Júma, 19 Sәuir 2024
Janalyqtar 3721 0 pikir 21 Qyrkýiek, 2012 saghat 09:50

Saghyndyrady hәm sezindiredi

Baqanas - D.A.Qonaevtyng ata-babalarynyng tuyp, ónip-ósken mekeni. 21-22 qyrkýiekte Almaty oblysy, Balqash audany, Baqanas auylynda asa kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri, ýsh mәrte Sosialistik Enbek Eri, Qazaqstan Ghylym akademiyasynyng akademiygi, tehnika ghylymdarynyng doktory, úly túlgha Dinmúhamed Qonaevtyng tughanyna oray saltanatty sharalar ótpek.

Qarap otyrsanyz, halyqtyng D.A.Qonaevqa degen yqylasy alabóten. Jaqynda Taldyqorghan qalasynda D.A.Qonaevqa eskertkish ornatyldy. D.A.Qonaev turaly bir emes, eki emes, 10-gha juyq estelikter jinaghy jaryq kórdi. D.A.Qonaev atyndaghy mektep, kóshe, park, alleyalar kýn ótken sayyn kóbeyip keledi. Jәne osynyng bәri jogharydan berilgen búiryq arqyly emes, halyqtyng óz qalauymen, óz ynta-jigerimen iske asyp jatyr.

Qazaqstandy úzaq jyl basqarghan D.A.Qonaev meylinshe taza, adal, әdil bola bildi. Biligi de mol, sol biligine say óte bilimdi de edi. Sayasy basshynyng osynday qasiyetterge ie boluy - halyq ýshin, әriyne, zor iygilik, ýlken yrys. Qazir qogham bylyghyp, býlinip ketti. "Aqsha" degen Qúday payda boldy. Ynsapsyzdyq, berekesizdik, jýiesizdik, әlimjettik, daraqylyq, jaghympazdyq etek aldy. Bilimsiz tórge shyghyp, bilimdi esik kózinde qaldy. "Altynnyng qolda barda qadiri joq", D.A.Qonaevtay basshynyn, D.A.Qonaevtay kadrdyn, D.A.Qonaevtay túlghanyng qadir-qasiyetin halyq qazirgi kýni onan әri sezine týsti.

Baqanas - D.A.Qonaevtyng ata-babalarynyng tuyp, ónip-ósken mekeni. 21-22 qyrkýiekte Almaty oblysy, Balqash audany, Baqanas auylynda asa kórnekti memleket jәne qogham qayratkeri, ýsh mәrte Sosialistik Enbek Eri, Qazaqstan Ghylym akademiyasynyng akademiygi, tehnika ghylymdarynyng doktory, úly túlgha Dinmúhamed Qonaevtyng tughanyna oray saltanatty sharalar ótpek.

Qarap otyrsanyz, halyqtyng D.A.Qonaevqa degen yqylasy alabóten. Jaqynda Taldyqorghan qalasynda D.A.Qonaevqa eskertkish ornatyldy. D.A.Qonaev turaly bir emes, eki emes, 10-gha juyq estelikter jinaghy jaryq kórdi. D.A.Qonaev atyndaghy mektep, kóshe, park, alleyalar kýn ótken sayyn kóbeyip keledi. Jәne osynyng bәri jogharydan berilgen búiryq arqyly emes, halyqtyng óz qalauymen, óz ynta-jigerimen iske asyp jatyr.

Qazaqstandy úzaq jyl basqarghan D.A.Qonaev meylinshe taza, adal, әdil bola bildi. Biligi de mol, sol biligine say óte bilimdi de edi. Sayasy basshynyng osynday qasiyetterge ie boluy - halyq ýshin, әriyne, zor iygilik, ýlken yrys. Qazir qogham bylyghyp, býlinip ketti. "Aqsha" degen Qúday payda boldy. Ynsapsyzdyq, berekesizdik, jýiesizdik, әlimjettik, daraqylyq, jaghympazdyq etek aldy. Bilimsiz tórge shyghyp, bilimdi esik kózinde qaldy. "Altynnyng qolda barda qadiri joq", D.A.Qonaevtay basshynyn, D.A.Qonaevtay kadrdyn, D.A.Qonaevtay túlghanyng qadir-qasiyetin halyq qazirgi kýni onan әri sezine týsti.

IYә, úly túlghalar әmanda solay: tek saghyndyryp qana qoymaydy, osylay óz qadir-qasiyetin sezindiredi de.

 

D.A.Qonaev - 100

Múhtar Áuezov:

"Men bir jaqsy adamdarmen jekjat bol­ghan ekenmin. Olay deytinim, Dimashtyng tuysqandarynyng bәri enbek etedi, óz kýnin ózderi kóredi. Shetinen enbekqor, Dimashqa bireui de salmaq salmaydy. Bizding qazaqtyng jaman әdeti - bireu әkim bolsa, "saghan baq qondy, endi bizdi baghasyn" dep moynyna otyryp alady. Al mening qúdalarymda onday әdet joq. Jaqsy adamdarmen tuysqan boldym degen sebebim osy. Sosyn, Dimash búiyrsa iysi qazaqtyng ortaq úly bolghaly túr. Til-kózden saqtasyn".

1956 jyl.

 

Djavaharlal Neru,  ýndi qayratkeri:

"Meyirim-shuaghy mol, peyili keng halyqtyng perzenti boludan asqan baqyt joq. Sol halyq - qazaq halqy. Elining ótkenin úmytpay, keleshegi ýshin qaltqysyz enbek etken perzenti bar halyq ta baqytty. Sol perzent - Dinmúhamed Qonaev.

Bizde eki úqsastyq bar eken. Biri - qarapayymdylyqtarymyz qalay aumasa, jasyl jelekke oranghan Almaty bizding Kashmirmen egizding synarynday ma dep qaldym.

Ghajap!

1955 jyl.

 

Serik Ábdirayymúly, jazushy:

"Dimash Ahmetúlynyng "Aqiqattan attaugha bolmaydy" dep atalatyn kitabyn oqyghan kisining esinde bolar. 1993 jyly sәuir aiynda ol kisi:

"Men tәniri syigha tart­qan biraz jasqa keldim... At jalyn tartyp mingen azamat shaqtan aldyma qoyghan bar arman, bar maqsat - ózinmen enshiles bolu edi, halqym. Ol niyet oryndaldy. Qaltqysyz qyzmet etuge, amanatqa adal bolugha, adam balasyna qiyanat jasamaugha, ala jipten attamaugha tyrystym. Songhy demim tausylghansha alaqany ayaly, jany sayaly elim, saghan; altyn besigim - jerim, saghan qyzmet etuden tanbaymyn", - dey kelip, jan balasyna ókpesining joqtyghyn, ózgening ózine degen ókpe, renish, nazy bolsa, aq basyn iyip, myng qaytara keshirim súraytynyn aghynan jazyla jazghan edi. Jaryqtyq Diymekeng bolashaqty boljay biletin, angharymy da, aitary da mol kósheli jan edi".

1995 jyl.

 

Kәmshat Dónenbaeva, Sosialistik Enbek Eri:

"Dinmúhamed Ahmetúly respublikada elding yrysyna yrys qosugha atsalysyp, ayanbay enbek etken azamattarymyzdyng bәrin de týspe-týs jaqsy biletin edi. Elgekelgende solardyng bәrimen de jýzbe-jýz kezdesip, hal-jaghdayyn súraugha uaqyt tabatyn. Ataqty diqandar Jansúltan Demeev, Amankeldi Isaqov, Ivan Ruskoy, Aleksey Sahno, Mihail Yarovoy syndy erlerdi, olardyng ókshesin basyp kele jatqan izba­sarlaryn da jaqsy tanityn. Egin alqabyna shyghyp, didarlasyp, әngimelesip qaytatyn. Osynday jarqyn jýzdi jandy bir kórip qaludyng ózi enbek adamyna ýlken mәrtebe bolatyn.

Ol kisi eline sendi, adamdardyng enbegin, azamattyghyn joghary baghalady. Qyrdaghy mal baghyp, egin ekken san últtyng ókilderi Qonaevty ystyq yqylasymen qarsy alatyn. Ony asqar Alatauday kórushi edi. Tipti zamanynda Brejnevten basqagha bas iygisi kelmegen bizding oblystyng basshysy, aduyndy Borodinning ózi de Dinmúhamed Ahmetúlyn qatty syilap, Diymekenning mysy basyp túrushy edi. Ony biz de bayqap, aghamyzdyng úly túlghasyna sýisinip, maqtan tútushy edik.

Qazaq eli ýshin Dimash agha býkil ómirin berdi. Múnday arystardy birtuar deytini qanday jarasty!".

1997 jyl.

 

Áripbay Alybaev, qogham qayratkeri:

"- Anau túrghan - Shoqan Shynghysúlynyng eskertkishi, - dep edim, Diymeken:

- Men úmytpasam, aldynghy jyly baryp kórgenmin. "Qazaq KSR Ministrler Kenesining qaulysymen qoyyldy!" dep dúrys jazghansyndar. Ol jyldary men sol Kenesting tóraghasy bolatynmyn. Qazaqtyng zengir aspanynan aqqan júldyzday jarq ete týsken Shoqannyng basyna general Kolpakovskiyding qoyghyzghan tasynan basqa belgi qoymaghanymyz óte úyat bolar edi. Al Tezek tóre óte aqyldy bolghan. Áytpese, ol el biylep, tóre bolar ma edi? Bir kezde men Tezek tórening suretin kórdim. Ádemi, túlghaly adam eken. Bas kiyimining mandayyna qústyng qauyrsynynan "súltan" belgisin qadap, әshekeylep qoyypty. Teginde sol tórelikting belgisi boluy kerek.

Tezek tóre halqynyng namysyn qorghap, kezinde Sýiinbay aqyn men Qataghandy aitystyrghan. Qataghan - qyrghyz aqyny. Sýiinbaydyng "Qashyrma tórem qanyndy" deuine qaraghanda, aitystyng basynda Qataghannyng sózining óktemdiginen Tezek tóre ishtey qobaljyp: "Qalay bolar eken?" dep, qatty sas­qan bolu kerek. Aqyrynda Sýiinbay qazaqtyng kóptigin aityp, bir-birine septigin aityp Qataghandy jenip shyghady...

Diymekeng osylaysha óz oilaryn aityp ýlgergenshe biz Saryózekten de ótip, Taldyqorghangha qaray tarttyq".

1996 jyl.

 

Asanbay Asqarov, memleket jәne qogham qayratkeri:

"Qonaev óte sauatty basshy bola bildi. Kez kelgen mәseleni sheshude batyldyq pen kóregendik tanytty. Bizding ghasyrymyzdyng 60-80 jyldary aralyghynda Qazaqstannyng әleumettik-ekonomikalyq jaghdayy tolyghymen ózgerdi. Osy bastamalardyng bәrining úiymdastyrushysy әri basshysy Qonaev bol­ghanyn úmytpauymyz kerek. Jalpy, keybir tyng iste basqadan dara túlghanyng róli erekshe bolatynyn este saqtaghan jón. Tarihta oghan keltirer mysaldar kóp. Áyteuir bir kisi ózgeris, janalyqtyng bastamashysy әri kóshbasshysy bolsa, onyng sonynan izin basyp, isin jalghastyrushylar da eredi. Mәselen, arab últynyng qalyptasuynda Múhammed gh.s. enbegi úlan-ghayyr, AQSh-tyng qalyptasuyna Djordj Vashington eresen ýles qossa, Rim imperiyasy - Yuliy Sezarigha, Europa úly Karl aldynda kóp qaryzdar".

1993 jyl.

 

Kenes Auhadiyev, memleket jәne qogham qayratkeri:

"Diymekenning jymiya qarap, meyirlene sóilegenin men eshqashan úmyta almaymyn. Onday meyirban adam, meyirimdi basshy tua da bermeytin shyghar. HH ghasyrda beybit eldi basqaryp ýlken abyroygha jetti. Enbegimen, adamdyq qasiyetimen jetti.

Qazaq kezinde Qonaevymen maqtandy, al Qonaev óle-ólgenshe qazaghymen maqtanyp ótti. Qazaqtyng keybir әperbaqandary qanshama ghaybatty sóilep, qiyanat jasap, qiyalap jala japqanymen, keshirimdi, keng Qonaev jalpy qazaqty janynday sýiip, jaqsy kórip ótti. Ol qazaqqa ókpelegen joq. Ózi jaqsy kóretin qazaqtyng biri - Múhametjan Tynyshbaevtyng 115 jyldyghyn atap ótuge barghan saparynda oida joqta oralmas sapargha attandy.

Sergek jýretin, shiraq qimyldaytyn, biraq sabyrmen, aqylmen, kishipeyildilikpen el basqarghan Qonaev bәrimizge qanday jaghdayda da adal adam boludyn, elge adal qyzmet jasaudyng ýlgisin kórsetip ketkendey. Qonaevtyng ýlgisi - qazaqtyng qasiyettiligi.

2002 jyl.

 

Ybyray Jaqaev,Sosialistik Enbek Eri:

"Júrttyng ishine pyshaq ainalmaydy, Qonaevtyng ishinde ertteuli at ainalyp jýre beredi".

1965 jyl.

 

Sýiedi agha ózindi, sýiedi qazaq!

Aruaqty oryn, qashannan, kiyeli qazaq,

Bitimi bólek, syry erek, sýiegi ghajap!

Ayday әlemge tanylghan Adaldyghym dep,

Sýiedi agha ózindi, sýiedi qazaq!

 

Tabugha bekip, qalayda bir aghat isti,

(Altyngha qospaq oilary synalap mysty).

Efirden aitty kýpildep, gazetke jazdy,

Izine kýn-týn, aghatay, shyraq ap týsti.

 

Izdedi aq ter, kók ter bop "altyn qoymany",

Qamyndy ishtey qayysyp halqyng da oilady.

Jany jomarttyng qashanda múraty asqaq,

Jýregi, Isi, Niyeti - jarqyn ghoy bәri.

Jarqyn ghoy bәri - jýrgen jol, ótken izderi,

Halqyna shalqyp jatatyn kók teniz kónli.

Elining qamyn oilaydy erte de, kesh te,

Kórkeysin deydi,

Júrtyna kóktem izdedi.

 

Joghary qoyghan o basta altynnan aryn,

Ózgening qaytsin qynyr oi, salqyn qabaghyn.

Újdan men Ardyng әlemdik ólshemi eng ózin,

Úrpaq aldynda mәngilik jarqyn janaryn.

 

Aruaqty oryn qashannan, kiyeli qazaq,

Bitimi bólek, syry erek, sýiegi ghajap.

Ayday әlemge tanylghan Adaldyghym dep,

Sýiedi agha ózindi, sýiedi qazaq!

 

Temirshe SARYBAY, aqyn

"Jas Alash" gazeti

0 pikir