Beysenbi, 28 Nauryz 2024
46 - sóz 10745 34 pikir 13 Mamyr, 2021 saghat 10:56

Evrey nege arabtan aqyldy boldy?

21 arab memleketi bar. Dini men tili bir. 21 memleketting 21 qaruly kýshteri men milliondaghan halqy bar. Eng kóbi Mysyr halqy - 100 million adam. Barlyghyn jinasang 300 million arab shyghady.

Oghan qosa qalghan músylman әlemin qosynyzdar. 100 milliondyq Irany bar, 200 milliondyq Pakistany men 250 milliondyq Indoneziya degendey. Afrikadaghy músylman Niygeriyanyn ózi 170 million. Músylman әlemin uayymdap, layk basatyn 13 million qazaq sarbazdary da saqaday say. Qysqasy barlyghy jinalyp, músylmandar milliardtan asady.
Al qarama-qarsy jaqta 10 million bolmaytyn Izraili túr. Bilimi men ghylymynyng arqasynda, býkil arab órkeniyetin de, músylman әlemin de tize býktirdi deuge bolady. Áriyne, óz-ózin júbatushylar "Izrailiding artynda AQSh túr" deytin shyghar, biraq kezinde 1967 jyly arabtar Izrailige ýsh jaqtan shabuyldaghanda ("Alty kýndik Soghys"), arabtyng artynda KSROnyng tegin qaru-jaraghy jatty. Arabtyng artynda Mәskeuding qoldauy jatty. Biraq arabyng týk te istey almady. Ne mandyp soghysa almady, ne ghylymy janalyq ashpady, ne Nobeli premiyasyn almady. Qolynan kelgeni, bir-birimen soghysyp, mazhabqa bólinu.

Endi NEGE? degen súraqqa keleyik. "Evrey nege arabtan aqyldy boldy?", "Bir atadan (Avraam/Ibrahiym) taraghan eki halyq qalay osynshama bir-birine úqsamay ketti? degen súraqqa men jauapty 2016 jylgha deyin naqty bilmedim, al 2016 jyly jauabyn tapqan siyaqtymyn.

Britaniyada oqyghanymda, gruppada Oman men Kuveytten kelgen eki kurstas jigit boldy. Sonymen qatar Polisha men Chehiyadan kelgen eki kurstas qyz boldy. Biraq ol qyzdar Polisha men Chehiyadan kelse de, ózin "etnikalyq evrey" ekenin jasyrmady. Moyyndarynda "David júldyzy", Futbolkasynda "Evrey jazular" degen siyaqty. Sóitip oqyp jýrgende, sabaq ýstinde sózden-sóz shyghyp: "Sizderde neshe atadan ýilenuge bolady?" degen súraq payda boldy. (Men ghoy bayaghy, bәrin qozdyryp otyrghan).

Oman men Kuveytten kelgen eki jigit, "bizding әielderimiz bizding qaryndastarymyz" dep laq etkizdi. Barlyghy delikatty týrde ýndemedi. Biraq men týsinbegendey: "Qalay tuysqan bolady? Týsindirip bershi" degende, bireuining әieli tughan bólesi (analary rodnoy), ekinshisining әieli dvoirodnyy (jigitting әkesi men qyzdyng sheshesi rodnoy) bolyp shyqty.

Kezek qytaylargha keldi. Qytay kurstastar "3-4 atadan ýilene beremiz" dep qysqa qayyrdy. Sodan keyin gruppadaghy jalghyz japon qyz bolghan, ol 6 atadan ýilenemiz, "әke-sheshem 6 atadan tuys" dep jauap qatty. Men ózimshe "Biz Jeti ata kýtemiz, kóshpendiler ananday-mynanday" degenimde, eki evrey qyz "Bizde 12 buyngha deyin ýilenuge bolmaydy" dep saq etkizdi.
Mýmkin Polisha men Chehiyanyng evreyi sonday ma, mýmkin ótirik aitty ma, naqtysyn detalidap súramadym. Biraq sol kýni keshe oilanyp otyryp, evreylerding aqyldyghy men әrjaqty boluy, sol 12 atagha deyin ýilenbeuinen be? "Qazaqtyng Jeti atadan ýilengeni tym jaqyn emes pe?" degen filosofiyalyq súraqtar da payda boldy.

Býgingi Tayau Shyghystaghy arabtyng borkemiktigi men ebedeysizdigi jәne evreylerding pysyqtyghy men eptiligi, sol qan aralasudan bastalatyn siyaqty. Óz oiym.

Samat Núrtaza

Abai.kz

 

34 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1559
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2250
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3503