Keshe Qazaqstan Premier-ministrining orynbasary Roman Sklyar men Resey Ýkimeti tóraghasynyng orynbasary Yuriy Borisov «Bayqonyr» kesheni boyynsha jetinshi Ýkimetaralyq komissiyanyng júmysyn qorytyndylady.

Kezdesu barysynda «Bayqonyrdy» birlesip paydalanu men odan әri damytugha, qalanyng tynys-tirshiligin jaqsartugha qatysty mәseleler sóztalqy bolghan. Sonday-aq, jiyn qatysushylary ónirding ekologiyalyq jaghdayyna qauip tóndiretin «Bayqonyr» gharysh ailaghyndaghy paydalanylmay jatqan qúrylys nysandaryn jalgha beruden bosatu, eseptep shygharu nemese basqa paydagha jaratu jóninde sóilesken.

Abai.kz aqparattyq portalynda osyghan deyin Qazaqstan men Resey arasyndaghy «Bayqonyr» kelisimderi turaly, Resey jalgha alyp otyrghan aumaqtyng Qazaqstan ekologiyasyna orasan zor apat әkelip jatqany, Bayqonyrdaghy qazaq auyldarynyng ózgege tәueldi taghdyry turaly leg-legimen materialdar jariyalandy.

Deputat Arman Qojahmetov Mәjilisting minberinen mynaday batyl mәlimdeme jasady:

«Bayqonyrdan úshyrylghan alghashqy gharysh kemesinen bastap (1959 jyldan beri) Qazaqstan jerine jәne Altay ólkesine 600-den astam zymyrannyng qaldyqtary qúlaghan. Uyty asa joghary «qoqystyn» salmaghy – 3 myng tonnadan asady! Bayqonyrdan úzaq uaqyt boyy «Proton», «Siklon», «Dnepr», «Siklon-M» zymyrandary úshyrylyp keldi. Olardyng qozghaltqyshyna súiyqtyq retinde demitilgidrazin men geptil qoldanyldy.

Geptilding qauiptiligi sol, bir litr sugha mikrogramy aralassa, adam ólimine әkeledi. Mәjiliske Jezqazghan óniri túrghyndarynan Bayqonyrgha qatysty hattar kelude. Halyq әsirese kosmodromnyng qorshaghan ortagha jaghymsyz әseri saldarynan aimaqta jýike jýiesi men isik aurularynyng kóbeyip ketkenine qatty alandauda».

Bayqonyr bizge sor boldy! Sorymyz emey nemene, Reseyding qúlaghan bir zymyrany topyraqty 20-30 jylgha zaqymdap, kýidirip jiberedi eken. Búl – naghyz ekonomikalyq diyversiya!

Alayda, Ýkimetaralyq komissiyanyng búl mәseleni qalay sheshkeni taghy belgisiz. «Kýn tәrtibindegi mәseleler boyynsha sarapshylar ózara tiyimdi sheshimge keldi, búl komissiya otyrysynyng hattamasynda kórsetilgen», – degen resmy aqparattan ózge túshymdy sóz, kóz sýzer mәlimet aitylghan joq.

Qazaqstan men Resey arasynda 2004 jyly 9 qantarda qabyldanghan «Bayqonyr» keshenin tiyimdi paydalanu jónindegi yntymaqtastyqty damytu turaly memleketaralyq kelisim qoldanylady. Reseyding gharysh ailaghyn jalgha aluy qújatqa sәikes 2050 jylgha deyin úzartylghan.

Bayqonyr qalasyn Reseyge jalgha beruden bosatu mәselesi eki jyldyng kóleminde talqygha týsip kele jatyr. Qazaqstannyng sifrlandyru, qorghanys jәne aerogharysh ónerkәsibi ministrining orynbasary Marat Núrghojinnin:

«Bayqonyr qalasyn jalgha beruden kezen-kezenmen shygharu mәselesi Qazaqstannyng kýn tәrtibinde túrghanyn atap ótkim keledi. Biz ony qazir memlekettik organdar ishinde múqiyat talqylap jatyrmyz. Roskosmostyng basshylyghymen biz búl mәselelerdi auyzsha talqyladyq. Búl onay mәsele emes, onyng kemshiligi de, artyqshylyghy da bar. Biz osy mәsele boyynsha sizderge birqatar talqylaular ótkizilgennen keyin habarlaymyz», - degen sózin birer uaqyttan song Qazaqstannyng sifrlyq damu, Qorghanys jәne aerogharysh ónerkәsibi ministrligi joqqa shyghardy.

«Qazaqstan tarapy «Bayqonyr» kesheni boyynsha, onyng ishinde keshendi jalgha beru merzimderi boyynsha Resey Federasiyasymen jasalghan halyqaralyq sharttargha beyildiligin saqtaydy», - dedi ministrlikting baspasóz qyzmeti.

Jiynda sóz bolghan mәseleler turaly Resey Viyse-premieri Yuriy Borisov jurnalisterge: «Resey men Qazaqstan «Bayqonyr» gharysh ailaghy boyynsha yntymaqtastyq shenberinde jana jobalardy iske asyruy qajet», - dep jauap bergen.

«Bayqonyr» gharysh ailaghynyng mýmkindikterin úzaq jәne tiyimdi paydalanu turaly nyq senimmen aitugha mýmkindik beretin yntymaqtastyghymyzdy jana jobalarmen tolyqtyrudyng manyzy zor, mәselen gharysh ailaghynda «Bәiterek» GhZK qúru jobasyn iske asyru bastalyp keledi», - dedi Borisov, sózbe-sóz.

Ol Resey men Qazaqstan «Bayqonyr» gharysh ailaghyn jalgha alu shartyn 2050 jylgha deyin úzartu arqyly eki el óz mýddelerin zandy týrde nyghaytqanyn aitty.

«Bayqonyr» gharysh ailaghynan úshyru kezinde tasymaldaghysh zymyran bólshekterining qúlau aimaghy retinde Qazaqstan Respublikasynyng aumaghynda jer uchaskesin beru jәne paydalanu sharttary turaly Ýkimetaralyq kelisimdi ratifikasiyalau kezekte túr. Búl «Soiz – 5» tipti tasymaldaghysh zymyrandardy paydalanu mýmkindigin keneytedi», - dep qosty ol.

RF Viyse-premierining apparaty Bayqonyr әlemdegi eng kóp «úshyru qyzmetin atqaryp otyrghan» gharysh ailaqtarynyng biri mәrtebesin saqtap otyrghanyn atap ótti.

«Bayqonyrdan úshyrylghandardyng barlyghy ýsh jyldan astam uaqyt boyy jemisti boldy әri  apatqa úshyraghan joq. 2021 jyly gharysh ailaghynan 12 ret zymyran úshyryldy, jyl sonyna deyin taghy eki zymyran úshyru josparlanghan», - delingen habarlamada.

Resey tarapy óz mýddesine qayshy kelmeytin «Bәiterek» GhZK qúrugha da, basqa da jana jobalargha ashyq ekenin quana jetkizude. Al, Qazaqstan ýshin búl sheshim qanshalyqty tiyimdi?! Gәp osynda...

Ayjan Temirhan

Abai.kz