Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Ózgeler 6402 11 pikir 9 Tamyz, 2021 saghat 17:12

Soghys: Jaghday ushyqty...

Songhy uaqytta tәlibter jayly aqparattar Ortalyq Aziya sayttarynda az shyghyp ketti. Sebebi tәjik jәne ózbek aumaghyna ótip jatqan aughan bosqyndary jayly aqparattar siyredi. Onyng basty sebebi atalmysh aimaqty tәlibter tolyq óz qolyna aldy. Atap aitqanda aughan-tәjik, aughan-ózbek jәne aughan-týrkimen. Bylaysha aitqanda bosqyndar bastapqyday beri ótu mýmkindiginen aiyryldy.

Qazir tәlibter tolyqtay Aughanstannyng barlyq eldermen shekaralas aimaqtaryn aldy desek te bolady. Biren-saran shekaralyq aimaqtar men beketter ghana biylik әskerining qolynda qaldy. Aughan biyligi óz jerinde qorshauda. Sodyrlar saqina ispettes qorshap túr. Jәne kýn ótken sayyn ol saqinanyng qysugha tyrysyp jatyr.

Songhy ýsh kýnde tәlibterding shabuyldary artty. Aughan әskerlerining qoymalarynan alghan týrli tehnikany da úrysta qoldanyp jatyr. Gerat, Qandaghar, Qúndyz, Shibargan qalalarynda keskilesken úrystar ótti. Tәlibter provinsiyalardyng ortalyqtaryn basyp alugha kiristi. Qiyan-keski shayqas ýsh kýn qatarynan Shibargan qalasynda boldy. Tәlibter general Dustumnyng reziydensiyasyn basyp almaq bolghan. Reziydensiyany Dustumnyng úly qorghap, baryn salghan. Olar aqyry reziydensiyany alyp, tonaghan. Dustum úlynyng jasaqtary ýlken shyghyngha úshyrap, sheginuge mәjbýr bolghan. Áleumettik jelide Dustumnyng reziydensiyasyn tonap, kiyimderin kiyip alghan tәlibterding suretteri tarap ketti. Artynsha olar ghimaratty órtep jibergen.

Tәlibter búghan deyin basyp alghan Badahshan, Tahar, Gazny aimaqtarynda 12 jastaghy qyzdardy jappay әieldikke berip jatqany da Batystyq pressada jazyla bastady. Keshe olar Iranmen shektesetin Nimroz aimaghyn basyp aldy. Aymaqtyng 3 myng túrghyny Iran shekarasyna qaray bosyp ketken. Al aimaqty qorghaghan, keyinnen berilgen 30 sarbazdy tәlibter atyp tastapty.

Aughanstandaghy adam qúqyghyn baqylaytyn komissiyanyng habarlauynsha songhy alty aida el ishindegi bosqyndar sany 950 mynnan asqan. Al syrtqa ketkender sany 70 mynnan kóp. Sonymen qatar tәlibter basyp alghan aimaqtarda týrli qylmystar jasap, beybit túrghyndardy «aughan biyligine qatysy bar» dep ólim jazasyna kesude. Mysaly Qandaghar manynda eki ay ishinde 980 túrghyndy sonday aiyppen óltirgen. Basqa da aimaqtarda múnday qylmystar ýzdiksiz jalghasuda. Tәlibter ózderine úpay jinau ýshin basyp alghan aimaqtyng týrmelerin ashyp, tútqyndardy bosatyp jatyr. Olar óz kezeginde tәlibterdi quana qarsy alyp, jasaqtaryna qosyluda. Osylaysha bir apta ishinde 5000-nan astam tútqyn tәlibter jaghyna ótken degen aqparat bar.

Áriyne, aughan biyligi de qarap otyrghan joq. Olar tura soqqy jasau tәjiriybesin keneytip, tәlib jasaqtarynyng basshylaryn әueden soqqy jasau arqyly jongdy jalghastyruda. 6 tamyz kýni iri operasiyany bastady. 6-tamyzda 303, 7-tamyzda 289, 8-tamyzda 385 tәlibting kózin joydyq deydi qorghanys ministri. Yaghny orta eseppen kýnine 300 sodyrdy joyyp jatyr degen sóz. Búl jaqsy qarqyn.

Kesheli beri aughan biyligine Vashington da әue arqyly soqqy jasap, kómektesude. AQSh úshaqtary jogharyda keltirgen Shibargan qalasyna әueden soqqy jasap, 200-den astam tәlibti joq qylypty. Jýzden astam qolgha týsken әskery tehnikanyng da kózin qúrtqan.

Býgin Qandaghar men Qúndyzda shayqas jalghasyn tapty. Bir aqparattar Qúndyz tәlibterding qolyna ótti deydi. Onda búl lankesterge erekshe ekpin berer janalyq bolyp túr. Qandagharda qalanyng ishinde úrys jýrude.

Soghys qimyldaryna baylanysty 51 BAQ (sayt, gazet) júmysyn toqtatqan. Al 4 radio tәlibterdi qoldaugha kóshipti.

PySy: Suretti kórip otyrghandarynyzday, lankester barlyq shekarany aldy. Tamyzdyng sonyna deyin AQSh әskeri tolyq ketedi, al Týrkiya soghysqa qatyspaytynyn, tek Kabul әuejayyn kýzetetinin mәlimdedi. Qysqasy aughan biyligin ózinen basqa eshkim qútqarmaytyn syndy. Al Qytay syndy iri oiynshynyng qazirden bastap tәlibtermen kelissóz jýrgizip jatqanyn eskersek, olar Kabuldyng qúlamaytynyna senbeydi-au. Jasyl tәlibter, kók pen súr aughan әskerining aimaghy.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

11 pikir