Beysenbi, 18 Sәuir 2024
7815 6 pikir 11 Mamyr, 2021 saghat 14:32

Tramp úmytqan aimaqty Bayden eske aluda

Ortalyq Aziya memleketteri ýshin ýlken sayasy oiyn bastalyp ketkendey. Barlyghy da AQSh biyligine Djo Baydenning keluimen bastaldy. Bayden kele sala Tramp ýshin úmyt qalghan aimaqty esine aldy. Esine aldy da, C5+1 formatyn qayta jandandyrayyq dep Ortalyq Aziya elderine jar saldy. 

Bayden biyligi Aughanstannan AQSh әskerin shygharyp jatyr. Olar 2001 jyly algha qoyghan maqsattary tolyq oryndaldy dep esepteydi. Endi Kabulde qaludyng qajeti shamaly. 2021 jyldy 11-qyrkýiegine deyin Aughanstannan ketedi. Simvolikalyq manyzy bar data tandalghany aitpasa da týsinikti. Aughanstandaghy NATO jasaqtary azayghan sayyn, Taliban qozghalysy kýsheyip keledi. Songhy bir aptada talibterding qolynan 470 Aughan sarbazdary qaza tapqan.

Ortalyq Aziyada da "týsiniksiz" sayasy prosesster bastaldy. Qyrghyzstan men Tәjikstan shekara manynda ýsh kýn atysty, shabysty. Qaqtyghysqa su qoymasyndaghy janjal sebepker bolghanymen, qos taraptan da soghysqa auyr tehnika qoldanu faktileri tirkeldi. Resmy 51, beyresmy qaza tapqandar sany jýzden asady. Búl qaqtyghys Ortalyq Aziya memleketteri ýshin kýtpegen jayt boldy. Búghan deyin san mәrte qaqtyghyssa da, dәl osynday qantógis faktileri tirkelmegen edi.

Qaqtyghys toqtap, taraptar keliskennen keyin, Resey preziydenti 9-mamyr Jenis paradyna Tәjikstannyng basshysyn shaqyrdy. Qyrghyzstan preziydenti saltanatty әskery sheruge shaqyrtu almady. Parad barysynda reseylik arna "Emmanueli" dep tәjik basshysynyng atyn bir shatastyryp aldy. Áytip-býitip parad ta bitti. Qos elding basshysy kelissózder jýrgizip, onda songhy qaqtyghys mәselesi de talqylandy. Alayda taraptardyng qanday kelisimge kelgeni aitylmady.

Býgin Resey tarapy Qyrghyzstan basshysy Sadyr Japarovty mamyr aiynyng sonynda Mәskeude kýtetinin jariyalady. Búl Tәjikstan basshysymen bolghan kelissózden keyin kezdeysoq emestigi belgili. Mәskeu qaqtyghysty toqtatyp, shekaralyq daudy rettegen degen róldi somdamaq synayly.

AQSh búl sayasy prosessterge múqiyat qarauda. Ortalyq Aziyadaghy oqighalargha yqpal etu uaqyty jaqyndaghanyn týsingendey. Kýni keshe әigili The Wall Street Journal basylymynda AQSh Tәjikstan men Ózbekstanda әskery bazalaryn ornalastyruy mýmkindegen maqala jariyalady. Tashkent búl aqparatqa resmy jauap berdi. "Ózbekstannyng әskery doktrinasy men Konstitusiyasy ózge elding әskery bazalaryn ornalastyrugha rúqsat etpeydi" dedi olar. Al Tәjikstan búl habardy estimegendey keyip tanytty. Tәjikstanda Reseyding әskery bazasy túr. Ondaghy Resey sarbazdarynyng sany 7 mynnan asady, al bazany jalgha beru uaqyty 2042 jylgha deyin sozylghan. Sondyqtan búl elge Vashingtonnyng baza qongy ekitalay. Vashington qyrghyz-tәjik qaqtyghysynyng ontayly sheshiluine de qol úshyn sozghysy keletinin anghartty.

Baydan Ortalyq Aziyagha týrli baghyt boyynsha әreket jasaugha tyrysyp jatyr. Investisiyalardy arttyrdy, memleketterdi әskery jattyghugha shaqyruda. Tramp úmyt qaldyrghan aimaq ýshin Bayden kýresetin synayly...

Ka myrza

Abai.kz

 

6 pikir