Seysenbi, 16 Sәuir 2024
Qauip etkennen aitamyn 10440 23 pikir 2 Qyrkýiek, 2021 saghat 12:36

Reseyding qysymy: «Ár rusofobqa bir-bir tabyttan»

Resey tarapynan jasalghan aqparattyq shabuyl men iydeologiyalyq qysym Qazaqstangha songhy eki jyl ishinde ýdep ketti. Qazaqstan Reseyding iydeologiyalyq qysymynda qaldy desek te artyq aitpaghan bolar edik. Aqparattyq shabuyl 2020 jyly ýdey týsti. Ony Putin bastaghan bolatyn. 

2020 jyldyng 21 mausymynda reseylik «Rossiya 1» arnasynda «Resey. Kremli. Putiyn» filimi kórsetildi. Filimde Resey basshysy Vladimir Putin Reseyding qazirgi sayasaty, Kenes Odaghynan keyingi qalyptasu kezeni jayly oy qozghaydy. Ol KSRO kezindegi sayasatqa bagha bere otyryp, Resey territoriyasyna qatysty da oy aitady.

Putin otvetil na vopros o vozmojnosty peredachy vlasty preemniku — RT na russkom

«Kenes Odaghy qúrylghan kezde, odaqtan shyghu qúqyghy jayly jazyldy, alayda shyghu ýrdisi jazylmaghandyqtan ýlken súraq tuyndaydy: Eger qanday da bir el Kenes Odaghyna kirgen song ózine reseyding tarihy jerinen ýlken aumaghyn alsa, artynsha Odaqtan shyqqysy kelse, onda qanday jermen kirdi, sonday jermen shyqsyn. Orys halqynyng syilyghyn ózimen birge ala ketti. Onyng birde bireui jazylmady ghoy. Men bizding Konstitusiyagha ózgeris engizip jatqanymyzdy dúrys sanaymyn», - dedi Putiyn. Osylaysha Putin Qazaqstangha jasalatyn iydeologiyalyq shabuyldyng túsauyn kesti. Putinning sózinen keyin janbyrdan keyin qaptaghan sanyrauqúlaqsha Resey sayasatkerleri shulap shyqty. Aytqandary sol aqylgha qonymsyz, migha siymsyz sózder: «Soltýstik Qazaqstan bizding jerimiz, bizding aumaghymyz», - dedi.

Artynsha, Nikonov: «Qazaqstan bolghan joq, Soltýstik Qazaqstanda búryn mýlde halyq qonystanbaghan edi. Olar bolghan, biraq ontýstikke jaqyn. Shyn mәninde, Qazaqstan territoriyasy - Resey men Kenes Odaghynyng ýlken syilyghy, - dese, Evgeniy Fedorov otqa may qúiyp, tipti aqylgha syimaytyn: «Qazaqstan astanamyz Orynbor bolghan deydi. Shyndyghynda Orynbor da, Qyzylorda, Almaty da, Qazaqstan da Reseyding bir subektisi boldy. Qazaq halqy bolghan emes. Halyq degen eng joghary statusta qúrylady, әlemdik soghys negizinde. Qazaqstan degen bolghan joq. 1922 jylghy negizge qarasaq onyng tipti 1 mmde jeri joq. Qazaqstan zansyz jәne uaqytsha moyyndalghan dep payymdaymyn. KSRO tarady degen naqty birde bir qújat joq», -  degen sózdi aitty. Búl mәlimdemeler sózsiz eki el arasyndaghy dau tuyndatyp, Qazaqstan tarapy Reseyge narazylyq notasyn tabystady. Aqorda men Kremli arasynda salqyndyq payda boldy.

Kovtunovskiy o reaksiy ne kazahov na Nikonova y Fedorova: Nashe molchanie sochtut soglasiyem

Búl mәlimdemeler 2021 jyly da jalghasyn tapty. Tipti, jana leppen, ýdey týsti. 2021 jyldyng 18 nauryzynda Resey preziydenti Vladimir Putin Lujniky kesheninde Qyrymdy tartyp alghanynyng 7 jyldyq mereytoyyna oray el aldynda sóz alyp, bylay dedi:

«Ótken ghasyrdyng 20-jyldary bolishevikter Kenes odaghyn qúru kezinde týsiniksiz sebeptermen kóptegen territoriyalardy endi qúrylghan kvaziymemlekettik qúrylymdargha bere saldy. Al keyin ózderi qúldyrap, óz partiyalaryn ishinen qúlatyp, Kenes Odaghyn taratyp tynghan sәtte, Resey auqymdy territoriyalary men geosayasy kenistikterinen aiyrylyp qaldy»Búl Putinning búrynghy oiynan ainymaghanyn anyq kórsetti. Artynsha, atyshuly Jirinovskiy Qazaqstangha tikeley shabuyl jasap, kópire sóiledi. Ol Qazaqstanda kóshe attarynyng auysuyna qarsylyq bildirip:

«Qazaqstandaghy Pavlodar qalasynda 30 kóshening atyn auystyrmaq. Oryssha ataulardy qazaqshagha ózgertpek eken. Sender ózderinning qazaq qalalaryn salyp alyndar da, sonda qazaqsha kóshelerdi atay berinder, ózgenikine tiymender. Petr túsynda ol jerde Koryakov forposty bolghan, túz shygharushylardy qorghaytyn. Ol jerde eshqanday memleket bolghan joq, qu dala, key jerde kóshpendiler jýrdi. 300 jyl búryn qayda boldyndar Qazaqstan? Sender bolghan joqsyndar. Jonghar taypalary boldy, biraq Jonghar memleketi bolghan joq. Qazir barlyghynyng atauyn ózgertip jatyr, auystyryp jatyr. Barlyghy úmytylyp, qazaqtargha qalady dep oilaydy. Eshkim eshteneni úmytpaydy. Orys әlemi men kenistigi shekarasyn qalpyna keltiredi. Tәrtip ornatady», -  dep bir elding ishki sayasatyna aralasyp, memlekettik tútastyqqa núqsan keltiretin sózder aitty.

Resey sayasatkerlerining jerge qatysty negizsiz mәlimdemeleri toqtaghan emes. Endi tilge qatysty shabuyldar jasauda. Barlyghy da qazaqstandyq Quat Ahmetov esimdi til janashyrynyng «Til maydany» atty rolikterinen bastaldy. Onda Quat Ahmetov Konstitusiya belgilegen qúqyghyn paydalanyp, memlekettik tilde qyzmet aludy talap etken kórinister surettelgen. Jeke adamnyng namysyna tiymesten, zang ayasynda jasalghan әreketterdi Resey basylymdary «orys tilin qudalau men orystildilerge qysym» retinde kórsetip, baybalam saldy. Ony Resey arnalary men sayttary, basylymdary toqtamay jazyp, «til saqshylary túrghyndargha kýn kórsetpeude» dep atady. Búl әriyne Kremli tarapynan jasalghan jýieli shabuyl bolatyn. Isting sony Quat Ahmetovke aiyp taghyldy. Al tamyzdyng sonynda Quat Ahmetov elden shyghyp ketkeni, Gruziyagha taban tiregeni belgili boldy. Osylaysha til janashyry óz jerinde pana tappay, ózge elge kete bardy.

Dey-túra Resey tarapynan jasalyp jatqan shabuyldar tolastar emes. Reseydegi Qazaqstan elshiligining aldyna birneshe mәrte Resey belsendileri narazylyq aksiyalaryn ótkizdi. 20 tamyz kýni Mәskeudegi Qazaqstan elshiligining aldynda Resey azamaty «Astana - orystyng qalasy» atty jazu jazyp alyp, jeke adamdyq aksiya ótkizdi.

Astana – russkiy gorod!

30 tamyz kýni Reseyde tirkelmegen «Drugaya Rossiya Eduarda Limonova» atty partiya belsendileri Peterburg qalasynda aksiya ótkizip, Qazaqstan elshiligining aldyna tabyt tastap ketken. Onda «Ár rusofobqa myqty tabyttan» degen jazu bar.

Shovinist Eduard Limonov kezinde Qazaqstangha qatysty bylay degen bolatyn:

«Qazaqstandaghy orys qalalary bizdi qyzyqtyrady. Oraldan bastap Óskemenge deyin ýzilmey jalghasyp jatqan orys qalalary Resey qúramyna kirui tiyis. Qazir Qzaqastanda 4 mlnnan astam orys túrady, mýmkin búl tómendetip kórsetilgen statistika bolar. El ishinde kimge sýienuge bolatynyn bilip otyrmyz. Biz barlyghymyz syilaytyn qazaq últynyng basshysy Núrsúltan Nazarbaevtyng óliminen keyin el elitasy bir-birimen qyrqysyp jatady. Sol sәtte orys qalalarynda referendum jasap, Resey qúramyna engizudi oilau kerek. Qazaqtar oghan kóne ma, joq pa ol ózderining sharuasy, alayda olarda tandau da joq. Múnay men gaz, jer astynyng orasan zor baylyghymen Qazaqstan úly Qytaygha qarap túr. 17 mln halyqpen, onyng ishinde teng jartysy ózge últtar ekenin eskersek, qazaqtar alyp jerdi saqtay almaydy. Olargha kómekteseyik. Birazyn alayyq», - degen edi. Onyng jaqtastary ótkizgen aksiyagha qarap, әli de sol bir oidan qaytpaghanyn angharu qiyn emes.

Qazaqstan Preziydenti keshe el halqyna joldauyn arnady. Joldauda aumaqtyq tútastyq pen til mәselesin de qamty ketti.

«Etnosaralyq qatynastardyng ýilesimdi damuy әrqashan memlekettik sayasattyng negizgi baghyttarynyng biri bolghan jәne bola beredi. Búl tәsildi qazaqstandyqtardyng absolutti kópshiligi qoldaydy. Bizding azamattar ýshin kelisim, toleranttylyq - búl ómirding ózi, mәdeniyetter men tilderding aralasuy.

Biz Konstitusiya boyynsha birtútas últpyz. Jәne búl bizding sózsiz kýshimiz. Pikirlerding pluralizmin saqtay otyryp, biz sonymen birge, radikalizmning kez kelgen týrin qatang týrde joyamyz. Biz memlekettik egemendigimizge, aumaqtyq tútastyghymyzgha qol súghugha jol bermeymiz. 

Qazaq tilin damytu memlekettik sayasattyng basym baghyttarynyng biri bolyp qala beredi. Búl salada nәtiyje bar.

Jalpy, memlekettik tilding qoldanylu ayasy keneyip keledi. Búl tabighy qúbylys, sondyqtan, qazaq tilining órisi shekteuli dep aitugha negiz joq. Zang boyynsha Qazaqstanda bir ghana memlekettik til bar. Orys tili resmy til mәrtebesine iye. Ony qoldanugha bizding zannamagha sәikes kedergi keltiruge bolmaydy», - dedi Memleket basshysy.

Osylaysha, Qazaqstangha Resey tarapynan jasalyp jatqan shabuyl azayar emes.

Abai.kz

23 pikir