Seysenbi, 23 Sәuir 2024
46 - sóz 6299 4 pikir 9 Mausym, 2021 saghat 14:28

Rayymqúlovanyng "janyltpashy" әruaqtardy qorlap otyr

"Memleket jazushylardyng auzynan aq may aghyzatyn bolypty" degendi estip quanyp qalyp edik, ótken jyldary. "Avtorlyq qúqyqty 70 jylgha alyp qoyady eken" degen sybys shyqty, artynsha! Bala-shaghamyzdy týrli kәsippen asyrap, odan bosay qalghanda әdebiyetke degen adaldyqpen kóz mayymyzdy tauysyp jazghan shygharmalarymyzdy (bylaysha aitqanda mýlkimizdi) 2-3 million tengege bola 70 jylgha syigha beru qanshalyqty әdiletti degendi oiladyq ta, memleketting "qamqorlyghyna" "myng alghys" aittyq! Bir jyl qarnyndy toydyrghanyng ýshin 70 jyl ash jýre alasyng ba (Qúday ómir berse, deniz)? Qosh! Barynnan 70 jylgha airylu degen jazushyny tiridey qorlau ghoy. Qorlanghymyz kelmedi. Sosyn jazghanymyzdy bauyrymyzgha basyp, әlipting artyn baghyp, tynysh jattyq.

Biyl "Avtorlyq qúqyqty paydalanu merzimi 70 jyldan 5 jylgha qysqarypty" degendi estidik. Búl ýshin ministr Aqtoty Rayymqúlovagha ishtey riza bolyp, enbegine bereke tiledik te. Artynsha, memlekettik tapsyryspen basylyp shyghatyn kitaptar "Kitap palatasy" arqyly ótetin boldy, halyq dauys berip, kitaptardy irikteude búqaranyng ýni eskeriledi" degen daqpyrt (resmy aqparat) tarady. Búl da biz kýtpegen quanyshty janalyq edi. Ministrding sheshimin estip, shattyqtan kózge jas ta aldyq (shamamen solay)).. Pysyqtar men pysyqaylardyng joly kesilip, әdebiyette aty bar adamdardyng aiy onynan tuar dedik. Olay bolmaghan kýnde de eldi dýrliktirip, ózderine dauys berudi súrap, alashapqyn bolghan aghayyndy syrtynan qadaghalap, kýlkige qarq bolyp otyrudyng ózi keremet emes pe? Tegin konsert kóresin, ol az bolsa, sol kóp dauys jinaghandardy komissiya qúlatyp tastaghanyn tamashalaghannyng ózi nege túrady?

"Búl ne qylghan ashyqtyq? Búl ne qylghan demokratiya? Qúday qalay ghana súraghanymyzdy aspannan salbyratyp týsire qoydy?" dep basymyz biraz ainalyp jýrdi. Sóitsek, ministrlik búryn-sondy bolmaghan keremet "janyltpash" oilap tauypty. Ol "janyltpash" aqyn-jazushylardyng qúqyghyn tolyqtay shektep, birin ekinshisinen alalaydy eken.

Ol janyltpashtyng sheshui mynau! Ministrlik bayaghy eski sýrleuge týsip, «Ádebiyetting әleumettik manyzdy týrlerin satyp alu, basyp shygharu jәne taratu» atty memlekettik baghdarlamagha yn-shynsyz mamyrdyng otyzyna deyin satyp alynatyn kitaptardy qabyldaghan. Biz sekildi ministrlikte tanysy hәm qatysy joq qalamgerlerdi qúlaqtandyrmaghan. Aqparat qúraldary arqyly jariya jarnama jasamaghan. Mәselening mәn-jayyn bilmek bolghan jazushylardy "Kitap palatasy" jaqta qoyylyp jatqan teatrlyq qoyylymgha qaray jiberip otyrghan. Sóitken de, qazir "Ádebiyetting әleumettik manyzdy týrlerin satyp alu" baghdarlamasymen "jabyq esik" jaghdayynda kitaptyng әr baspa tabaghyna 250 myng tengeden aqsha ýlestirip jatsa kerek... Al, "Kitap palatasynda" ashyqtyqty jeleu etip, jýrip jatqan mýldem basqa baghdarlama...

Yaghni, ministrlik taratqan aqparatqa ilanghan, "janyltpashtan" janylghan jýzdegen qalamger "Qoghamdyq manyzy bar әdebiyetterdi basyp shygharu jәne taratu" memlekettik baghdarlamasy degen mýldem basqa jobagha aldanyp, tender oinaytyn baspalargha kloun bolyp, әr qaghazgha bir qol qoyyp, dauys sanyn sanap, Abay, Shәkәrim, Bauyrjandarmen talasyp, Qadir, Ábish sekildi abyzdarmen iyq tirestirip, "demokratiya jasasyn, ashyqtyq jasasyn" dep әndetip jatyr. O bayghústar (ishinde men de barmyn) ózderining ólilerding sapyna qosylyp ketkenin, 1 mausymnan bastap, tiri әruaq ekenin bilmeydi de... Sol әruaqtarmen kýreste Qúday-au, meni Ábishting aldyna týsip ketuden saqta!" dep biz otyrmyz... Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaevting әkesi Kemel aghamyzben baq talasu ýshin de, jýrek kerek emes pe, Berik Uәly myrza!

Ministr Aqtoty Rayymqúlova ashyqtyqty qalaydy eken! Endeshe nege «Ádebiyetting әleumettik manyzdy týrlerin satyp alu, basyp shygharu jәne taratu» atty memlekettik baghdarlama jasyryn jýrgizilip jatyr? Nege olardy da "Kitap palatasyna" bermeydi? Nege memleket qarjysyna satylyp alynatyn әdebiyetterge halyq dauys bermeydi? Nege ministrliktegiler jazushylardy "Kitap palatasyndaghy" qoyylymmen aldap, alyptardyng әruaqtaryn qorlap jatyr? Búl - bir...

Ekinshiden, "Ádebiyetting әleumettik manyzdy týrlerin satyp alu" baghdarlamasy ne sebepti "Qoghamdyq manyzy bar әdebiyetterdi basyp shygharu" baghdarlamasy sekildi nasihattalmaydy? Alghashqy baghdarlamagha tanys arqyly (yaki, kóregendikpen) kitap ótkizgen jazushynyng enbegi adal da, ministrlikting "janyltpashyn" sheshe almaghan qalamgerding kýshi aram ba? Tyghylyp jol tapqannyng nany adal da, әruaqtarmen ashyq aiqasqa kirgen "alkeudelerdin" nәmi aram ba?

Ýshinshiden, eldin-júrttyn, halyqtyng qarjysyna memleket satyp alatyn kitap nege jasyryn jolmen tandalyp, qalamaqysy mardymsyz, onyng syrtynda baspalargha jazushyny jem etetin baghdarlama ashyqtyq prinsiypine sýienedi? Demokratiya aldymen ólilerge emes, tirilerge kerek emes pe? Abay men Jambyldy (Shәkәrim, Múqtarlar biz sekildi jastar ghoy) dauysqa telmirtip, әldebir "Aghay" men "Jabaydy" jasyryn jarylqau ministrdin, yaky ministrlikting betine mәngilikke daq bolyp qalaryn nege oilamaydy?

Jambyl jәkem mereytoyynda menimen bәigege týsip jatyr? Masqara bolghanda, o kisi (әruaghy keshirsin) mening artymda kele jatsa kerek... Tәnirim-au, saghan "abyroyly ete gór" dep jalbarynsam da, "Jambyldan ozayynshy" demep edim ghoy...

Men Qazaqstan Jazushylar odaghynyng mýshesi Qanat Ábilqayyr ministrden әdildik ýshin mynau "janyltpash" mazaqy qoyylymdy toqtatudy, búl mәsele jóninde ministrlik dereu arada mәselening aq-qarasyn ajyratyp, qalamgerlerge jaydyng jay-japsaryn týsindirip berudi, eger men kótergen mәsele ras bolsa, qalamaqy kólemi eki baghdarlama ayasynda da (әriyne, tiriler ýshin) tendey etudi, jazushylardy hәm olardyng enbegin ailamen alalamaudy talap etemin!

Óz kezeginde jazushylardyng "janyltpash" aqparatqa aldanyp, qúqyghy taptalyp otyrghany ýshin Odaq basshysy Úlyqbek Esdәuletten de ýnsiz qalmaudy súraymyn!

Jeke basym ýshin kitabymdy memleketting satyp aluy, odan payda kóruim manyzdy emes. Men ýshin kópshilik әli bile qoymaghan, bilse de jeke basyn oilap, búghyp otyrghan mәseleni qogham talqysyna salu, sony mәimónkelemey ashyq aita alu, әdiletsizdikke qarsy túru - manyzdy...

Qanat Ábilqayyr

Abai.kz

 

4 pikir