Júma, 26 Sәuir 2024
Janalyqtar 6237 0 pikir 28 Mamyr, 2012 saghat 13:57

Asharshylyqtan keyingi Qazaqstan nemese Levon Mirzoyannyng qazaqqa sinirgen enbegi

Mirzoyan isti qolgha alyp jatyr,

ózi de, sózi de elge baryp jatyr.

Tóktirip azyq-túqym múqtaj elge,

egiske kýshti úranyn salyp jatyr.

Mirzoyan is basynda kýndiz-týni,

qozghady enbekshi eldi salghan ýni...

Súluym, ókpendi qoy, kóteril dep,

Bas iyip kelip túrmyn men de, mine...

Sәken Seyfulliyn

1934 jyldyng 8-16 qantarynda Qazaqstan ólkelik VIII partiya mәslihaty boldy. Kýn tәrtibinde - Qazólkekomnyng esebi (L.IY.Mirzoyan), ekinshi besjyldyq turaly bayandama (O.J.Isaev), ólkelik partiya organdary men BK(b)P XVII sezine delegattar saylau. Mәslihat ólkelik partiya úiymdarynyng odan әri atqaratyn jú­mysynyng baghdarlamasyn jasady, barlyq kommunisting naza­ryn respublikanyng halyq sharuashylyghyn qalpyna keltiru min­det­temelerine audardy, olardy oryndaudyng joldaryn aiqyndady.

Mirzoyan isti qolgha alyp jatyr,

ózi de, sózi de elge baryp jatyr.

Tóktirip azyq-túqym múqtaj elge,

egiske kýshti úranyn salyp jatyr.

Mirzoyan is basynda kýndiz-týni,

qozghady enbekshi eldi salghan ýni...

Súluym, ókpendi qoy, kóteril dep,

Bas iyip kelip túrmyn men de, mine...

Sәken Seyfulliyn

1934 jyldyng 8-16 qantarynda Qazaqstan ólkelik VIII partiya mәslihaty boldy. Kýn tәrtibinde - Qazólkekomnyng esebi (L.IY.Mirzoyan), ekinshi besjyldyq turaly bayandama (O.J.Isaev), ólkelik partiya organdary men BK(b)P XVII sezine delegattar saylau. Mәslihat ólkelik partiya úiymdarynyng odan әri atqaratyn jú­mysynyng baghdarlamasyn jasady, barlyq kommunisting naza­ryn respublikanyng halyq sharuashylyghyn qalpyna keltiru min­det­temelerine audardy, olardy oryndaudyng joldaryn aiqyndady.

Mәslihat úsynghan ortalyq mindetterding birining mәni mynaday: 1934 jyly újymshar qúry­ly­syn­da jiberilgen qatelikterding zar­daptaryn tolyq jong men Qazaq­stannyng auyl sharua­shy­ly­ghy men ónerkәsibin damytu qar­qy­ny­nyng býkilodaqtyq damu qar­qy­nynan qalmauyna qol jetkizu. Mәs­lihat óner­kә­sip­ti basqaru jýie­sin sózsiz qay­ta qúrudy qam­ta­masyz etudin, bas­shylyqty kәsip­oryndargha ja­qyn­datudyn, injenerlik-teh­niy­ka­lyq qyzmet­ker­lerdi tikeley óndiriske baghyt­tau­dyng ma­nyz­dy­ly­ghyn atap kór­setti.

Mәslihat ólkelik partiya ko­miy­tetin saylady. BK(b)P Qazaq ólkelik partiya komiytetining birinshi ple­nu­myn­da buro saylandy. Onyng qúra­my­na V.N.An­dron­nikov, G.A.Asriyev, A.N.Gusev, O.J.Isaev, Ú.D.Qú­lymbetov, I.J.Qú­ra­mysov, L.IY.Mirzoyan, J.N.Sәduaqasov, S.Se­gizbaev jәne basqalar endi.

Qazaq ólkelik partiya komiy­te­ti­ning birinshi hatshysy bolyp - L.IY.Mirzoyan, sәl keyinirek ekinshi hatshysy bolyp Sadyq Núrpeyisov saylandy.

1934 jyldyng 26 qantary men 10 aqpany aralyghynda partiyanyn XVII sezi ótti. Sezding sheshimimen L.IY.Miyr­zoyan BK(b)P OK mýsheligine saylandy.

 

1934 jyl bastalysymen-aq jalpy alghanda, respublikanyn auyl sharuashyly­ghyndaghy jaghdaydy odan әri kóteruge ba­ghyt­talghan birqatar sharalar ótkizu talap etildi. Kýn tәrtibine oralmandardyng sha­rua­shylyq túrmysyn týzeu, mal sharua­shy­lyghyn damytu jәne azyq-týliktik kómek­terdi bosatugha baylanysty birqatar mәse­leler qoyyldy. Sondyqtan da Qazaq­s­tan basshylyghy BK(b)P OK men KSRO Sov­­nar­komyna ótinishpen shyqty:

BK(b)P OK - jj. Staliyn, Kaganovichke KSRO Sovnarkomy - j. Molotovqa

OK pen Qazaqstan ýkimetining ótken jy­ly kórsetken orasan zor kómegi respub­likadaghy jaghdaydy birshama jaqsartty. Negizinen, maldyng soyyluy men talan-tarajgha týsui toqtatyldy, azyq-týlikting negizgi týrlerine degen tapshylyq joyyldy jәne auyldarda jaghymdy sayasy kónil kýy qalyptastyryldy. Osyghan qaramastan, jaghday әli de alandatyp otyr jәne sharua­shy­lyqtardy, atap aitqanda, mal sharua­shylyghyn odan әri kóterudi qamtamasyz etetindey birqatar sharalar úiymdastyru­dy uaqyt talap etedi.

OK-ten mynaday úsynystarymyzdy qarap, bekitudi súraymyz:

Oralmandardy sharuashylyqqa beyimdeu turaly

Oralmandardy ornalastyru isi tónire­gine újymshar júrtshylyghyn, MTS, ken­sharlar men ónerkәsip kәsiporyndaryn júmyldyrdyq. Degenmen memleket tara­py­nan mynaday sharalar jýzege asyryluy qajet:

a) oralmandar ishinen 10 myng otbasyny asa tapshy júmys kýshi retinde arnayy tan­dap alyp, maqtaly audandargha, 5 myng sha­rua­shylyqty qyzylsha egetin újym­shargha ornalastyru qajet;

b) oralmandar qonystandyrylatyn, maq­ta egiletin jәne qyzylsha sebiletin audandargha Sibir men Qyrghyzstannan 10 myng bas at pen ógiz satyp alugha rúqsat be­ril­sin, búl iske úzaq merzimdi nesiyeler bó­linsin;

v) qaytyp kóship kelip jatqan oralman­dardyng ýi-kýiin úiymdastyrugha 1933 jyly Qazaq Respublikasynyng budjetinen 20 mln som qarastyrylyp qoyylghanyn eskere otyryp, KSRO Sovnarkomyna qo­symsha 10.000.000 som, onyng 5 miyl­lio­nyn úzaq merzimdi nesiyemen bólu úsy­nyl­syn.

Mal sharuashylyghyn damytu jónindegi sharalar

a) 1934 jyly Qytaydan 150 myng bas úsaq mal men iri qara satyp alugha rúqsat berilsin, búl ýshin OK 1933 jyldyng 15 mau­symyndaghy sheshimimen bólingen tauar­lyq qordan qalghan 3 milliongha juyq som qarjy paydalanylsyn;

b) Qazaqstanda jylqy ósirudi damytu ýshin Qazaqstangha odaqtyng ishinen 3 myng bas jylqy satyp alugha nesie bólinsin jә­ne Narkomzemge qazaqstandyq úiymdar­men birlesip, osy maqsatqa sәikes satyp alatyn audandy anyqtau tapsyrylsyn.

Azyq-týliktik kómekter bosatumen baylanysty mәseleler

a) oralmandargha jiberilip jatqan azyq-týliktik kómekting bir bóligi tegin be­rilsin (35%), alys audandardaghy újym­shar­­lar­dyng qajettiligine jiberiletin kó­mek­­ter ýsh jyldyq merzimge nesiyege be­ril­sin;

b) alys audandargha arnalghan azyq-týlik­tik kómekterdi jergilikti qúraldarmen tasyp jetkizuding mýmkindigi joqtyghy sebe­bi­nen birinshi toqsanda 100 jýk mәshiynesi bólinsin.

(QR Preziydentining múraghaty. 141-qor, 1-tizbe, 6664-is, 30-32 bb.)

1934 jyldyng kóktemi shyghysymen ólke­lik partiya komiyteti kóktemgi egistik nauqanyna jan-jaqty dayyndyq júmys­taryn bastady. Arnayy komissiya qúryldy. Komissiyanyng mindetine túqymdyq qorlar men respublika audandaryndaghy tehnika kýshterin júmyldyru men qadaghalau-ba­qy­lau engizildi. Oralmandardyng az bóli­gining bolsa da egistik júmystaryna oraluyn qamtamasyz etu ýshin barlyq shara qaral­dy. Alystaghy artta qalghan audan­dar­gha jauap­ty qyzmetkerler uәkilder re­tinde ji­berilip, olar egistik nauqany ayaq­tal­ghan­sha qyzu júmystyng basy-qasynda boldy.

Alghashqy rekordtyq astyq

1932-1933 jyldardaghy búryn-sondy bolmaghan asharshylyqtan song qazaq halqy birte-birte esin jinap, ózine-ózi kele bas­tady. 1934 jyl kóp mәselede kýrt bet­bú­­rys­­tar jyly boldy. Dәl osy jyldan bas­tap Qazaqstannyng býgingi kýnning al­ghy­sh­art­taryna qaray әleuetti damu qoz­ghalysy bas­taldy.

1934 jyldyng kýzi. Jaghday kónildi de kýdikti bolatyn. Egin bitik shyqty.

Astyq dayyndau júmysyna basshylyq jasau ýshin Qazaq ólkelik partiya komiyteti burosynyng mýsheleri, respublika Qazól­kekomy men Sovnarkomnyng jauapty qyz­met­kerleri issaparlargha jiberildi. Olar­dyng aldyna naqty mindetter qoyyldy. Qa­laysha jinau, bastyru turaly ýlken nús­qamalardy kýtuding qajeti joq. Bәri de anyq bolatyn. Bir miynótti bosqa jiberuge bolmaydy, bir dәndi de jerde qaldyr­mas­tan jinap alyp, saqtau manyzdy.

Qazólkekom burosynyng sheshimimen egin oraghy men astyq dayyndau nauqanyna tikeley basshylyq jasau ýshin L.IY.Mirzoyan Qaraghandy oblysyna issapargha jiberildi, al Pavlodar audandarynyng tobyna Sov­nar­kom tóraghasy O.Isaev taghayyndaldy.

Partiya men kenes úiymdary, MTS saya­sy bólimderi jәne kensharlar búqaralyq-týsinik júmystaryn keng kólemde jýrgizu ne­gizinde újymsharlar men olardyng en­bekkerlerin júmyldyra bildi. Astyq tapsyru josparyn mezgilinen búryn oryn­dau­gha, ónim jinaudy ayaqtau men keptirudi úiymdastyrugha jәne astyqty saqtaugha respublikanyng auyldy jerlerde túratyn halqynyng bәri júmyldyryldy. Alys audandardaghy astyqty alyp shyghyp, ony ysyrapsyz týgeldey memleketke ótkizudi qamtamasyz etu ýshin barlyq shara qaras­tyryldy. Auyl-selo enbekkerlerining er­likke tәn enbekterining nәtiyjesinde 120 mln pút joghary sapaly dәn jinaldy. Búl, shyn mәninde, Qazaqstannyng tarihyndaghy rekordtyq ónim boldy.

Astyq ýshin aiqas barysynda jana partiya - kenes qyzmetkerleri ósip shyqty. Á.Dosov, Q.Tәshtitov, M.Ataniyazov, H.Aq­bo­tiyn, F.I.Olikov, N.Brikulis, N.Dau­ylbaev, IY.Qabylov, Á.Lekerov, S.Hamiy­tov, S.Tasbolatov, IY.Tәjiyev, M.Jeldibaev, Q.Jú­maghaliyev, T.Janpeyisov jәne bas­qa­lar respublika enbekkerlerining arasynda ýlken bedel men qúrmetke ie boldy. Olar ózderin partiyalyq, kenestik jәne qogham­dyq júmystarda jaqsy úiymdastyrushy әri isker basshy retinde kórsete bildi.

BK(b)P 1934 jylghy jeltoqsan ple­nu­my azyq-týlik kәrtishkesin joi turaly sheshim qabyldady. Búl kýshpen jýrgizilgen újymdastyrudyng zardaptarynan shyghu­dyng manyzdy da aiqyn jenisi, býkil elimiz ýshin Qazaqstan ýlken ýles qosqan qua­nyshty oqigha bolatyn.

IY.V.Stalinge, V.M.Molotovqa qazaq auyldarynyng qayta dәuirleui turaly bayandama-habarlama 1934 jylghy 19 qarasha

Ortalyq Komiytetting 1932 jylghy 17 qyr­kýiektegi «Qazaqstannyng auyl sharua­shy­lyghy turaly, atap aitqanda, mal sharua­shylyghy turaly» qaulysymen kósh­peli, jartylay kóshpeli qazaq sharuashy­lyq­tarynda mal sharuashylyghyn damytu jó­ninde jәne Qazaqstannyng sharuashylyq pen últtyq erekshelikterinen tuyndaytyn shara­lardy jýzege asyruda birqatar je­nildikter qarastyrylghan.

Osy qaulymen mal sharuashylyghymen ainalysatyn audandarda újymsharlardyng neghúrlym qolayly týri - jerdi birlesip óndeu jónindegi seriktestik tanylghan bola­tyn. Otyryqshylyqqa kóshiru isining birte-bir­te jәne qatang erikti jolmen jýrgizilui qajettigi atap kórsetilgen.

Bayqap kóru ýshin mynaday tәjiriybe jýzege asyryldy: bir qazaq sharuashyly­ghyna jәne jeke paydalanugha - 100 basqa deyin qoy, 8-10 bas iri qara, 3-5 týie, 8-10 jylqy, al otyryqshy jer sharuashy­ly­ghy­men ainalysatyn audandarda en­bek­shining jeke sharuashylyghyna paydalanu ýshin 2-3 basqa deyin siyr, 10-20 bas qoy-qozy, 10-20 shoshqa-toray bólindi.

Búlardan bólek mynaday da sharttar qarastyryldy: qazaqtardyng mal sharua­shy­lyghy qojalyqtaryna memlekettik bi­raz qaryzyna keshirim berilip, olardy eki jyl boyy memlekettik salyqtan jәne mindetti salyqtardan bosatty.

OK búl qaulysyn biz kóshpeli, jartylay kóshpeli 43 audannyng bәrine jәne jeke­le­gen otyryqshy jer sharuashylyghy audan­darynda bar jartylay kóshpeli malmen ainalysatyn sharuashylyqtargha qatys­ty qoldandyq.

OK sheshimin jýzege asyrudyng nәtiyjesinde biz mynalargha qol jetkizdik:

1. Qazaq auyldaryn qayta qalpyna kel­­tiru bóligi boyynsha aitarlyqtay ta­bys­­targha qol jetkizdik, 1932 jәne 1933 jyl­­dar basynda mal sharuashylyghy audan­­darynda keng kólemde oryn alghan ashtyq joyyldy, ashyqqan qazaq malshy­lardyng tobyr bolyp qanghybastyqqa salynuy men jappay qonys audarushylyq tolyq tyiyldy.

2. Osy eki jyl ishinde 160 myng kóshpe­li qazaq sharuashylyghy ornyqtyrylyp, sharua­­shylyghy týzetildi. Olardyng 50 myny 1931-1932 jyldary óz jerlerinen ýde­re kóship, kórshi respublikalar men ól­kelerge ótip ketken oralmandar bolyp es­epteledi. Osy mәrtebege ie toptan 48 myng sharua­shy­lyq Ortalyq Qazaqstannyng mal sharua­shy­ly­ghy audandaryna qaytyp oral­dy, al qal­ghandary dәndi daqyldy audan­dar­gha, maq­tamen ainalysatyn MTS, ken­shar­lar men ónerkәsip oryndaryna orna­lasyp qaldy.

3. Jiberilgen qatelikter men asyra sil­teu­lerdi sheshimdi týrde týzetu nәtiyjesinde túrghyndardyng malgha degen qatynasy ózgerdi: maldy jappay soy toqtady. Sói­tip, mal basyn saqtau men ósiru jónindegi naqty júmystar qolgha alyndy.

...5. OK 1932 jylghy 17 qyrkýiektegi sheshimi negizinde kóshpeli jәne jartylay kóshpeli audandarda jýrgizilgen shara­lardyng biri mynaday: 1117 qazaq újym­shary әrtelderining jarghysynda tek 168 újymshar ghana qaldy. Qalghandary tara­ty­lyp, 1423 seriktestik (TOZ-dar) bolyp qayta qúryldy. Qayta qúrylghan әrtelderge 457 tauarly fermadan qazaqtardyng jeke paydalanuyna 240 myng bas mal berildi.

Qazaq auyldarynyng sharuashylyq túr­mysy kóterile bastaghanyna qaramastan, biz OK pen Sovnarkomnyng aldyna 1932 jy­ly bergen jenildikterdi taghy da kemi ýsh jylgha sozu turaly mәsele qondy óte qajet dep sanaymyz.

Osy aitylghandardyng negizinde biz OK pen Sovnarkom aldyna mynaday úsynys-talaptar qoyamyz:

1. 1935 jyldyng qantarynan bastap Qazaq­stannyng 41 mal sharuashylyghy audany boyynsha qazaq újymsharlary men olardaghy enbekkerler memleketke min­detti týrde dәndi daqyldar, et, may, sýt tapsyrudan jәne salyqtardyng barlyq aq­sha­lay týri men tólemderden - segiz jylgha deyin, al jeke sharuashylyqtar bir jylgha deyin bosatylsyn.

41 qazaq maldy audandarynda sharua­shy­lyqtardyng jalpy sany 180 myngha juyq, al olardyng 78 myny malsyz. Búl audandardaghy sharuashylyqtardyng tirlik dengeyining tómendigi sonshalyq, olardan qanday da bir salyq alu mýmkin emes. Búl audandardaghy qiraghan sharuashylyqtar en­­di-endi ghana ayaqtaryna túryp kele ja­tyr, әli de ýlken kómek pen qoldaugha zә­ru.

2. 1935 jyldyng 1 qantarynan bastap she­karalyq audandar, sonday-aq ­oty­­ryq­shy jer sharuashylyghy audan­da­ry­na bekitilgen qazaq újymsharlary, airyqsha tizim bo­yynsha barlyghy 70 myng sharuashylyq memleketke mindetti týrde dәndi daqyldar, et, may, sýt tapsyrudan jәne aqshalay tólem­derden, eki jyl merzimge bosatylsyn.

BK(b)P Qazólkekom hatshysy L.Mirzoyan QAZKSR Sovnarkomynyng tóraghasy O.Isaev

(QR PM, 141-qor, 1-tizbe, 6665-is, 24-30 better)

Sonymen birge L.Mirzoyan men O.Isaev BK(b)P OK men RSFSR Sovnar­komynyng qa­rauyna memleketke mindetti týrde dәndi daqyldar, et, may, sýt tapsyrudan jәne aq­shalay tólemderden tayau­daghy eki-ýsh jylgha deyin bosatudy súrap, úsynys týsir­di. Qa­zaq­stan basshylyghy osy uaqyt ara­ly­­ghynda respublika quattanyp, sharua­shy­lyghyn birshama týzep alady, odan keyingi jyldary memleketke auyl sharua­shylyghy ónimderin artyghymen, әldeqayda kóp kólemde qay­taratyn bolady dep ýmit artady.

L.Mirzoyan Qazaqstanda bosqyndardy sharuashylyqtyq ornalastyru 1934 jyly negizinen ayaqtalghanyn mәlimdedi. Osy­lay­sha, ózi de Reseyding búratana últynan shyq­qan L.Mirzoyan bosqyn­dardyng tughan jerge degen sýiispenshilik sezimin jaqsy týsinip, birneshe myndaghan qazaqtardyng ata-baba júrtyna qaytyp oraluyna týrtki boldy. Ol kórshi ólkeler men respublikalardaghy qa­zaq­tardy elge qaytaru júmysyn bas­qa­ryp jýrgen Seyitqaly Mendeshev, Úzaqbay Qú­lym­betov, Janaydar Sәduaqasov jәne bas­qa da ókildermen ýnemi habarlasyp, bos­qyn­dardyng malymen qaytuyna kedergi ja­samaugha qol jetkizudi talmay súrady. On­daghy oiy qonys audarghandardy elge kelgen kezde birden sharuashylyq aghy­myna qosyp, uaqyt ótkizbey olardyng ayaq­taryna túryp ketuine qol jetkizu bolatyn. Áriyne, ólke­degi jappay bosqyn­shylyqty toqta­tu­gha baghyt­talghan sayasat barysynda keybir kelen­siz jaghdaylar da boldy. Atap kór­setsek, kóptegen qazaq bauyrymyz qonys auda­ryp barghan jaghy­nan tughan jerge jete almay, armanda qaldy. Búghan sol kezde adamdar taghdy­ryna nemketti qara­ghan, bir­te-birte kýsh alyp, nyghaya bastaghan әkimshil-әmirshil jýiening buro­krattyq basqaru әdisi kinәli edi.

Ólkedegi mal sharuashylyghynyng da­muyn­da ondy qúbylystardyng kóp bolghan­dyghyna qaramastan, Goloshekin túsynda bolghan asyra silteuden, odan tughan sal­dardyng bәrinen tez aiyghyp ketu qiyn edi. Búlay deytinimiz, ozat malshylardyng eki sleti aralyghyndaghy ýsh jylda (1933-1936 jj.) Qazaqstandaghy mal basy eki ese art­­tyrylyp, 9 mln 300 myngha jetken edi. Son­ghy sletta L.IY.Mirzoyan qolda bar mým­kindikterdi talday otyryp, algha naqty, iri mindetter qoyyp, mal basyn 20 milliongha jetkizudi basty maqsat etip qoydy. Alayda josparlanghan osy kór­set­kishting ózi újym­das­tyrugha deyin jalpaq qazaq dalasynda mynghyrghan maldyng jartysy ghana edi.

1937 jylghy mausymda ótken Qazaq­stan kompartiyasynyng I sezinde L.Miyr­zoyan Qazaqstandaghy mal basy ósimining KSRO-nyng basqa respublikalarymen jәne ól­kelerimen salystyrghanda erekshe jogha­ry dәrejede damyp kele jatqan­dyghyn maqtanyshpen bayandady. Shyndy­ghynda, aldynghy jylmen (1935 j.) sa­lys­tyr­ghanda 1936 jylghy ósim: mýiizdi iri qara boyynsha KSRO-da - 14,8 payyz, Qa­zaq KSR-da - 23,5 payyz, qoy men eshki KSRO-da - 20,1 payyz, Qazaq KSR-da - 27,5 payyz, jylqy KSRO-da - 4,7 payyz, Qazaq KSR-da - 16,7 payyz, shoshqa KSRO-da - 34,8 payyz, Qazaq KSR-da 40 payyz boldy.

(Kazahskaya SSR (Fakty y sifry) «Bolishevik Kazahstana», 1937, №3, s. 84)

Nәtiyjesinde kolhozshylardyng әrbir 100 sharuashylyghyna 1933 jyly 460 bas­tan mal kelse, 1934 jyly - 545 bas, 1935 jyly - 758 bas, al 1936 jyly 1018 bastan mal tiydi.

(Mirzoyan L. Kazahstan - soiznaya respublika. «Bolishevik Kazahstana», 1937, №4, s. 26)

Mine, osylaysha, respublika basshy organdarynyng L.IY.Mirzoyan jetek­shi­li­gimen ólkedegi kýizelgen auyl sharuashy­lyghynyn, onyng ishinde mal sharuashy­ly­ghynyng auyrtpalyqtardan aryluyna iygi yqpal jasaghandyghyn kóremiz.

Kóp qayghy-múng kórgen qazaq dalasyna ómir qayta orala bastady. 30- jyl­dardyng basyndaghy orasan zor kólemdegi qayta qúrular sharualardyng túrmysyna ýlken ózgerister engizdi. Adamdar oty­ryq­shylyq ómirge beyimdeldi: qalalyq kiyimderdi kie bastady, patefondar, velosiypedter, el­ektr jaryghy, radio әdet­tegi ýirenshikti nәrsege ainaldy. Qazaq­tar ýidi myqty da ynghayly etip sala bastady, ishin әli de qazaqtyng kiyiz ýiining dәstýrli ýlgisine tәn tәrtippen bezendiretin boldy.

Qazaqstanda әr jyldary qyzmet iste­gen basshylardyn bәrinen Levon Mirzoyan ózining jan-jaqty biliktiligimen, isker­li­gimen erekshelendi. Ol halyq sharuashy­lyghynyng barlyq salasyndaghy júmysta mol tәjiriybeli qyzmetker bolatyn. Mә­de­ni, partiyalyq, búqaralyq, sayasiy-tәr­biye­lik júmystardyng әdisteri men tәsil­derin jetik mengergen úiymdastyrushy da bola­tyn. Az ghana uaqyt aralyghynda Qa­zaqstan bolishevikteri Mirzoyannyng aqyl­dy bas­shy­lyghymen asu bermegen qiyndyqtardy jene bildi.

Ólkelik partiya komiytetining birinshi hat­shy­sy әrdayym halyqtyng qalyng ortasynda boldy: astyq ýshin, auyl sharua­shy­lyghyn kóteru ýshin, mәdeniyetti damytu ýshin nús­qau­lar berdi. Balalardyng bola­shaghyna kóp alandady: balabaq­shalar, mektepter, em­hanalar saldyrdy. Qazaq­tardy kom­bayn, mәshiyne jýrgizuge ýiretti, oqyt­ty. Adamdardy qalay tәr­biye­leuge, qayta ózger­tuge bolatynyn kórsete bildi.

Ol adamdardyng ensesin kóteruge, ýmitin ýkilep, senimin oyatugha sheber edi. Janatyn jýrekke ot beretin, shabytqa sha­byt qosyp, namysqa qamshy basa bile­tin. Adamnyng qolynan bәri de keletinin aityp, sendiruge besaspap edi. Onyng ny­sanagha dóp tiyetin, jýrekterge jetetin emen-jarqyn әngime­sinen keyin-aq adamdar bilek sybanyp, jeng týrip, arqalary qozyp, júmysqa tyng jigermen kirisetin, tir­shilik jandanyp, qyzu enbek bastalatyn.

Levon Isaevich ýshin ýnemi algha qaray úmtylu tәn edi. Ol mamandardyng bastama­shyldyghyn, sanaly týrdegi tәrtiptiligin baghalady. Olardan qashanda qyzmet ba­byn­da shyndyqty aitudy, әrkimnen ózi basqaratyn buyndaghy isting naqty jaghda­yyn jasyrmaudy talap etetin. Onyng ha­lyqtyng aldynda sóilegen sózderi adal­dy­ghymen jәne tikeligimen, ótkir sayasy týi­sigimen, jalpy sayasy mәselelerdi bastan ótkerilip jatqan sәtting tәjiriybelik mindetterimen ýilesimdi óre biluimen erekshelenetin. Ol adamdardyng kóniline úly senim men jarqyn ýmit úyalatty. Onyng bir mezgilde respublikamyzdyng damuynyng ekonomikalyq әleumettik, mәdeny salala­ryndaghy mәsele­le­rimen qatar ainalysyp, kóptegen manyz­dy jú­mys baghyt­taryn at­qarugha qabilet­tiligi eriksiz qúrmet sezi­min tuyndatady.

Tileu KÓLBAEV, tarih ghylymynyng doktory, professor, QR ÚGhA akademiygi

«Ayqyn» gazeti

0 pikir