Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Janalyqtar 3248 0 pikir 30 Sәuir, 2012 saghat 07:47

Eleujan Serimov. Kýnәlining otyna kýnәsiz kýimesin deyik

Býginde ghalamtor jýiesinde ne aitylmaydy deysin. Ásirese otandyq qúqyq qorghau qyzmetterine kýie jaghyp, topyraq shashudy kózdegen, orynsyz kýstanalaghan materialdar jauynqúrttay qaptap keti. Abai.kz betinde kópke tanymal, kәnigi, kәsiby jurnalist Dәuren Quattyng «Attestasiya: «milisiyanyn» tileui ózgerui mýmkin be?» (http://old.abai.kz/content/deuren-kuat-attestatsiya-militsiyanyn-tileui-ozgerui-m-mkin-be) degen maqalasy solardyng qatarynda. Qúqyq qorghau salasyn attestattaugha baylanysty Dәukeng buynsyz jerge pyshaq úryp, mezgilding ilәmine qaray kópten, kóshten qalmau maqsatyn kózdegen synayly. Jyghylghangha júdyryq keypinde... «Ilgeridegi milisiyadan polisiyamyzdyng jalghyz aiyrmashylyghy jemqorlyq jolgha qoyylyp, denesin may basqan, kóteni auyr, qaryny qabaqtay, beti tabaqtay, sauaty tómen jigitter forma kiyip aldy» deydi Dәuken. Kýstanalau emey ne? Qalam metri kózin shúqyp otyrghandar qatarynda últymyzdyng ruhany qúndylyqtaryna nemqúraydy qaramaytyndar basym desem, ilanar ma eken? Basy-qasynda jýrgen bizge ayan. Qogham tynysyn erkin baghamdaugha beyim, oiy-qalamy ýshkir Dәukenning búl isine týsinbedik. Jurnalsit - qogham barometri emes pe? Birjaqtylyq emes, jan-jaqtylyq tәn emes pe oghan. Qazirde el ishinin, qoghamnyng týsinik-tanymynda polisiya memleketting qol shoqpary degen úghym týpkilikti qalyptasyp qaluyna múryndyq bolghan osy Dәukeng siyaqtylar-au shamasy.

Býginde ghalamtor jýiesinde ne aitylmaydy deysin. Ásirese otandyq qúqyq qorghau qyzmetterine kýie jaghyp, topyraq shashudy kózdegen, orynsyz kýstanalaghan materialdar jauynqúrttay qaptap keti. Abai.kz betinde kópke tanymal, kәnigi, kәsiby jurnalist Dәuren Quattyng «Attestasiya: «milisiyanyn» tileui ózgerui mýmkin be?» (http://old.abai.kz/content/deuren-kuat-attestatsiya-militsiyanyn-tileui-ozgerui-m-mkin-be) degen maqalasy solardyng qatarynda. Qúqyq qorghau salasyn attestattaugha baylanysty Dәukeng buynsyz jerge pyshaq úryp, mezgilding ilәmine qaray kópten, kóshten qalmau maqsatyn kózdegen synayly. Jyghylghangha júdyryq keypinde... «Ilgeridegi milisiyadan polisiyamyzdyng jalghyz aiyrmashylyghy jemqorlyq jolgha qoyylyp, denesin may basqan, kóteni auyr, qaryny qabaqtay, beti tabaqtay, sauaty tómen jigitter forma kiyip aldy» deydi Dәuken. Kýstanalau emey ne? Qalam metri kózin shúqyp otyrghandar qatarynda últymyzdyng ruhany qúndylyqtaryna nemqúraydy qaramaytyndar basym desem, ilanar ma eken? Basy-qasynda jýrgen bizge ayan. Qogham tynysyn erkin baghamdaugha beyim, oiy-qalamy ýshkir Dәukenning búl isine týsinbedik. Jurnalsit - qogham barometri emes pe? Birjaqtylyq emes, jan-jaqtylyq tәn emes pe oghan. Qazirde el ishinin, qoghamnyng týsinik-tanymynda polisiya memleketting qol shoqpary degen úghym týpkilikti qalyptasyp qaluyna múryndyq bolghan osy Dәukeng siyaqtylar-au shamasy. Bizding de kiyteli, pagon-bórikterimizding astynda, Abaysha aitqanda, «ystyq qayrat, núrly aqyl, jyly jýrekterimiz» bar. Ásilinde, tәkappar uaqyttyng kýsh tegeuirine tótep berer qúqyq qorghau qyzmetining elding irgesin bekitip, qauipsizdigin arttyrudaghy mәni orasan zor der edik. Ishki ister organdary da zamana ynghayy, dәuir talaby, uaqyt naqyshyna qaray beyimdelip, ózindik erekshelikteri, qalyptasqan ýrdisi boyynsha ýnemi ózgerip, tәjiriybe jinaqtalumen tolyghyp, molyghyp otyrady. Áytpese, 1995 jyly 21 jeltoqsanda jaryq kórip, keyinnen ózgerister men tolyqtyrular engizilgen «Qazaqstan Respublikasynyng ishki ister organdary turaly» Zany oghan tanys emes pe eken? Qazaqstan polisiyasynyng damuyndaghy jana kezendi aighaqtaytyn qújat ol. Bilmegenge aitayyq, ondaghy salmaghy alabóten erekshe mәsele - ishki ister organdaryn qúqyqtyq әri úiymdyq túrghydan damytu baghytynda, ishki ister organdary sekildi birtútas jýieni kriminaldyq polisiya jәne әkimshilik polisiya dep, ara-jigin aiyra bólip, qúqyq qorghau organyna әlemdik tarihta búrynnan tarihy qalyptasqan polisiya degen atauyn qaytaryp bergen joq pa? Qoghamdaghy ózgeristerden tuyndap otyrghan joq pa búl. Ony aitpaghanda, Dәukene Últtyq qauipsizdik komiyteti ne, ishki ister organdary ne, kriminaldyq polisiya ne, әkimshilik polisiya ne, olardyng qyzmetterine ne kiredi, bәri bir, bәrine birdey boyau jaghady.  
Taghy da qaytalayyq. Shyndyqty qansha jasyrghanmen túmsyghyn kórsetpey qoymaydy. 90-jyldary qúqyq qorghau salasynyng da, basqa salalar siyaqty, arqauy bostau bolghany jasyryn emes. Sondyqtan da zang shygharushylar konstitusiyalyq erejelerge sýiene otyryp, ishki ister organdary qyzmetining normativtik negizin qalyptastyru maqsatynda, búrynghy bir ortalyqqa baghyndyrylghan qatal kenestik milisiya jýiesin belgili bir dәrejede jenildetip, memleketting de, sol siyaqty jergilikti ózin ózi basqarudyng da mýddelerin ýilestiruge úmtyldy. Osylaysha qúqyqtyq retteu tәjiriybesi boyynsha ishki ister organdaryn jogharydan tómenge baghynugha baghyttalghan kriminaldyq polisiya men әkimshilik polisiyany qajetti dengeyde jergilikti memlekettik jәne ózin ózi basqaru oryndaghyna baghynyshty etip bólu qolgha alynghantyn. Polisiyany munisipiyalandyru úghymynan tikeley tuyndaghan, ishki ister organdarynyng úiymdyq-qúqyqtyq qúrylymyn ortalyqtandyru qaghidalaryn ýilestirilui osynyng kuәsi. Qoghamdyq tәrtip búzylsa, kim arasha týspek, qylmys jasalsa, qay sala aralasady, memlekettik mýddeni kim qorghaydy, týsin týstep, ara-jigin aiyra bilip aitu kerek qoy. Eserge erik berseng oinap jýrip kisi óltiredi. Oghan qarsy túrar kim? Dәuke, tarazdyq jas óren, keudesin otqa tosqanda, qayda qaldynyz?
«Ment, prokuror, sot degender ibilisting jauyngerleri ghoy» deydi pikir bildirushiler. Búl - Dәukenning jemisi. Poliysey tap bir azghyn ústynda. Júmsaq til qatty tisindi qiratady. Sózding dәmin tandaygha tatyp baryp aitsa, nәrli shyqpay ma. Ádildik qayda?! Qysyltayang kezde jýginering de, sýienering de sol emes pe? Kemel jazushy Kemel Toqay ghúmyr boyyna osyny kýittep ótti emes pe? Bes sausaq birdey emes, sausaq salasynda da aiyrmalar bar.
Sot tóreligin at¬¬¬qa¬ruda sot, prokurotura jә¬ne¬ tergeu organdary ad¬-am¬ger¬shilik normalaryn qatang saqtap, olardy óz¬ ornymen dúrys qoldana bi¬¬¬ludi zang talap etedi. Jasalghan qyl¬mysty ashu, qylmyskerdi an¬yq¬tau, ony ús¬tau, qylmysyna qaray әd¬il jaza taghayyndau, qogham men¬ adam mýd-delerining etene qabysqan ózara birliginen tu¬yn¬daydy. Osydan kelip, sot tó¬religin atqaratyn organdar óz ókilettiligin is jý¬zinde jýzege as¬y¬ru¬ ba¬-rysynda azamattardyng qúqyqtaryn qozghap, belgili bir¬ túlghagha mem-lekettik mәj¬býrleu sharalaryn qoldanady. Biraq, negizsiz emes siz aitatynday.
Qylmystyq isterdi tergep, sot¬ sheshimin shygharghanda, qyl¬mysqa qar-sy¬ ký¬¬res sharalaryn qoldanuda zang talap¬ta¬ryna ghana emes, son¬day-aq ad-am¬ger¬shi¬lik¬ normalargha da qatang sәikes boluy qa¬jet, bas¬qa¬sha aitqanda, sot or¬gan¬da¬ry¬ al¬dyndaghy qyzmettik maqsattar zandy ne¬¬gizge ala otyryp, adam¬ger¬shi¬lik¬ jo¬l¬¬dar¬men sheshimin tabugha tiyis. Bizding aitpaghymyz osy. «...kýnine toqsan toghyz pәle kórsen, sonda da kýder ýzbe bir Alladan» degen bar ghoy, bizding jýginerimiz sol. Qayghysyn jasyrghannyng kónili júbanbaydy, óz oiymdy jasyrghym kelmegeni sondyqtan. Kýnәlining otyna kýnәsiz kýimesin de.

Eleujan Serimov,
polisiya polkovniygi

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2251
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3505