Júma, 29 Nauryz 2024
Dep jatyr 3131 5 pikir 17 Qyrkýiek, 2021 saghat 10:40

Kiyberbulling: Halyqaralyq tәjirbie ne deydi?

Men jelidegi әlimjettilik, bulling jóninde, әleumettik jelining mәdeniyeti jóninde jýieli týrde jazyp jýrmin.

Keshe Mәjilisting jalpy otyrysynda «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine balanyng qúqyqtaryn qoghau mәselesi boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» QR zang jobasy birinshi oqylymda maqúldandy.

Atalghan zandy qarastyru ayasynda kiyberbullinge qarsy túru mәselesi de qarastyrylghan. Kiyberbullingting balalargha ghana emes, eresekterge de qatysty ekendigin barlyghymyz jaqsy bilemiz. Qanshama ókinishti, jazatayym jaghdaydar bizding kózimizshe bolyp jatyr!

Balalargha qatysty naqty sifrlardy keltirgen dúrys:

- 2020 jyly bala men jasóspirimder arasynda 143 suisid tirkelse, 193 suisidke talpynu tirkelgen.

- 2021 jyldyng birinshi jartysynda 105 suisiyd, 105 talpynu tirkelgen.

Sarapshylardyng esebine jýginsek, 2018 jyly ghana:

- balalardyng 60 payyzy ómirinde bir ret /kiyber/ bullingke úshyraghan;

- 17 payyzy /kiyber/ bullinge birneshe ret úshyraghan.

Kiyberbullingpen kýresu әleumettik jelini retteumen tikeley baylanysty.

Elimizde tek 2021 jyly ghana jelide 140 myng zang búzu /feyk, kiyberbulling, ekstremizm/ faktisi tirkelgen!

Aqparat ministrligi Jeli Platformalaryna 1700 hat jazylghan, sonyng 20-30 payyzy ghana qanaghattandyrylghan, yaghny alyp tastalghan.

Osy salany retteuding halyqaralyq tәjiriybesin qarastyrayyq.

1. 2017 jyly Germaniyanyng Bundestagy «Áleumettik jeli jóninde» zang qabyldady. Búl zang boyynsha, 2 mln qoldaushysy bar Áleumettik jeli Platformalary Germaniyada azamattyq ister men aiyppúlmen ainalysatyn ókildi taghayyndauy kerek.

Áleumettik jeli Platformasy týsken aryz-shaghymdardy 24 saghattyng ishinde qarap, kontentti tekserip, adamdy balaghattau, jek kóru ekstremistik baghyttaghy jazba bolsa shaghym týskennen keyin bir jetining ishinde alyp tastauy kerek.

Zandy búzghany ýshin 50 mln evro aiyppúl qarastyrylghan!

2. Fransiyanyng Últtyq jinalysy da osynday zang qabyldaghan. Búl zang boyynsha, Onlayn-Platforma Fransiya territoriyasynda zandy ókilin taghayyndauy tiyis. Onlayn-Platforma aryz-shaghym jasaudyng elektrondy týrin engizui tiyis.

Zandy oryndamaghany ýshin 112 500 evro aiyppúl qarastyrylghan.

3. Ontýstik Koreya, Singapur, Resey, Týrkiya, EO basqa da elderi ózining zandaryn osy mәsele boyynsha kýsheytip jatyr.

4. Jana Zellandiya, AQSh-tyng 50 shtatynyng 44 shtatynda kiyberbullinge qylmystyq qatang jauapkershilik qarastyrylghan.

Býginde, Áleumettik Platformalardy retteuding halyqaralyq tәjiriybesi osynday.

Amerika Qúrama Shtattary, әzirshe, kiyberbullinge qarsy zang qabyldaghan Germaniya, Fransiya, Singapur, basqa da elderge, ózining shtattaryna eshqanday sanksiya qabyldaghan joq.

Óitkeni, әleumettik jelining ishindegi feyk, bulling, ekstremizm problemasy AQSh tyng qoghamyn da tolghandyryp otyr. Ózderi de Áleumettik Platformany rettep otyratyn zandardy oilastyryp jatyr.

Qazaqstandaghy kiyberbulling mәselesining «kýiip» túrghanyn esepke alsaq, Aughanstangha baylanysty diny ekstremizm mәselesining ózekti ekendigin eskersek, osy problemamen ainalysatyn memlekettik ókiletti organnyng bolghany dúrys.

Memleket býginde ekonomika, әleumettik qorghau, qarjy salalaryn kýndelikti rettep otyrady.

Oghan bizding kózimiz ýirenip ketken. Sondyqtan nazar audarmaymyz.

Al endi, Áleumettik Platformalarmen qarym-qatynas mәselesine keletin bolsaq, búl jóninde әli talqylaular bolary sózsiz.

Mening oiymsha, Áleumettik Platformalardyng bizding elimizdegi ókilettiligi «virtualdy» týrde de boluy yqtimal. Yaghni, sol Platformalardyng shtab-kvartirasynda qazaq-orys tilin erkin mengergen bizding jastar «әleumettik jelining últtyq moderatory» rólin atqaryp, bizding melmekettik ókiletti organmen Áleumettik Platforma arasynda «dәneker» rólin atqarsa da artyq-kemi bolmauy yqtimal.

Erkindik, tәuelsizdik pen basbúzarlyq, zorlyq-zombylyqty shatastyrugha bolmaydy. Demokratiya degenimiz norma, prosedura, etika jәne morali!

Adamnyng ar-újdanyn syilaytyn, zannyng ala jibin attamaytyn, mәdeniyeti joghary, parasaty biyik azamattargha búl ózgeristerden qorqatyn, ýrketin eshtene joq.

Kerisinshe, búl ózgerister sonday azamattardy basbúzar, ekstremistterden qorghaytyn norma jәne prosedura.

Erlan Sairov,

Mәjilis deputaty

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1584
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3622