Júma, 29 Nauryz 2024
5995 34 pikir 13 Shilde, 2021 saghat 14:03

Putin taghy «syigha tartylghan jerdi» sóz etti

Resey basshysy Vladimir Putin Ukrainagha qatysty maqala jazdy. Maqala atauy «Ukrain jәne orys halqynyng tarihy birligi jayynda» dep atalady. Maqalada ol orys pen ukrain halqynyng talay tarihy synaqty birge bastan keshkenin, Resey qúramynda Ukrainanyng bolghanyn atap ótipti. Bolishevikterding sayasatyn da sóz etipti. 

«Bolishevikter orys halqyna tausylmaytyn tәjiriybe jasaushy material retinde qarady. Olar әlemdik revolusiya jasap, últtyq memleketti joyamyz dep oilady. Olar shartty týrde shekaralardy syza salyp, aimaqtardy syilyq retinde taratyp berdi. Qorytyndylay kelgende bolishevikterding qanday sheshim qabyldaghany, endi manyzgha ie emes. Ol sheshimder boyynsha úzaq daulasugha bolady. Bir dýnie belgili: Resey shartty týrde tonaldy.

KSRO qúramyndaghy memleketterining arasyndaghy shekaralary әriyne memlekettik dep eseptelmedi, ol shartty týrdegi dýnie edi, al biylik birortalyqtan basqarylyp otyrdy. Biraq 1991 jyly búl barlyq territoriyalar, al eng bastysy adamdar basqa shekaranyng artynda qaldy. Jәne shyndyghynda tarihy otanynan bólindi.

Búl sәtte ne aitugha bolady? Barlyghy da ózgerip jatyr. Qogham, memleket. Áriyne halyqtyng bir bóligi uaqyt ótkennen keyin, tarihy jәne әleumettik jaghdaygha baylanysty ózin jeke últ sezinui mýmkin. Búghan qalay qaraugha bolady? Bir ghana jauap boluy mýmkin: qúrmetpen qaraugha tiyispiz!

Óz memleketterindi qúrghylaryng kele me? Marhabbat. Biraq qanday jaghday boyynsha qúrasyndar? Osy sәtte Reseyding kórnekti sayasy qayratkeri, Sankt-Peterburg qalasynyng meri bolghan A.Sobchaktyng mynanday baghasy bar. Ol joghary bilimdi zanger retinde barlyq sheshimning zandy boluyn qalady, sondyqtan da 1992 jyly mynanday oy aitty: KSRO qúramynda bolghan memleketter kelisimdi ózderi 1992 jyly joyghannan keyin, odaqqa qay aumaqpen kirdi, sol aumaqpen shyghuy tiyis. Qalghan aumaqtar talqylau nysany. 

Basqa sózben aitqanda nemen keldinder, somen ketinder. Múnday logikamen talasu qiyn», - deydi Putin óz maqalasynda. Yaghny osy sózi arqyly Putin ózge postkenestik eldermen jasasqan kelisimder men sharttardy «talqylau nysany» dep otyr.

Ótken jyly Putin dәl osyghan úqsas sózdi qaytalaghan edi. «Moskva. Kremli. Putiyn» deytin baghdarlamada. «Rossiya 1» arnasynda. «Sovet odaghynan bólinip shyqqan elder Resey jerine qaryq boldy», - degeni esimizde. Áueli, óz sózin keltireyik: «Bizding egemendigimizge qatysty ózge de mәseleler bar ghoy. Sovet odaghy qúrylghan kezde, kelisimshartta onyng qúrymanyn shyghu qúqy da jazylghan. Al onyng (odaqtan shyghudyn) tәrtibi jazylmaghandyqtan, súraq tuyndaydy. Eger qanday da bir respublika Kenes odaghy qúramyna qosylyp, óz iyelikterine ( v svoy bagaj-red.) iri kólemde Resey jerin, dәstýrli Resey territoriyasyn alyp, keyin odaq qúramynan shyghugha sheshim qabyldasa, onda eng qúryghanda, orys halqynyng «syilyghyn» birge ala ketpey, nemen kirdin, sonymen shyghuyng kerek qoy. Osynyng eshqaysysy jazylghan joq. Sondyqtan, qazirgi Konstitusiyagha ózgeris engizudi әbden dúrys dep esepteymin», - depti.

Putin biyligining 20 jyldyghy turaly arnayy әzirlengen 51 minuttyq derekti filimning songhy 1 minutynda Resey Preziydentining eski odaqtastar turaly aitqan az sózi jelide kóp talqy tudyrghany esimizde. Resey biyligi tatu kórshi, senimdi odaqtas sanalatyn memleketterding tarihy aumaghyna qatysty kýmәn keltirudi azaytqan emes. Songhy bir jylda onyng ekpini eselep artty. Mysaly Evgeniy Fedorov otqa may qúiyp, tipti aqylgha syimaytyn arandatushylyq sózderin aitqan edi. «Qazaqstan astanamyz Orynbor bolghan deydi. Shyndyghynda Orynbor da, Qyzylorda, Almaty da, Qazaqstan da Reseyding bir subektisi boldy. Qazaq halqy bolghan emes. Halyq degen eng joghary statusta qúrylady, әlemdik soghys negizinde. Qazaqstan degen bolghan joq. 1922 jylghy negizge qarasaq onyng tipti 1 mmde jeri joq. Qazaqstan zansyz jәne uaqytsha moyyndalghan dep payymdaymyn. KSRO tarady degen naqty birde bir qújat joq», - dep eki el arasynda salqyndyq tuyndatty.

2021 jyldyng 18-nauryzynda Resey preziydenti Vladimir Putin Lujniky kesheninde Qyrymdy tartyp alghanynyng 7 jyldyq mereytoyyna oray el aldynda sóz sóiledi. Sóz arasynda Putin «syigha tartylghan jer» atty ótirik tarihy faktisin taghy qaytalady. «Ótken ghasyrdyng 20-jyldary bolishevikter Kenes odaghyn qúru kezinde týsiniksiz sebeptermen kóptegen territoriyalardy endi qúrylghan kvaziymemlekettik qúrylymdargha bere saldy. Al keyin ózderi qúldyrap, óz partiyalaryn ishinen qúlatyp, Kenes Odaghyn taratyp tynghan sәtte, Resey auqymdy territoriyalary men geosayasy kenistikterinen aiyrylyp qaldy», - dedi ol. Putinning sózi búl joly aitarlyqtay dau tuyndatpasa da, onyng kózqarasy ózgermegeni jәne eshqashan ózgermeytini anyq boldy.

Resey basshysy jәne onyng qosshylary atalmysh taqyrypty kýn tәrtibine engizip qoyghanday. Oqtyn oqtyn qaytalamasa bastary auyratynday әser qaldyrady. Búl kórshini qorqytu әreketi me, әlde ishki auditoriyagha baghyttalghan mәlimdemeler me?! Manyzdysy ol emes, manyzdysy әr mәlimdeme men әr maqaladan keyin postkenestik elderding Reseyge degen senimi azaya bermek.

TAQYRYPQA TÚZDYQ:

Putiyn: Búrynghy odaqtastar orys jerine qaryq boldy...

Molotovtyng nemeresi «soghys» tilep otyr ma?..

Putinning taghy bir «deputaty» qazaq jerine shýilikti

Endi Putinning kómekshisi qazaq jerine shýilikti

Qojayynnyng kolshoqparlary

Putiyn, Nikonov, Fedorov, Medinskiy: Reseyding kózdegeni ne?

«Qazaqstan ýshin talas jýrip jatyr»

Ka Myrza

Abai.kz

34 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2276
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3594