Mәjilis deputaty Samat Músabaev Mәjilisting býgingi jalpy otyrysta qorshaghan ortany qorghau mәselesin kóterip, QR Premier-Ministrining orynbasary Roman Vasilievich Sklyargha deputattyq saual joldapty. 

Deputattyng aituynsha, Kenes Odaghy kezinde Qazaqstan territoriyasy әr týrli jana tehnologiyalar men әskery qaru-jaraqtardyng synaq poligonyna ainaldy. Sonyng ishindegi eng auyr zardaptar atom energiyasyn paydalanu ýshin jasalghan júmystardyng nәtiyjesinde boldy. Semey synaq poligonyn aitpaghanda, uran óndirisining zardaptaryn әli kýnge deyin kórudemiz.

Ásirese, 77 sharshy kilometr aumaqty alyp jatqan, «Qoshqar Ata» oipatynda ornalasqan әlemdegi eng ýlken radioaktivtik qaldyqtar qoymasynyng ekologiyalyq jaghdayy, Manghystau ýshin eng ózekti mәsele bolyp otyr. Onda jobamen 105 mln tonnadan astam uytty, onyng ishinde 52 mln tonnaday әlsiz radioaktivtik qaldyqtar ornalasqan. Búl radioaktivti qaldyqtar qoymasy Aqtau qalasy, Múnayly jәne Týpqaraghan audandarynyng 400 mynday halqynyn, yaghny oblys túrghyndarynyng 55 payyzynyng densaulyghyna keri әserin tiygizip otyr.

Qazirgi tanda, túrghyndardyng arasynda onkologiyalyq jәne taghy da basqa aurulardyng kórsetkishi óte joghary. Sonymen qatar, Qazaqstan ghalymdarynyng «Qoshqar Ata» qoymasynyng ainalasyndaghy januarlar men ósimdikterdi zertteu nәtiyjeleri olarda mutasiyalyq prosessterding bar ekenin kórsetti.

Kezinde Elbasy N. Nazarbaev jәne Preziydentimiz Q. Toqaev búl qoymany rekulitivasiya jasau jóninde tapsyrma bergen. Qaldyqtar qoymasynyng jeri 2012 jyl rәsimdelip, jobalyq smetalyq qújattary jasaqtalyp, radioaktivti qaldyqtar shang bolyp atmosferagha kóterilmes ýshin, ashyq qalghan 45 sharshy kilometrdey jer 30 santiymetr topyraqpen jabylatyn bolyp sheshim qabyldanghan. Búl eng arzan jәne býgingi kýni ontayly sheshim edi.

2020 jyly osy júmystargha Manghystau oblysynyng tabighat resurstary jәne tabighatty paydalanu basqarmasy konkurs ótkizip, 15,5  mlrd tengeni qúraytyn júmysqa merdiger anyqtalyp, aghymdaghy jyldyng kóktem aiynda respublikalyq budjetten 1,0 mlrd tenge qarjy qarastyrylghan. Rekulitivasiyalyq júmystar jergilikti budjetting esebinen bastalghan bolatyn.

Alayda, jaqynda ótken Manghystaudaghy kezdesulerimizde búl júmystardy Ekologiya, geologiya jәne tabighy resurstar ministrligi negizsiz toqtatyp tastaghany belgili boldy. Respublikalyq budjetten bólingen 1,0 mlrd tenge әli kýnge deyin jergilikti memlekettik organnyng esep shotyna audarylmaghan.

Rekulitivasiyanyng toqtap qaluy Manghystau túrghyndarynyng ýlken narazylyghyn tughyzyp, «ekologiyalyq jәne memlekettik saraptamalardan ótken búl joba qalay toqtatylady?» - dep, jergilikti túrghyndar ýlken mәsele kóterude. Partiyanyng baghdarlamasynda qabyldanghan sheshimder nege uaqytynda oryndalmaydy? Nege ministrlik halyqtyng taghdyrymen oinaydy?

«Qoshqar Ata» oipatyndaghy radioaktivtik qaldyqtardy rekulitivasiyalaudyng әleumettik manyzynyng zor ekenin eskere otyryp, tez arada zalasyzdandyru júmystaryn qaytadan bastau qajet. Ol ýshin biylgha bólingen 1,0 mlrd tenge tiyisti memlkettik organgha tez arada audarylsyn jәne osy jobany toqtatqan lauazymdy túlghanyng jauapkershiligi qaralsyn.

«Qazaqstan Respublikasynyng Parlamenti jәne onyng deputattarynyng mәrtebesi turaly» Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq Zanynyng 27-babyna sәikes Sizden deputattyq saualgha zannamada kózdelgen merzimde jazbasha jauap beruinizdi súraymyz.

Abai.kz