Beysenbi, 25 Sәuir 2024
46 - sóz 3936 14 pikir 26 Qyrkýiek, 2021 saghat 20:17

Ortalyq Aziyada tәlibterding "jankýierleri" bar

Aughanystanda talibterding biylikke kelui diny ekstremizm ainalasyndaghy әngimeler men alandaushylyqty qayta ýdetip jiberdi. Jasyratyny joq, kórshiles aimaqtarda, Ortalyq Aziyada, tipti Reseyde talibterge ishtey jankýier toptar tabyluda. Áriyne kim de kim dindi qalay týsinse - óz erki. Biraq radikaldy iydeologiyanyng ereksheligi de sonda - elding zandaryn, zayyrlylyq sharttaryn, últtyq bolmysy men dәstýrin ysyryp tastap ainalagha tek óz ústanymyn ghana mәjbýrleu. Sondaghysy óz ústanymy degen kóbine arabtardiki bolyp shyghatynyn eskergen jón. Aytalyq, atyshuly salafizm aghymy arabtyng "sәlәf" (ata-baba) degen sózinen taraydy. Mәnisi - ata-babanyng dinine oralu, ony qayta jandandyru. Alayda sóz bolyp otyrghany - Ibn Taymiya, Ábdel Uahhab syndy arabtardyng ata-babasy. Yaghny týp tamyry Týrki, tegi Qazaqtaghy Farabi, Yassaui, Abay, Shәkәrim emes aidaladaghy arabtardyng oishyldaryna bas ii. Al endi búnday týsinik bizding jastardyng miyna qalaysha jol tapty? Onyng birden-bir amaly buyny qatpaghan jastardyng betalbaty әlgi arabtyng diny mekemelerinde tәrbie men bilim alghanynda. 1990-jyldary jastarynyng bógde baghytqa týsip jatqanyn tyng maqsatynda kórshiles Ózbek preziydenti Islam Karimov osynday azamattaryn Otangha jappay qaytarudy búiyrdy. Onysy búljytpay oryndaldy da. Ras, sonynan konstitusiyagha qayshy, adam qúqyqtaryn shekteushi atalmysh әreket qatqyl syngha alyndy. Dese de últtyq qauipsizdikke basymdyq bergen sheshim ózin aqtady. Býgin Ózbekstanda diny ekstremizm qaupi tolyq joyylmasa da, edәuir tómendegen jәne tiyisti ahual memleketting baqylauynda. Áriyne Qazaq eli osy amaldy qaytalau kerek degennen aulaqpyn. Dese de qaterli iydeologiyanyng aldyn aluda onyng sadarymen emes, sebepterimen kýresken jón. Sonyng ishindegi biri - jastardyng jón-josyqsyz syrtta diny sauatyn ashu salasyn bir jýiege týsiru, mamandar sýzgiden ótkizip tiyisti tizimde tek Qazaqtyng dәstýrli diny úghymymen úshtasatyn oqu oryndaryn ghana qaldyru, al eng bastysy - súranysqa ie taghlymdy Qazaqstannyng óz ishinde qamtamassyz etu siyaqty sharalar qolgha alynu qajet.

Rasul Júmaly

Abai.kz

14 pikir