Júma, 29 Nauryz 2024
Áne, kórding be? 12484 29 pikir 10 Qarasha, 2021 saghat 12:00

Búqqan sayyn, súqqan Resey

Reseyding Qazaqstangha qatysty sayasaty әriptestik baghytynan óktemdikke kóship bara jatqanday. Mine, oghan birneshe jyldyng jýzi boldy.

Resey biyligi songhy jyldary ózining ishki oiyn syrtqa anyq kórsetumen keledi. Maqsattary qúlaghan "Halyqtar týrmesin" qalpyna keltiru nemese soghan úqsas, jana formattaghy odaqty jasaqtamaq synayly. Reseyding Memlekettik Dumasynan tipti KSRO-nyng qúlauyn zertteu kerek degen de úrandar aityluda. Kýni keshe ghana Parlament tóraghasy Vyacheslav Volodin "Mine, KSRO-nyng qúlaghanyna da otyz jyl boldy. Tarihy dataghay jaqyndap qaldyq. Qanekey, ol nege qúlady? Nege tarady? Osyny mýmkin naqty aityp, zerttermiz" dedi. Ol búl sózi arqyly Reseydegi memlekettik institutty nyghaytu kerektigin menzedim dese de, týpki oiy KSRO-nyng qúlauyn ýlken kýizelispen qabyldadym degendey.

Jalpy KSRO-nyng qúlauyn ýlken tragediya dep tek qana Resey deputattary emes, Putinning ózi de solay oilaydy. 2005 jyly ol bylay degen edi: "Men ózime qatysty ýnemi bir týsinispeushilikti kóremin. Halyq meni KSROnyng qúlauyna ókinedi dep aiyptaydy. Týsindireyin. Birinshiden Kenes Odaghy qúlaghannan keyin 25 million orys halqy bir týnning ishinde ózge elderde qaldy, mine búl sózsiz XX ghasyrdaghy eng ýlken apat". Osy sózinen bastap Putin orys әlemi degen úrandy algha tartyp, basty iydeologiyasyna ainaldyrdy. 16 jyl ishinde ol búl iydeologyainy Reseydi biriktirushi jәne syrtqy sayasattaghy negizgi rychag retinde qoldanuda.

Songhy uaqytta olar Qazaqstangha da atalmysh iydeologiya boyynsha aqparattyq shabuyl jasaudy bastady. Quat Ahmetovtyng "Til Maydany" qozghalysynyng әreketin "orystildilerge qysym jasau, últshyldyqtyng asqynghan sipaty" dep baybalam salyp, shu shyghardy. Ol turaly Reseyde jazbaghan gazet, kórsetpegen arna qalmady. Resey auditoriyasyn Qazaqstangha qarsy qoi jәne ishki sayasi-ekonomikalyq mәseleden nazardy syrtqa búru Mәskeu tarapynan sәtti jýrdi desek te bolady. Kamchatkada qara nan jep, qara su iship otyryp, Qyrymdy tartyp aludy baqyt sanaghan Resey auditoriyasy búl jolghy biylik úsynghan jalghan aqparat pen kezekti mishai qadamyn shaynamay jútyp aldy.

"Orystildilerge qysym" degendi Reseyding Syrtqy ister ministri Sergey Lavrov "Resey men Qazaqstan: shekarasyz әriptestik" atty maqalasynda da aityp ótti. Bylay deydi ol: "Qazaqstan men Reseyding jana tarihynda eki el әriptestik pen últtyq qatynas sayasatynda qoghamdy biriktiru, halyqtar arasyndaghy garmoniyany saqtaudy sәtti iske asyruda. Ókinishke oray songhy uaqytta biz Qazaqstandaghy orystildi túrghyndargha qatysty ksenofobiyalyq әreketterge kuә boldyq. Jekelegen jaghdaylar syrttan arnayy aqparattyq әdisteme beru arqyly iske asyp, Reseymen qatynasty nasharlatu men jergilikti últshyldyqty dәripteuge baghyttalghan".

Reseyding SIM búl әreketterdi tez arada jong ýshin Qazaqstan biyligimen tyghyz júmys jasap jatqanyn da aitty. "Núr-Súltanmen Mәskeu arasy әrbir jaghdaydy jyldam retteuge mýmkindik beredi" deydi ol. "Ol ýshin birden tikeley baylanys arnalaryn iske qosamyz, SIM, qúqyq qorghau organdary men preziydent әkimshilikteri arqyly. Ýkimettik emes alanda da júmystar jýrgizilude, tilshilermen de baylanystamyz", - dedi Lavrov.

Lavrov orys tilining "kýshi" jayly da aita ketti. "Myqty biriktirushi kýsh dep orystildi qoghamnyng Qazaqstan men Reseyde boluyn aitsaq bolady. Qos tarap ta orys tilining biriktirushi missiyasyn óte jaqsy týsinedi. Qazaqstannyng Konstitusiyasynda orys tili resmy til statusyna ie bolyp, qazaq tilimen teng dәrejede qoldanylady. Búl qazaqstandyq jastar ýshin ýlken plus, sebebi TMD men Reseyde júmys isteytin jastargha mýmkindik", - deydi ol.

Bir apta búryn Qazaqstandaghy "orystildilerge qysym" ertegisin Resey SIM arnayy ókili Mariya Zaharova da aitqan. Ol Reseyding orystildilerge qysym jasalmauyn múqiyat qarap otyrghanyn jetkizgen edi.

Búl rette qazaq biyligining reaksiyasy tandandyrady. Ishki isimizge aralasu retinde baghalaudyng ornyna, anyq jauap qatpady. Búqqan sayyn, súgha beretin Reseyding toqtaytyn oiy joq. Ýsti-ýstine tópelep jatyr. Lavrovtyng sandyraghyna deputat Snejanna Imasheva "Qazaqstanda eshqanday ksenofobiya joq. Men ózim belaruspyn. Eshqashan da ózim ksenofobiyany, teris qaraghandy sezingen joqpyn. Basty qatyrmasyn" dep jauap qatty. Deputattan bólek, bizding SIM-ning jauaby qanday bolmaq? Bolsa әriiyne.

Resey "orystildilerge qysym" men "orys әlemi" degen jalghan aqparat pen agressorlyq iydeologiya arqyly kórshiles elderge óktemdik kórsetip, ýstemdik ornatu sayasatynan bas tartpasy anyq. Tili men týri úqsas, bauyry Ukrainagha bir mezette soghys ashyp, shyrqyn búzghan Mәskeu ýshin, tili de, týri de, shyghu tegi de, dini de qarama-qayshy keletin memleketterge agressiya jasau týkke de túrmas. Al onymen jasalghan kelisimderding qúny belgili, Otta fon Bismarksha aitsaq "Reseymen jasalghan kez kelgen kelisim, sol kelisim jasalghan qaghazdyng qúnyna da túrmaydy".

Ka Myrza

Abai.kz

 

 

29 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1581
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3607