalarynda ótken eki Qúryltayda da Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti, Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghy Tóralqasynyng Tóraghasy Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev arnayy bayandama jasady. Elbasy búl bayandamalarynda sheteldegi qandastarymyzdyng býgini men bolashaghyna qatysty eng ózekti mәselelerdi ortagha salyp, osyghan oray Qazaqstan tarapynan jasalugha tiyis qoldau-qamqorlyqtardyng bәrin bir jýiege týsirip, naqtylap berdi.
Sonday-aq, Elbasy búl Qúryltaylarda Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng júmysyna ong baghasyn berip, onyng qyzmet auqymyn keneytuge qatysty naqty tapsyrmalar da berdi. Búl jaghday Qauymdastyqtyng júmysyn nәtiyjeli jýrgizip, jana dengeyge kóteruge óz septigin tiygizdi.
Al tórtinshi Qúryltay 2011 jyldyng 25-27 mamyr aralyghynda Astana qalasynda ótti. Qúryltaygha әlemning 35 elinen 400-ge juyq resmy ókilder keldi. Qazaqstannyng ózinen ziyaly qauym, qoghamdyq jәne sayasy úiymdardyng jetekshileri, Preziydent әkimshiligi men ýkimet basshylary, Senat jәne Mәjilis deputattary, týrli ministrlik pen barlyq oblystardyn, Astana, Almaty qalalarynyng ókilderi qatysty. Búl qúryltayda jastar mәselesine airyqsha kónil bólindi. Soghan oray, shetelden kelgen qonaqtardyng alpys payyzyn jastar qúrady.
Tórtinshi qúryltayda birinshi kezek­te­ she­tel­degi qazaq diasporasy men oral­man­dar­dyng eng múqtaj mәseleleri jan-jaqty aityldy. Búl rette ýsh mәselege airyqsha kónil bólindi. Onyng birinshisi - kóshi-qon, ekinshisi - oqu-bilim, ýshinshisi - mәdeniy-ruhany jәne búqaralyq aqparat qúraldary mәseleleri. Qúryltaydy ótkizu barysynda osy jospar-baghdarlama tolyghymen jýzege asty. Qúryltayda qazaq diasporasy men oralmandar mәselesine arnalyp 9 ministrlik ókilderining qatysumen 7 jerde dóngelek ýstel mәjilisteri ótkizildi. Basqosugha Ishki ister, Syrtqy ister, Bilim jәne ghylym, Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau, Baylanys jәne aqparat, Auyl sharuashylyghy, Sport jәne turizm, Ekonomikalyq damu jәne sauda ministrlikterining basshylary qatysty. Dóngelek ýstel kezinde alys-jaqynnan kelgen aghayyndar kókeyde jýrgen býkil mәselelerin ortagha salyp, ishterindegi sherin týgel aqtaryp, keng otyryp әngime-dýken qúrdy.
Qúryltay baghdarlamasy boyynsha arnayy halyqaralyq futbol turniyri ótkizildi. Resey, Ózbekstan, Qytay, Mongholiya, Týrkiya, Qazaqstan jәne Europa elderinen kelgen kileng qazaqtardan túratyn 8 komandanyng jasyl alangha shyghyp jarys ótkizui halqymyzdyng tarihyndaghy búryn-sondy kezdespegen ýlken oqigha boldy.
QR Preziydenttik mәdeny ortalyqta qazaq diasporasy men oralman jastardyng arasynda qylqalam sheberlerining kórmesi ashylyp, jyr mýshәirasy úiymdastyryldy. Oghan әnshi men biyshiler ónerden shashu shashty. Búl saltanat jastardyng dumandy әn-by keshimen jalghasty.
Búl Qúryltayda da Elbasy dýniyening tórt búryshynan kelgen aghayyndardyng aldynda arnayy bayandama jasap, shetelderdegi qazaq dias­porasy men oralmandargha qoldau kórsetuding barlyq tetikterin aiqyndap, búl jóninde alda túrghan 5 mindetterdi belgilep berdi. Ol mindetterding birinshisi - kóshi-qongha qatysty edi. Elbasy kóshi-qondaghy 20 jyl ishinde qol jetkizgen iygi ister men jetistikterge jan-jaqty taldau jasay kele, qandastarymyzdy Otangha oraltu júmysyn odan әri jýielep, jetildire beru kerektigine toqtaldy.
Qúryltayda Elbasynyng sheteldegi aghayyn­dargha qoldau kórsetu jónindegi algha qoyghan ekinshi mindeti - oqu-bilim mәselesi boldy. Búl rette Preziydent: «Biz әlemdegi barsha qazaq jastarynyng sapaly bilim aluyna tiyisti jaghday jasauymyz kerek... Osyghan baylanysty Bilim jәne ghylym ministrligine qandastarymyzgha bólinetin granttyq kvotany naqtylap, jastarmen jýieli júmys jýrgizudi tapsyramyn», - dedi.
Elbasynyng qazaq diasporasyna qamqorlyq jasau jónindegi algha qoyghan ýshinshi mindeti búqaralyq aqparat qúraldaryna baylanysty boldy. Búl jóninde Preziydent: «Biz shettegi qandastardyng Qazaqstannan jan-jaqty habar alyp túruyna kómektesemiz», - dep atap kórsetip, búl jóninde tiyisti oryndargha naqty tapsyrmalar da berdi.
Qúryltay ótisimen Qazaqstan Respublikasy Preziydent Ákimshiligi Elbasynyng osy jiynda belgilegen mindetterining negizinde aldaghy uaqytta sheteldegi qazaq diasporasyna qoldau kórsetuge baylanysty jýzege asyrylugha tiyis is-sharalardyng josparyn jasap, bekitti. Búl josparda qazaq diasporasy men oralmandargha qatysty eng ózekti mәseleler qamtylyp, tiyisti ministrlikter men mekemelerding mindetteri naqty kórsetildi.
- Sonymen qatar, Qauymdastyq әlem­ning kóptegen elderinde qazaqtardyng Kishi qúryltaylaryn ótkizip keledi. Búl qúryltaylardyng qazaq órkeniyetine bereri ne dep oilaysyz?
- Búl - alystaghy aghayyndarmen túraqty baylanys jasap, olargha qoldau-qamqorlyq jasaudyng jәne bir tiyimdi joly. Qazaqtar túratyn shetelderde Kishi qúryltaylar, basqa da týrli basqosular, mәdeny is-sharalar osy jiyrma jyl ishinde talay ótkizildi. Múnday bas qosular qazaq halqynyng birtútas últ retinde ósip-órkendeuine ýlken yqpal jasaydy. Óitkeni qazaq qay jerde jýrse de, qay elde túrsa da ózining ana tilin, últtyq mәdeniyeti men salt-dәstýrin saqtay biluge tiyis. Osy túrghydan kelgende, syrttaghy qazaqtar arasynda songhy uaqytta biraz kýrdeli mәselelerding qalyptasyp otyrghany da anyq. Yaghny olardyng jas tolqynynyng ana tilinen alystap, últtyq erekshelikterinen ajyray bastaghany bayqalady. Búl jaghdaydyng aldyn alu ýshin ne isteu kerek?.. Osy túrghydan kelgende kishi Qúryltay siyaqty basqosulardyng manyzy airyqsha. Yaghny syrt jerlerdegi aghayyndardyng últtyq-ruhany mәseleleri eng aldymen osynday jiyndarda jan-jaqty talqylanyp, ortagha qoyylugha tiyis. Qazirgi kezde Europa elderining kóbinde Qazaq mәdeny ortalyqtary qúrylyp, oidaghyday júmys isteude. Qauymdastyq osy ortalyqtarmen birlesip, jyl sayyn bir ret Europa qazaqtarynyng sport jәne mәdeny merekelerin úiymdastyrady.
Múnday kishi Qúryltaylardyng biri biyl Europanyng teriskeyindegi Daniya elining Aarhus qalasynda ótti. Búl kishi Qúryltaygha Qazaqstannan Dýniyejýzi qazaqtary qauym­das­tyghynyng atynan arnayy delegasiya baryp­ qatysty. Delegasiya qúramynda Parlament Mә­jilisining deputaty Orazkýl Asanghazy, «Egemen Qazaqstan» gazetining Preziydenti Sauytbek Abdrahmanov jәne basqa da qogham qayratkerleri men óner júldyzdary boldy.

<!--pagebreak--><!--pagebreak-->

Kishi Qúryltaydyng oidaghyday ótuine Qazaqstannyng Daniyadaghy elshiligi de ýlken ýles qosty. Qúryltay kezinde Qazaqstannan barghan delegasiyany Qazaqstannyng Germaniya Federativtik Respublikasy men Daniya korolidigindegi Tótenshe jәne ókiletti Elshisi Núrlan Onjanov qabyldap, Qazaqstannyng Europa qazaqtarymen baylanysyn odan әri nyghayta beru jóninde óz oilaryn ortagha saldy.
Qazaq diasporasynyng múnday kishi qúryl­tay­lary Tәjikstan, Resey, Mongholiya, Týrkiya si­yaqty elderde de ótkizilip keledi.
Sonday-aq, Qauymdastyq shetelderde kishi qúryltaylardan da basqa týrli mәdeny sharalar ótkizuge de airyqsha kónil bóledi.
Búlardyng arasynda, Qauymdastyq, әsirese, sheteldegi qazaq jastarynyng Qazaqstanda oqyp, bilim aluyna baylanysty da kóp júmys jýrgizip keledi. Búl rette, Qauymdastyq sheteldik qazaq jastaryna arnalghan dayyndyq kurstarynyng ashyluyna tikeley atsalysty. Soghan oray, qazir Ál-Faraby atyndaghy Qazaq últtyq uniyversiyteti men basqa da joghary oqu oryndarynda birneshe dayyndyq kurstary júmys isteydi.
Qauymdastyq etnikalyq kóshi-qon turaly týrli dóngelek ýstel mәjilisterin ótkizip, búl salanyng qazirgi jaghdayy men bolashaghy turaly baspasóz betinde ýnemi mәsele kóterip keledi.
- Mening biluimshe, shetelde qazaq mәdeny ortalyqtary júmys isteydi. Solardyng tynys-tirshiligimen tanystyra ketseniz...
- Qauymdastyq ózining kýndelikti júmys­taryn QR Preziydent әkimshiligining Ishki sayasat bólimimen, Mәdeniyet jәne aqparat ministrligi jәne onyng Til komiyteti, Bilim jәne ghylym ministrligi, Ishki ister ministrligi, Syrtqy ister ministrligimen tyghyz baylanysta jýrgizedi.
Qauymdastyq sheteldik qazaqtarmen baylanysty sol elderdegi Qazaqstan elshilikterimen jәne qazaq Mәdeny ortalyqtarymen birlesip jýzege asyrady. Qazir qazaqtar kóp túratyn elderding basym kópshiliginde zandy týrde qúrylyp, әdilet mekemelerinen tirkeuden ótken qazaq mәdeny ortalyqtary bar. Mysaly, Týrkiya, Germaniya, Fransiya, Avstriya siyaqty elderde múnday ortalyqtar ejelden júmys isteydi. Ózbekstandaghy qazaq mәdeny ortalyghy da jemisti júmys istep keledi. Ol elding kóptegen oblystary men Qaraqalpaqstanda Respublikalyq Qazaq Últtyq mәdeny ortalyghynyng bólimsheleri kúrylghan. Reseyding Mәskeu, Sankt-Peterburg siyaqty ýlken qalalarynan bastap, Astrahani, Orynbor, Omby, Samara, Saratov, Chelyabi, Týmen oblystary men sonau alystaghy Saha Respublikasynda da qazaq mәdeny ortalyqtary bar. Baltyq jaghalauy elderinde de qazaq mәdeny ortalyqtary shanyraq kótere bastady.­ Qauymdastyq osy mәdeny ortalyqtarmen tikeley baylanysyp, birlesken baghdarlamalar negizinde kóptegen sharalardy iske asyryp keledi. Mysaly, ol elderde qazaq әdebiyeti men ónerining merekeleri ótkiziledi, jergilikti qazaq óner újymdaryna últtyq kiyim men muzykalyq aspaptar jóninen kómektesu de jýzege asyrylady.
Qauymdastyq Mongholiya siyaqty elderde óz bólimshesin ashyp, ondaghy qazaqtarmen baylanysty sol bólimshe arqyly jýrgizude.
Keybir elderde Qauymdastyq ol eldegi qazaqtarmen baylanysty jeke túlghalar, jeke mәdeniyet oshaqtary arqyly jýzege asyruda.
Sheteldegi aghayyndarmen tikeley baylanys­ty barynsha jaqsartyp, tiyimdi jýrgizu ýshin Qazaqstannyng Pavlodar, Atyrau, Ontýstik Qazaqstan, Almaty siyaqty shekaralas oblys­tary men Astana qalasynda Qauymdastyqtyng bólimsheleri ashylghan. Búl bólimsheler ózderine jaqyn, kórshiles eldegi qazaqtarmen baylanys jasau isimen ainalysady.
- Songhy jyldary qazaq kóshi-qony qantaryldy. Onyng qayta jolgha qoyyluy ýshin Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghy qanday iygi sharalargha múryndyq boluda?
- Qazaqstannyng sheteldegi qazaqtarmen baylanysynyng eng basty bir baghyty -kóshi-qon mәselesi. Áriyne, kóshi-qon júmystarynyng әlde de oilasatyn, jan-jaqty qolgha alyp, jýieli týrde sheshetin mәseleleri az emes. Qauymdastyq búl júmystargha da óz ýlesin qosugha airyqsha kónil bólip keledi. Elbasy ózining «Qazaqstannyng әleumettik janghyrtyluy: Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamyna qaray 20 qadam» atty maqalasynda: «Áleumettik mәselelerdi «keyinge» qaldyrugha bolmaydy. Al búl, óz kezeginde, jahandyq dau­yl­dargha qarsy túra alu ýshin jahandyq tú­raq­syzdyq jaghdayynda, jana ghasyr jagh­dayynda, Qazaqstan qoghamy qanday boluy kerek degen súraqtargha jauapty talap etedi. Bizding jýzege asyrylmaghan rezerv­terimiz ben mýmkindikterimiz nede? Áleu­met­tik sayasat ornyqty, jasampaz boluy ýshin taghy ne isteu kerek? Býgin ótken jýz jyldyqtyng 60-shy jyldarynda keninen taralghan tú­tynu­shy­lyq qogham tújyrymdamasynyng elesi aiqyn seziledi.
Tútynudyng búl iydeologiyasy býl­dirushi bolghanyna býgin býkil әlem erekshe kóz jetkizip otyr. Ol әlemning damy­ghan elderinde jappay әleumettik ma­syl­dyq tuyndatty jәne jahandyq dagh­darystyng basty sebepterining biri bolyp tabylady» degen edi. Sol sekildi kóship kelgen qazaqtardyng da mәselesin búdan bylay «Júmyspen qamtu - 2020» baghdarlamasy arqyly sheshken dúrys dep esepteymin.
Qauymdastyqtyng negizgi mindeti kóshi-qon mәselesi emes. Degenmen sheteldegi qazaqtardy Qazaqstanmen naqtyraq tanystyru maqsatynda aqparattandyru júmystaryn jýrgizudi qolgha aludamyz.
Qauymdastyqtyng negizgi júmystarynyng biri - sheteldegi qazaq diasporasyna aqparattyq qoldau kórsetu. Búl júmystyng mýmkindigi men bolashaghy óte ýlken. Óitkeni bes millionnan astam qazaq diasporasynyng toqsan payyzgha juyq bóligi elimizben shekaralas memleketterde ornalasqan. Shekaragha jaqyn bolghandyqtan ol elderge Qazaqstannyng radio jәne telehabarlaryn jetkizu barynsha onay. Búl elderge Qazaqstannyng gazet-jurnaldary men kitap­ta­ryn taratudyng da mýmkindigi mol. Sonday-aq, qazir búl jóninde arnayy veb-portal ashu da qolgha alyndy.
Yaghny Qazaqstan Respublikasynyng aq­pa­rattyq kenistigin әldeqayda keneytip, audiy­toriyasyn úlghaytudyng tiyimdi bir joly - sheteldegi otandastargha arnalghan radio jәne telehabarlar men týrli basylymdardy kóbeytu. Elimizde búghan tolyq mýmkindik bar. Osyghan oray, Qauymdastyqtyng janynan «Altyn besik» jurnaly men «Tughan til» alimanaghy da jaryq kórip, shetelderdegi aghayyndargha taratylady. Búl basylymdardyng jaryq kóruine QR Mәdeniyet jәne aqparat ministrligining Aqparat jәne múraghat komiyteti men Til komiyteti naqty qoldau jasauda.
Elimizding ekonomikalyq-әleumettik ósip-órkendeuinde Elbasynyng jyl sayynghy dәstýrli joldauynyng alar orny erekshe. Joldaudy barsha qazaqstandyqtarmen birge sheteldegi aghayyndar da airyqsha ynta-yqylaspen asygha kýtedi. Soghan oray, Qauymdastyq Elbasynyng joldauyn sheteldegi otandastargha jetkizip, jan-jaqty nasihattaugha da airyqsha nazar audarady. Qazir Qauymdastyq Joldaudy týrik, monghol tilderine audaryp, onyng tóte jazumen shyghatyn núsqasyn dayyndap, alystaghy aghayyndagha jetkizip jýr.
Qauymdastyq sheteldegi qazaq dias­po­rasynyng demografiyalyq jәne әleumettik jaghdayynyng býgini men bolashaghy jóninde arnayy ekspedisiyalar úiymdastyrudy da qolgha alyp keledi. Osy júmystardyng nәtiyjesinde «Ózbekstandaghy qazaqtar», «Qytaydaghy qazaqtar», «Reseydegi qazaqtar» degen monografiyalyq jinaqtar jaryq kórdi.
Jalpy, Qauymdastyq sheteldegi qazaq qalamgerlerining shygharmalaryn jinap, jaryqqa shygharyp nasihattaugha airyqsha nazar audarady.
Qauymdastyq shetel qazaqtarymen baylanys jasau jóninde týrli ghylymiy-praktikalyq konferensiyalar, dóngelek ýstel mәjilisterin úiymdastyrady.
Qauymdastyq kóp jyldan beri Týrkistan qalasy әkimdigimen birlesip sheteldegi aghayyndargha qoldau kórsetu jóninde týrli is-sharalardy túraqty ótkizip keledi. Solardyng biri - «Týrkistandy ansau» atty mәdeni-etnografiyalyq oralmandar festivali. Búl festivalige Qazaqstannyng barsha oblystaryna ornalasqan oralmandar, sonday-aq, Ózbekstan, Qyrghyzstan, Qytay, Mongholiya memleketterinen arnayy kelgen ónerpazdar qatysady.
Sheteldegi qazaqtar jas úrpaqqa ana tilin ýiretuge óte qýshtar. Soghan oray, arnayy múghalim jiberu turaly da jii ótinish aitady. Biraq qazir zaman ózgerdi. Býgingi tanda til ýirenudi tehnikanyng kómegimen de onay jýzege asyrugha bolady. Soghan oray Qauymdastyq shetel qazaqtaryna arnap qazaq tilin ýirenuding kompiuterlik baghdarlamasyn jasady. Sonday-aq, Qauymdastyqtyng «kazaktar.kz» vebsayty da túraqty júmys isteydi.
Alys jәne jaqyn shet elderdegi qazaq mektepteri men qazaq mәdeny ortalyqtaryn oqulyqtar jәne oqu-әdistemelik qúraldarmen qamtamasyz etu, olargha týrli kitaptar, jurnaldar tasymaldap jetkizip beru de túraqty týrde jýrgiziledi.
Sheteldegi aghayyndar qazaq tilindegi kitaptargha da óte múqtaj. Soghan baylanysty, Qauymdastyq sheteldegi qazaq qalamgerlerining shygharmalaryn basyp shygharumen ghana shektelmey, olargha Qazaqstanda jaryq kórgen týrli kitaptardy jiberip túrudy da túraqty jýzege asyruda.

Sheteldegi qazaq balalaryn Qazaqstanda ótetin qazaq tili men әdebiyeti jónindegi konkurstargha qatystyru, "Baldәuren" sauyqtyru ortalyghyna әkelip tynyqtyru da jyldaghy jospar boyynsha jýrgiziledi.

Ángimelesken
Esengýl KÁPQYZY

"Týrkistan" gazeti

0 pikir