Senbi, 20 Sәuir 2024
Biylik 4348 2 pikir 23 Shilde, 2021 saghat 16:57

Jarqyn bolashaq ýshin: jemqorlyqpen kýres kýsheydi

Kez kelgen memleketting damuyna kedergi jasap, ayaqtan shalatyn, órkendeu men ósuding aldynda kese kóldeneng jatyp, memleketting qúruy men qúldyrauyna bastaytyn basty indet – jemqorlyq. Jemqorlyq jeti basty aidahar ispettes. Ony jenuge bolady, toqtatugha bolady. Bastysy jemqorlyq pen paraqorlyq ayasynda tynbay enbek etu qajet. Sonda ghana tiyisti nәtiyjege qol jetkizip, búl indetting azangyna sebepker bolamyz.

Almaty oblysy kólemi ýlken, halqy kóp aimaq. Oblystyng ekonomikalyq әleueti asa joghary, Qytay arqyly tauar tasudyng tranziyti, halyq eng kóp qonystanghan әsem qala Almaty da osy aimaqta. Alataudy kórgisi keletin turister men tabighatyn tamashalaytyn ishki turister sany da tolastaghan emes. Aymaqta auyl sharuashylyghy, egin, mal sharuashylyghyn damytu ilgerilep keledi. Key oblystarda halyq sany azayyp jatsa, Almaty oblysynda kerisinshe kóbey ýstinde. Osynyng ózi oblystyng ekonomikalyq potensialy men qarjylyq mýmkindigin kórsetip túr. Qarjy mol jerde, adaldyqty ysyryp qoyyp, aram aqshamen qaltasyn qampaytyp, qarapayym halyqtyng nesibesin úrlaytyndar da kóp bolady. Mine, sondyqtan da oblysta jemqorlyq pen paraqorlyqqa qarsy kýres aptasyna jeti kýn, kýnine jiyrma tórt saghat boyy toqtaghan emes. Jemqorlyq pen paraqorlyqty tolyq auyzdyqtaghansha toqtamaydy da.

Jalpy búl «indetpen» kýresuding negizgi jýiesi retinde elimizde jemqorlyq pen paraqorlyqty joi maqsatynda respublika kólemi boyynsha «Adaldyq alandary» ashylghan. Almaty oblysy boyynsha búl baghytta júmystar qyzu jýrude.

Jobany iske asyrudyng negizi Memleket basshysynyng 2018 jylghy 5 qazandaghy «Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru» Joldauy bolyp tabylady. Joldau ayasynda jemqorlyqpen kýresuding batyl qadamdary jasala bastady.
«Jetisu - adaldyq alany» jobasynyng missiyasy - sybaylas jemqorlyq dengeyin tómendetu, sybaylas jemqorlyqtan jalpy bas tartudy qalyptastyru jәne azamattardyng Almaty oblysyndaghy memlekettik biylik instituttaryna degen senimin arttyru bolyp tabylady. Búl maqsatty iske asyru ýshin joba kelesi bloktarda júmys isteydi:
· Kýndelikti sybaylas jemqorlyqty joy jәne azamattargha jayly jaghday jasau;
· Qoghamdyq baqylaudy jýzege asyru;
· Sybaylas jemqorlyqqa qarsy mәdeniyetti qalyptastyru.
Kórsetilgen bloktar ýshin kelesi baghyttar bólingen:
Kýndelikti sybaylas jemqorlyqty joy jәne jayly jaghday jasau bilim; Densaulyq saqtau; әleumettik qamsyzdandyru; sәulet, qúrylys jәne túrghyn ýi-kommunaldyq sharuashylyq; auyl sharuashylyghy jәne jer qatynastary; memlekettik kirister organdary; sot jәne qúqyq qorghau organdary; birinshi basshylardyng jeke jauapkershiligin arttyru.
Qoghamdyq baqylaudy jýzege asyru tómendegidey iske asady:
· Qoghamdyq baqylau kartasy;
· Qoghamdyq baqylaudyng interaktivti kartasy;
· Memlekettik satyp alu monitoringi.

Jalpy oblys halqyn, audandar men auyl halqyn sybaylas jemqorlyqqa qarsy mәdeniyetti qalyptastyru maqsatynda sybaylas jemqorlyqqa qarsy bilim beru men aqparattyq júmys artyp keledi. Ár aimaqta «Adaldyq alandarynyn» ofisteri ashylyp, olar halyqty paraqorlyqqa qarsy immuniytet qalyptastyru jolynda júmystar jasauda. Atap aitqanda auyl, audan, qala halqymen kezdesuler bolyp, arnayy treningter, seminarlar oqytylady. Onda paraqorlyq, jemqorlyq faktilerin bilgen jaghdayda anonimdi keyipte qalay habar beru kerektigi aitylady. Halyqty aqparattandyru barysynda týrli rolikter jasalyp, ýlestirme qaghazdar taratylady. Búl әriyne ózining ong әserin beredi. Sebebi adam vizualdy aqparatty kóbine tez qabyldaydy.

Tek qana aqparattyq baghytta emes, shynayy ister de jýzege asuda. Mysaly kýni keshe ghana Kәsipkerlik jәne industrialdy-innovasiyalyq damu bólimining basshysy men merdigerding basshylyghy sybaylas jemqorlyqqa qatysty degen kýdikpen ústaldy. Memlekettik qyzmetker 14 millionnan astam tengeni qaytaryp alu (otkat) retinde alghan.

«Bólim bastyghy JShS basshylyghynan kelisimshart somasynyng 15 payyzy mólsherinde qaytarym (otkat) retinde búryn kelisilgen 90 million tengening 33 500 dollary (14 304 500 tenge) kóleminde para aldy dep kýdiktelude. «Biznesting jol kartasy – 2025» biznesti qoldau men damytudyng memlekettik baghdarlamasy shenberinde bólingen qarajat esebinen salynyp jatqan obektide júmystardy memlekettik satyp alu boyynsha tenderdi jenimpaz dep tanu jәne odan әri kedergisiz qabyldau ýshin aimaqtaghy obektining qúrylysyna oblys boyynsha 666 mln tenge kóleminde qarjy bólingen edi», - delingen habarlamada.

Jalpy dәl osynday faktiler naqty jetkilikti. Bilim beru, medisina, halyqty әleumettik qamtamasyz etu, jol men ýy qúrylysyn salu jәne taghy basqa salada jemqorlyq pen paraqorlyqqa qarsy kýres kýsheydi. Bilim beru salasynda bilim basqarmalary ýnemi tekserilu ýstinde, al medisina salasynda koronaviruspen kýreske bólingen qarajattyng qanshalyqty tiyimdi iygerilip jatqany, qoldan PTR test jasau men vaksinasiya pasportyn jasaushylardy anyqtau kýni-týni jýrip jatyr. Jol jәne ýy qúrylysynyng sapasyn tekseru, ony ýnemi qadaghalap otyru manyzdy. Sebebi bir kirpishting qarjysy jymqyrylsa, erteng ýy qúlap, kópir súlap, jol opyrylyp qaluy ghajam emes. Sondyqtan Almaty oblysyndaghy sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýres mamandary ony jaqsy týsinip, el iygiligi ýshin ayanbay enbek etude.

Abai.kz

2 pikir