Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Janalyqtar 2713 0 pikir 25 Mamyr, 2012 saghat 12:02

Qanat nege qapaly?

 

On jyldan asa әlemde halqynyng sanyna eshbir el jete almaytyn qaptaghan qalyng qytaydyng abyroyyn qorghaghan qazaqtyng qara balasy, elge keludi armandady. Qytay elining qyzyl pasportyn ústap jýrip, eki jazghy Olimpiada oiyndaryna qatysty. 2007 jyly Chikaoda ótken әlem chempionatynda qola medali enshilegen ol arada bir jyl ótkende Beyjing olimpiadasynyn qola jýldegeri atandy.

Hanzulardyng tórt jylda bir ret ótetin elishilik spartakiadasy bar. Ózderi sparta­kia­danyng daqpyrty men danqyn әlem chempionaty men Oliym­pia­da oiyndarynan artyq kóredi. Mine, Qanat sol dýbirli spartakiadanyng altyn medalin 2005 jәne 2009 jyly jenip aldy. On jyl ózining salmaghynda Qanatqa qarsy túrar bir qytay boksshysy bolghan joq.

Qanattyng elge kelgenine de eki jyldan asty.

 

On jyldan asa әlemde halqynyng sanyna eshbir el jete almaytyn qaptaghan qalyng qytaydyng abyroyyn qorghaghan qazaqtyng qara balasy, elge keludi armandady. Qytay elining qyzyl pasportyn ústap jýrip, eki jazghy Olimpiada oiyndaryna qatysty. 2007 jyly Chikaoda ótken әlem chempionatynda qola medali enshilegen ol arada bir jyl ótkende Beyjing olimpiadasynyn qola jýldegeri atandy.

Hanzulardyng tórt jylda bir ret ótetin elishilik spartakiadasy bar. Ózderi sparta­kia­danyng daqpyrty men danqyn әlem chempionaty men Oliym­pia­da oiyndarynan artyq kóredi. Mine, Qanat sol dýbirli spartakiadanyng altyn medalin 2005 jәne 2009 jyly jenip aldy. On jyl ózining salmaghynda Qanatqa qarsy túrar bir qytay boksshysy bolghan joq.

Qanattyng elge kelgenine de eki jyldan asty.

Atajúrtyna tabany tiygende armany asqaq edi. London olimpiadasynda qazaqtyng tuyn jamylyp, әnúrandy qosyla shyrqaudy maqsat tútqan. Biraq bәri oilaghanday bolmady. Aldymen, azamattyq alu mәsele­simen biraz jýgirdi, qazaq elinde orys tilin ýirenuge mәjbýr boldy. Sonda da qiyndyqqa moyymady, arqalay bildi. "Astana arlandary" kәsipqoy boks klubyna qabyldandy. Alghashqy mausymda erekshe ónerimen kózge týsken ol byltyr Bakude әlem chempionatyna qatysyp, London olimpiadasynyng joldamasy ýshin syngha týsuge belin bekem budy. Bakuge attanarda taghy da jolyna qiyndyq kóldeneng túrdy. Alyp Qytay qabaghy týnerip, Qanattyng London olimpiadasyna qazaq elining atynan qatysuyna qarsylyq bildirdi. Aqyry "Arlandardyn" sapynda ekinshi mausym júdyryqtasyp, komanda kapitandyghyn atqardy. Osynday kedergi men qiyndyq atauly ýnemi jolyna tosqauyl bolyp, kónilin syndyrypty.

Apta búryn habarlasqanymyzda, Almatydaghy sportshylardyn әskery bólimi SSKA-gha qabyldanu ýshin qújat jinau әlegimen jýrgenin aitty. Uәdeli merzimde Qanat ta keldi, qolynda qújaty, kónili synyq, әldenege alan.

 

- Qanat, AQSh-qa ketuine ne týrtki boldy? Kәsipqoy boksqa auyspaq ekensin, London olimpiadasyna jol týspegen son osynday sheshim qabyldadyng ba?

- Byltyr Bakude ótken әlem chempionatyna baru ýshin jattyghugha kirisken kezimde, jogharydan qatysa almaytynym turaly aqpar jetip, kónilim nildey búzyldy. Birden kәsipqoy boksqa auysu turaly sheshimge kelgem. Biraq "Astana arlandarynyn" alghashqy mausymynda óner kórsetip, bauyr basyp qalghandiki me, ekinshi jyl da komandada qaluymdy ótingen son, kete almadym. Sózge toqtap, ekinshi jyl da qatystym. Mausym ayaqtalghan son, kәsipqoy boksqa auysu ýshin әrekettenip jatyrmyn.

- Kimderdi arqa tútyp, AQSh-qa attanasyn? Promouterlering amerikalyqtar bola ma?

- Mayamiyde kәsipqoy boksqa baulityn bapkerlerding kim bolatyny anyq emes. Promouterlerim de sheteldikter bolmaydy. Múhit keship, jol tartuyma el­ge belgili azamat, bilikti kәsipker Bauyr­jan Ospanov aghamyz kóp enbek sinirdi. Ol kisi atamekenge oraluyma, ýi­le­nuime, túrmysymdy tikteuge kóp enbek sinirgen. Kәsipqoy boksqa auy­suym ýshin jol jýrip jatqan da osy Bauyrjan aghamyz.

-   Qazir Almatydaghy sportshylardyng әskery bólimine qabyldanu ýshin qújat jinap jýrsing ghoy? AQSh-qa ketsen әskeriy boryshyndy qaytesin?

- Mayamiyge týbegeyli bara jatqam joq. Jattyghugha baryp-kelip jýremin. Al halyqaralyq jarystargha, әlem chempionattaryna osy әskery bólimning atynan syngha týspekpin. Áskery bólimge qújat jinaudaghy basty maqsatym - ózimdi elding qorghany retinde sezinu, Otannyng qorghaushysy ekenimdi dәleldeu. Qytayda әskerge bargham joq. Sondyqtan Otan aldyndaghy paryzymdy óteyin degen niyetpen, qújat jinap, ótkizbekpin.

- Bizde qaghazbastylyq ekenin jaqsy týsinesin. Qyryqqabattay qaptaghan qújattardy jiidan qajyghan joqsyng ba?

- Qajetti qújattardyng kóp ekeni ras. Biraz uaqyt ketti. Búryn múnday iske aralaspaghandyqtan qazir joldastarym, tanys-bilister qol úshyn berip jatyr. Orys tiline shorqaq bolghan son, amalsyz janymda jarym jýredi. Audarmashy sol kisi. Qazir de "hatshy" kelinshegim qasymda.

- Bir súhbatynda qazaq sportyn damytu ýshin sporttyq medisinany óristetu jaghyn aityp edin...

- Sportshylardan ýmit kýtting be, jetistik tileding be, eng birinshi onyng tamaghyn toqtauyng kerek. Ekinshi kezekte - jaraqaty. Qazaq eline kelgende bayqadym, qazaqtyng ózimmen qatarlas talay jas daryndary týimedey ghana jaraqattan aiygha almay talaby múqaldy. Jasóspirimder, jastar arasynda jarqyray kóringen daryndar jaraqat alyp sýrinedi de, sporttyq medisinanyn damymauy saldarynan tolyqtay aiygha almaydy. Sondyqtan eresekter arasyna qosyla salyp sporttaghy saparyn bastamay jatyp ayaqtauyna tura keledi. Ekinshi, kóptegen talantty sportshylar tez sharshap qalady. De­migip, úzaqqa shydamaydy. Nege? Óitkeni dene quatyn arttyratyn dәrumen jetispeydi. Tabighy búla kýsh te sarqylady, al onyng ornyn toltyryp, qalyptaytyn - dәrumen. Qytaydyn medisinasymen birge sporttyq medisinasy da qoldyng qos salasynday qatar damydy. Sonyng rahatyn qazir kórip otyr. Olar sportshy jattyghuda terlegende, denesinen qansha súiyqtyq bólinip shyqty, onyng ornyn toltyru ýshin ne isteu kerek ekenin jaqsy mengerip aldy. Shidiygen hanzu atleti ózining salmaghynan birneshe ese auyr ziltemirdi basynan asyrady.  Olar óte әlsiz bolsa da kýshtiligin osylay moyyndatyp keledi.

20 jyl búryn qytaylar dәriger mamandaryn AQSh, Europagha jiberip oqytty, sporttyq medisinanyng qyr-syryn ýirenip keldi de, Qytaydyng sportyn ýlken biyikke kóterdi.

Qytayda oqyp jýrgende sportshylar qanday tamaq jeu kerek degendi týsinu ýshin birneshe oqulyq oqitynbyz.

- Demek, qazaq sportyn asqaqtatu ýshin medisina damuy qajet qoy?

- Sókti dey qoymas, janashyrlyqpen aityp otyrmyn, bizding elde sportshy­lar­gha jaghday jasau degendi pәter alu, bolmasa kólik mingizu, qarjylay syiaqy ýlestiru dep týsinedi. Sportshyna janyng ashydy ma, onyng eng aldymen tamaghyn toqta. Kiyiminin kóktigi onyng dәrejesin ósirmeydi. Ózing maqsat etken biyigindi baghyndyr, chempion atan, sonda saghan ýy de, kólik te tabylady. Biz osy týisikten aryluymyz kerek sekildi.

- "Astana arlandarynyn" ekinshi mausymdaghy jenilisi men byltyrghy mejeni qomsynyp jýrip, jartylay finaldan asal almaghanymyz sening de janyna batary sózsiz. Qauzay berse, syltau tausyla ma, degenmen de, sәtsizdikke taghy ainalyp soq- san?

- Jenilisting qateligin bәrimizden kóruimiz kerek. Ony tek bapkerlerge, bolmasa "arlandargha" arta salugha bolmaydy. Árkim óz kemshiligin týzetuge úmtylghanda ghana ilgeri basu bolady. Sondyqtan "Arlandardyn" "tisi" nege batpaghanyn men mynadan dep aita almaymyn. Býkilәlemdik boks seriyasy әuesqoy boks emes, ol kezindegi Kenes odaghyndaghy boksqa da úqsamaydy, búl - tyng joba. Ókinishti sol, biz ony kәsipqoy boks dep qabylday almadyq. Kәsipqoy boks­taghylar qalay jattyqsa, bizdiki mýlde bólek boldy. Sportqa 10 jasymda kelgeli men ózime-ózim biyl kónilim tolghan joq, óte tómen dengeyde ringke shyq­tym. Búrynghy Qanatty tany almadym. Ár jekpe-jekte tek namys ýshin qarsylasqa qarsy túrdym.

Biylghy mausymda bizding toptaghy orystar, italiyandyqtar, amerikalyqtar bolsyn, jattyghudy kәsipqoy boksshylarmen birge ótkizedi. Al biz әuesqoy boksshylarmen birge dayyndaldyq. Odan keyin qalay damu, ósu bolady? Ózime layyqty qarsylas bolghan joq, byltyr qayta Baqyt Sәrsekbaev barda ekeumiz bir-birimizdi qayraytyn edik. Búl mausymda kileng jastar, úrayyn desen, bap­keri ara týsedi. Osylay ózimizdi-ózimiz aldap jýrip, jartylay finaldan asa almadyq.

Shynyn aitqanda men әli ózimning qabilet-qarymymdy kórsete algham joq. Sondyqtan da kәsipqoy, boksqa auysugha bel budym. Mýmkin, әuesqoylar arasynda asa almaghan asudan kәsipqoy boksta asarmyn.

- Byltyr "Parij Yunayted" kluby saghan qolqa saldy.

- IYә, Býkilәlemdik boks seriyasynyng ekinshi mausymyna osy klubtyng atynan qatysuymdy ótindi. Olar maghan qomaqty qarjy da tóleytin edi. Adam ómirde dý­niyege toyghan ba, qarjy ýshin shetten ke­lip, eldi tastap qayta shetel asugha arym jibermeydi. Dýnie qusam, Qytaydan qiya baspas edim. Olar maghan bar jaghdaydy jasady, bir basymda eki ýy boldy.

- Qytaydaghy qandastarymyzdyng arasynan ózine eliktep, izindi basatyn jastar bar. Seni jibergisi kelmegen Qytaydyn sportyn basqaratyndar endi olardy da shekaradan asyrghysy kelmeytin shyghar?

- Bapkerler, basshylardyng kóbi hanzu últynan, ishinara úighyrlar da bar. Sodan ba, kóptegen qazaq jastary alghashqy asudan aspay jatyp-aq ýlken sportpen qoshtasuyna mәjbýr boldy. Solardyng arasynan basymyzdy taugha da, tasqa da sogha jýrip, shyqtyq. Qazirgi uaqytta qa­zaq balasy Qytayda jýrip biyik beles­terdi baghyndyra aluy óte qiyn. Últty kemsitu, keudeden iyteru qarqyn alyp ketti.

- Qytaydyng boksy osydan on jyl búryn tómen edi. Býginde olar aidy aspangha shyghardy. Tipti Beyjing olimpiadasynda medalidardy kó­sip aldy. Ózing de solardyng arasynda boldyn, kórdin, kónilge týi­din. Olardyng az ghana uaqyt ishinde dәuirleuining sebebi nede?

- Eng birinshi әrkim ózine-ózi esep bere biledi. Mәselen, bapker qatelesti me, janyldy ma, moyyndaydy, kemshiligin týzeydi. Ekinshiden, syrttan bilikti bap­kerlerdi aldyrdy, tәlimin ýirendi. Bizding elimizden de tәjiriybesi bay bapkerler baryp, Qytay boksyn әlemdik arenanyng aldyna shygharugha orasan ýles qosty. Ókinishtisi, qazaq sportynda ózinnen myqtyny baghalamau, qatendi týzemeu, qyzghanshaqtyq dertke ainalyp ketken.

- Londongha jolyng týspedi. Búiyrmasa, sonynan qos at minip qusang da jete almaysyng ghoy. Qúramadaghy toghyz boksshygha tilekshi ekenindi bilemiz. Ózing kimderden ýmit kýtesin?

- Ýsh altyn medali iyelenuge qauqarly dep esepteymin. 64 kelide ­- Daniyar Eleusinov, 69 kelide - Serik Sәpiyev, 81 keli salmaqta Ádilbek Niyazymbetov olimpiada chempiony atanady dep senemin.

Súhbattasqan - Quanysh BAJAQ.

«Jas Alash» gazeti

0 pikir