Beysenbi, 18 Sәuir 2024
Janalyqtar 3523 0 pikir 22 Tamyz, 2012 saghat 17:29

Shәriphan Qaysar. Atabaev arandap jýr

Qazaq әrdayym oqyghanyn qúrmettegen, ziyalysynyng sonynan ergen halyq. Biraq, qazir qazaqta ziyaly da qalmady dep jýr júrt. Bilimdi dep bireuding sonyna ilesse, onysy jetelep aparyp jargha jyghady. Jargha jyqpaghany bir sәttik jyly-júmsaq ýshin tekeni jezde, eshkini apa deuge dayyn. Biylikke jaramsaqtanghan bilimdilerdi bylay qoya túryp, biylikke qarsy shyqqandardyng kim ekenine zer salayyqshy. Olar kýni keshe ghana «Stalin joldas qatelesedi» degen atalardy aitpaghannyng ózinde keshegi Jeltoqsan oqighasynan keyin «Men - qazaqpyn» dep Kolbinge qarsy shyqqan aghalardyng qolyna su qúya alar ma eken? Sonda býgingi oppozisiyadaghy qazaq ziyalylary kimder?

Qazaq әrdayym oqyghanyn qúrmettegen, ziyalysynyng sonynan ergen halyq. Biraq, qazir qazaqta ziyaly da qalmady dep jýr júrt. Bilimdi dep bireuding sonyna ilesse, onysy jetelep aparyp jargha jyghady. Jargha jyqpaghany bir sәttik jyly-júmsaq ýshin tekeni jezde, eshkini apa deuge dayyn. Biylikke jaramsaqtanghan bilimdilerdi bylay qoya túryp, biylikke qarsy shyqqandardyng kim ekenine zer salayyqshy. Olar kýni keshe ghana «Stalin joldas qatelesedi» degen atalardy aitpaghannyng ózinde keshegi Jeltoqsan oqighasynan keyin «Men - qazaqpyn» dep Kolbinge qarsy shyqqan aghalardyng qolyna su qúya alar ma eken? Sonda býgingi oppozisiyadaghy qazaq ziyalylary kimder?

Ózining tughan halqy - qazaqty eshqashan elding bolashaghyn aiqyndaushy negizgi kýsh retinde oilap kórmegen, aqshamen kez-kelgen adamdy  satyp alugha bolady degen qaghidamen ómir sýrgen  oligarh-oppozsioner Múhtar Ábilazov ózine tyqyr tayanghan uaqytta tirener tayanysh izdep, 2009-jyly óz jaqtastarynyng qataryna ziyaly qauym ókilderin, sol arqyly ziyalysyna senetin barsha qazaqty tartpaq bolyp jantalasqany esimizde. Sonda aldymen onyng qúryghyna ilingen rejisser Bolat Atabaev bolatyn. Ashyghyn aitu kerek, Bolat Atabaev qazaqqa birshama tanymal adam. Teatr rejisseri, Qazaqstan Respublikasynyng enbek sinirgen qayratkeri Bolat Atabaev M.Áuezov atyndaghy qazaq drama teatrynyng rejisseri bolyp jemisti enbek etken adam. Ol Múhtar Ábilazovtyng qúryghyna qaydan ilikti? Áuezov teatrynan ketkennen keyin «Aqsaray» atty jekemenshik muzikl-teatr ashqan ol jas teatrdy ayaghynan tik túrghyzatyn qarjy izdep shapqylap jýrgende, ertenin erte oilaytyn súrqiya Ábilazovqa tap keldi. Ol jyl sayyn Aqsaraygha 700 myng dollar qarjy qúiyp, óner újymynyng barlyq shyghynyn kóterip otyrghan. Qanday jaqsy dep sýiiner edik, eger ol aqsha halyqtyng BTA bankke salghan salymdary bolmaghanda, eger ol aqsha Ábilazovtyng alayaqtyq amaldary arqyly annan-mynnan qymqyrghan aram aqshasy bolmaghanda...

Jaraydy, qaydan alsa da qazaq teatryna qarjylay kómektesken Ábilazovtyng әreketin qúptayyq. Biraq, almaqtyng da salmaghy bar ekeni keyin oghan tyqyr tayanghanda anyq bilindi. Ábilazov sayasattyng aram oiynyna «Aqsaraydyn» iyesi Atabaevty sýirep әkelip atyp jiberdi. Atabaevta mәrt eken, qoldan kelgenshe adaldyghyn tanytty. Shirkin, azamattyng mәrttigi men boyyndaghy shygharmashylyq qabileti  qaydaghy bir qashqyn oligarhqa emes, tughan halqyna baghyttalsa ghoy dep armandaysyn. Alayda, mәselening mәnine qanyqsanyz ol olay emes. Ábilazovtyng basyna kýn tughan sәtte, BTA bankynyng basshylyghy qanshalyqty bylyq-shylyqqa batqany aiday әlemge jariya bolsa da Atabaev adaldyghynan ainymady. Sóitsek, ol adamgershilikke emes, aqshagha da adal eken. Oppozisiyalyq baghyttaghy aqparat qúraldaryna әlsin-әlsin súhbat berip, «Qazaqstandaghy sayasy jýieni ózgertu ýshin men shaytanmen dostasugha da әzirmin. Al, Ábilazov men ýshin shaytan emes» dedi mizbaqpastan. Sol betinde Atabaev aitqanynan qaytpady. «Svoboda slova» gazetine bergen súhbatynda Ábilazovtyng býkil oppozisiyany qarjylandyryp kelgenin de aityp saldy. «Ábilazov syrtqa qanshama qarajatty shygharyp ketti dep aiyptaysyzdar, ol songhy 10 jylda oppozisiyany qarjylandyryp otyr. Olay bolsa, sol shetelge jibergen qarjysyn qaytadan Qazaqstangha qúiyp jatqan joq pa deydi» kókemiz aghynan jarylyp. Negizi, óner adamy ózining jan dýniyesine jaqyn óner salasymen ainalysqany jón. Bolat Atabaev biylikke talasqan baypatshalardyng aram oiynyna aralaspay, tynysh qana teatryn basqaryp, shәkirtterin tәrbiyelep otyrsa, halqyna әldeqayda paydaly is qylar edi. Qazaqtyng daryndy úly retinde tarihta da aty qalar edi. Qazir ol kim? Nebәri, alayaq bankirdin, arsyz oppozisionerding asyn iship, ayaghyn bosatqan bireu.

«Tyshqan inine kire almay jýrip qúiryghyna qaljauyr baylapty» degen. Ashqan teatryn týzey almay jýrip, baylargha ilesken, solardyng aitaghyna erip, elining baltyryn qapqannyng nesi ziyaly?

Ziyaly adam tym bolmaghanda halqyn orgha jyqqanyn týsinip, sol sәtte tәubesin eske týsirui kerek edi. Elinen keshirim súrauy qajet edi. Joq,   Atabaev auzy kópirip, alystaghy jebeushining aitaghyna ilesumen jýr. Búl jyghylghangha júdyryq boldy. Osy kezde Atabaevtan kýlli halqy birjola syrt ainaldy. Ol ziyaly qauymynyng qatarynan ziyandy qauymnyng qataryna bir-aq shyqty.

Qanday keremet túlgha bolsa da qanday da bir memleketting azamaty ózining tughan elinin, túrghan memleketining zanyn syilaugha mindetti. Qoghamdy, memleketti syilaytyn adam sol memleketting qúzyrly organdaryn da syilauy tiyis. Biylikting aldyna baryp, bas úryp lәpbaylamay-aq qoysyn, tym bolmaghanda qúqyq qorghau organdarynyn  shaqyruyna jauap berui qajet qoy. Tergeu barysymen kelispese, Janaózen oqighasyna kimdi kinәli dep sanasa sonysyn sottyng aldyna baryp aitsa, eshtene ónip kete qoymas edi. Joq, halqynyng qasynda bolghannan góri tútas memleketke kýie shashyp, «shaytanmen joldas boludy» artyq kórgen Atabaevtyng azamattyghy alystan aitaqtap jatqan «Atymtay jomartynyn» joghyn joqtaugha ghana jetti.  Qysqasy, Atabaev arandap jýr. Biraq ol ózin kimning qanday maqsatqa arandatqanyn әli kýnge biler emes.

«Abay-aqparat»

0 pikir