Álemde geosayasy jaghday kýrdeli negizde órbude. Sayasat kýn sayyn emes, saghat sayyn qúbylyp túr. Halyqaralyq kelisimder men sharttar, memleketaralyq uaghdalastyqtar iske aspay jatqan sәtter de jii kezdesude. Sonyng aiqyn dәleli 2014 jylghy Ukraina. Elining jartysyn soghys sharpyp, jerining biraz bóliginen aiyrylyp qalghan Kiyevting jay kýii ózge memleketterding de oilanuyna sebepker boldy. Ásirese әskery túrghydan saraptama jasau, reforma jýrgizu asa manyzdy ekenin birqatar elder týsine bastady. Óitkeni soghys esikti qaqsa, memleketter jalghyz qalyp, bar qiyndyqty jalghyz kóteredi eken. Kózimiz jetti, kórdik jәne estidik. Qazaqstan da búl túrghydan birshama ózgerister jasauda. Sabaqtyng eng dúrysy, ózgening qateliginen alynghan sabaq. 

Qazaqstan rezervtik jýiedegi әsker qalyptastyrudy oilauda. Búl ótken aptadaghy eng qyzu talqylanghan taqyryptyng biri boldy. Ásirese orys tildi segmentte. Sonymen rezervtik jýiedegi әsker degenimiz ne?

Rezervtik jýiedegi әskerdi engizuding basty maqsaty әskery qaqtyghys jaghdayynda jyldam qaruly kýshterdi úrys dalasyna jetkizu, toptastyru bolyp otyr. Rezervtik jýie engizilgen sәtte, Qazaqstan Respublikasynyng әskery mindetti azamattary әskery dayyndyqtargha shaqyrtular alady. Shaqyrtudyng qabyldau nemese qabyldamau әr azamattyng óz erkinde. Yaghny búl erikti týrde iske asatyn joba. Shaqyrtudy qabyl alghan azamattar arnayy әskery dayyndyqtardan ótetin bolady. Ol jylyna eki mәrte, jalpy jiyntyghy 60 kýn ishinde iske asady. Áskery jattyghu barysynda rezervister jana taktikalar men soghys qarularyn mengerip, zamanauy úrys jýrgizu tәsilderin ýirenedi. Rezervister ózderine jaqyn әskery bólimshemen kelisimge otyryp, ýsh jyldyq kelisimshart jasasady. Onyng birqatar artyqshylyqtary bar. Atap aitqanda ýsh jyl boyy ay sayyn rezervistke eng tómengi jalaqy kóleminde qarjy týsip túrady. Búl qazirgi uaqytta 42500 tenge. Al әskery dayyndyq sәtinde, yaghny eki ay boyy memleket rezervistting túraqty júmys ornynan alatyn qarjysynyng jartysyn tóleydi. Áskery dayyndyq kezinde rezervisting júmys orny saqtalady. Oghan zang kepildik bermek.

"Soghys bolsa әskerdi onsyzda mobilizasiyalaydy, múnyng keregi qansha" degen súraq tuyndauy mýmkin. Áriyne, әskerdi alapat soghysta mobilizasiyalau tәrtibin әlemde eshkim ysyryp tastaghan emes, Qazaqstanda da dәl solay. Alayda rezervtik jýiening artyqshylyghy jyldamdyq pen kәsibiylikte. Áskerdi mobilizasiyalau úzaq uaqyt alady. Áskery mindetti azamatqa әskery bólimsheden (voenkomattan) shaqyrtu jiberu, әskery bólimshege baru, tirkelu, arnayy dayyndyqtan ótu. Búl úzaq uaqytty qajet etetin prosess. Al rezervtik jýiedegi әsker birden әskery bólimshege baryp, qaruyn asynyp, búiryq boyynsha úrys alanyna attanady. Óitkeni jasasqan kelisimshart negizinde oghan arnayy qaru aldyn ala bekitiledi. Al jyl sayynghy әskery dayyndyq onyng kәsibiyligining saqtaluyna kepil bolmaq. Sondyqtan rezervtik әsker úrys alanyna birinshi jetip, memleket ýshin manyzdy pozisiyalardy saqtap qaluda sheshushi ról oinaytyn bolady.

Zandy qabyldaughy qatysty úsynystar endi shyghyp, talqylaular Ashyq NPAda endi jýrip jatyr. Al zang barlyq dengeylerden ótip, qabyldanar bolsa, onda alghashqy rezervisterdi әskerge shaqyru 2024 jyly bastalady dep josparlanuda. Rezervtik jýiege shaqyrtu alatyndardyng ishinde әskery bilimi bar, arnayy oqu ornyn bitirgen, әskerde bolghan azamattargha birinshi basymdyq berilmek. Alayda әskerde bolmaghan jandar da qatysa alady. Jospar boyynsha sarbazdar ýshin 50 jas, al ofiyserler ýshin 60 jas dep bekitilmek. Rezervtik jýiege tipti әskery qyzmetker bolghan әielder qauymy da qatysa almaq. Otandy qorghau jynys pen jas tandamaytyny anyq.

"Zang jobasy әzirlenip jatyr. Ony vedomstvoaralyq komissiyada qarastyrady. Ol maqúldanghannan keyin zandy ózge de memlekettik qúrylymdarmen kelisu, talqylau bolady. Sodan keyin baryp ony Parlamentte tanystyrady. Búl shamamen 2022 jyldyng ekinshi jartysynda. Zang qabyldanyp jatsa, alghashqy rezervisterdi shaqyru 2024 jyldyng ortasy men 2025 jyldyng basyna túspa-tús kelmek. Shaqyrtu erikti týrde iske asady", - dedi Bas shtabtyng Úiymdastyru-mobilizasiyalau departamenti basshysynyng orynbasary Bahythan Sәlimov.

Rezervtij jýiedegi әsker Batys elderinde keninen qoldanylatyn tәjiriybe. AQSh-ta búl jýie boyynsha 200 myng sarbaz erekshe dayyndyqtan ótip túrady. NATO-nyng ózge elderi de atalmysh jýieni qaperge alghan. Qym-quyt zamanda Qazaqstannyng ózge elderding tәjiriybesin alyp, әsker salasyn reformalaugha talpynuy, quantarlyq jayt.

Abai.kz