Beysenbi, 18 Sәuir 2024
Qúiylsyn kóshing 5746 10 pikir 9 Mamyr, 2021 saghat 14:40

Qandastargha qatysty kezek kýttirmes tórt mәsele...

Qaraghandy oblysyndaghy Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghy jәne «Otandastar qory» front-ofiysining basshysy bolyp júmys atqaramyn. Maghan oblys aumaghynda qonystanghan qandastarymyzdan bólek respublika kólemindegi ózge oblystardan, tipti shetelderdegi qandastarymyz da әleumettik jelidegi jeke paraqshama ótinish joldap jatady. Qazirgi uaqytta ózime kelip týsken kezek kýttirmey sheshilui qajet tórt mәseleni atap ótuge bolady.

Birinshi mәsele

Kóp jaghdayda kóshi-qon zannamasyndaghy kemshilikterge baylanysty súraqtar tuyndaydy. Búl mәseleni әli de kóshi-qon zanyna tolyqtyrular engizip rettegeni dúrys dep oilaymyn. Kóshi-qon zannamasyna qatysty deytinim búrynghy zang talaptarynda shetelden qonys audarghan qandastarymyz ata-analarymen birge kelgen, kәmelet jasqa tolmaghan balalardyng 16 jasqa jetip, jeke kuәlik altyn uaqytta Qazaqstan azamatyghy joq ekeni belgili bolyp jatady. Osyghan deyingi zannama talaptarynda shetelden qonys audarghan qandastarymyz aldymen túrghylyqty túru ýshin yqtiyar hat alatyn. Sodan keyin ghana qandastardy Qazaqstan azamattyghyna qabyldaytyn edi. Mine osynday jaghdaylar polisiya departamentining kóshi-qon qyzmetining tirkeu bazasynda kәmelet jasqa tolmaghan balalar turaly  tizimning bolmauyna baylanysty, azamattyq alghandar tizimine olar enbey qalghan. Osynday qatelikterden kәmelet jasqa tolmaghan balalardyng keybiri  Qazaqstan azamattyghynda joq bolsa, azamattyq alghandarynyng keybiri  kelgen elining azamattyghynan shyqpay, qos el azamattyghy bar jaghdaylar  kezdesip, bizge ótinishpen jýginip jatady.

Mysaly, osynday jaghdaygha baylanysty juyqta Qaraghandy oblysyna Ózbekstannan 2007 jyly qonys audarghan Aqnúr esimdi qandasymyz tórt jastaghy qyzymen birge kelgenin jetkizdi. Qazir Aqnúr Qazaqstan azamattyghyn alghan. Qyzy mektepte oqidy. Biyl qyzy 16 jasqa tolyp, jeke kuәlik alugha barghanda, qyzynyng Qazaqstan azamaty emes ekeni belgili bolghan. Al qyzyna jeke kuәlik alu ýshin aldymen oghan Qazaqstan azamattyghyna qújat tapsyru kerek. Kóshi-qon zang talaby boyynsha qyzy Ózbekstan tarapynan últy qazaq, jәne sottylyghy joq, sonymen qatar tirkeuden shyqqany turaly anyqtamalar әkelu kerek, nemese azamattyqtan bas tartqany turaly anyqtama tapsyrady. Búl jerde 2007 jyldan  kәmelet jasqa tolmay, tórt jasynda Qazaqstangha ózining anasymen birge qonys audarghan balagha Ózbekstan tarapy eshqanday anyqtama bermeydi. Sebebi, anasy Qazaqstan azamaty. Osynday týiinshekti mәsele qandastarymyzdyng әr qúzyrly mekemege tabanynan tozyp, ary-beri sharshatyp, sheshimsiz qalatyn súraqtarynyng  ýlken bas auruyna ainalyp otyrghany jasyryn emes.

Ekinshi mәsele

Kóshi-qon zang talaptary boyynsha yqtiyar hatpen elimizde túraqty túrghan qandastarymyz balaly bolghan jaghdayda olargha Qazaqstan tarapynan balalaryna tuu turaly kuәlik berilgen. Biraq olar shetel azamaty bolyp sanalady. Ata-anasy Qazaqstan azamattyghyn alghan kezde Qazaqstan jerinde tughan balalar zang talaby boyynsha oralman mәrtebesine jazyluy kerek edi. Kóp qandastarymyz búl jaghdaydan habarsyz. Sol sebepti olar shetel azamaty qalpynda qalyp qoyghan. Osy súraqtarmen qandastarymyz qazirgi uaqytta ózderin dәleldeu ýshin sottyng kómegine jýginip jatady. Onyng ózi qyruar qarjymen, zangerlik qorghaushynyng kómegin talap etetini belgili. Búl da aitarlyqtay qarjylyq shyghyndy qajet etedi.

Ýshinshi mәsele

Qazaqstangha qonys audarghan qandastarymyz zeynetkerlik jasqa jetkende sheteldegi tuu turaly aktidegi jazylghan esimderin Qazaqstan azamattyghyn alghan kezde jeke kuәligine qazaqshalap jazghyzyp aluyna baylanysty ózin dәleldey almaghan qandastarymyz bar. Osy mәseleni de bir jaqty retteu kerek ekeni de ózekti bolyp otyr. Tuu turaly aktidegi esimimen jeke kuәligindegi atynyng sәikes kelmeui, jasy kelip zeynetke shyghuyna aitarlyqtay qiyndyq keltiredi. Yaghni, kelgen qandastarymyz ózin dәleldey almay jatatyn jaghdaylar jii kezdesedi.

Osy tústa búl mәselelerding naqty sheshu joldaryn qarastyru kerek.  Elge qonys audarghan qandastarymyzdyng azamattyq alghan uaqytta kәmelet jasqa tolmaghan balalaryna Qazaqstan azamattyghyn bergen kezde olargha  jeke eresek adamdarmen ata-analaryna da Qazaqstan tarapynan tuu turaly kuәlik berilse búl mәsele joghardaghy jaghdaydy sheshuge ong әserin tiygizer edi.

Tórtinshi  mәsele

Shet memleketten Qazaqstandaghy jogharghy oqu oryndaryna týskisi keletin jastargha últtyq birynghay testileuding ózindik qiyndyqtary bar ekenin jetkizip, juyqta Mongholiyadan bir top qandastarymyz ótinish joldady. Biyl pandemiya jaghdayyna qaramastan  qandastarymyzgha  últtyq birynghay testileudi oflayn ótkizu talaby qoyylypty. Sonymen qatar, ol aqyly týrde ótetini aitylghan. Qandastarymyzdyng búl jaghdaygha kónili tolmay otyr. Sebebi, biylghy jaghdaygha baylanysty memleket shekarasy jabyq. Shetelden kelgen qandastardyng últtyq birynghay testileudi tapsyru ýshin Qazaqstangha keluge mýmkindikteri joq. Al bolashaqta olardyng últtyq birynghay testileudi tapsyru ýshin Qazaqstangha kelip-ketu jol qarjysy, jatyn orny, tamaghy degendey aitarlyqtay qarjylyq shyghyndy talap etedi. Sol sebepti aldaghy uaqytta sheteldegi qazaq jastary ýshin últtyq birynghay testileudi alyp tastau turaly ótinishterin bildirdi.

Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghynyng tóraghasy, Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng sheteldegi qazaq jastarynyng Qazaqstannan bilim aluyna jol ashyp, barynsha jaghday jasaghanynyng arqasynda býgingi kýni elimizding týpkir-týpkirinde enbek  etip, el damuyna әr salada aitarlyqtay ýles qosyp jatqany quantarlyq jaghday. Sondyqtan aldaghy uaqytta da shetten keletin qazaq jastarynyng jogharghy oqu ornyna týsuine eshqanday kedergi jasamay, kerisinshe olardy elge tartugha barynsha qoldau kórsetkenimiz abzal. Jalpy  el ishindegi jastardy, kórshiles Reseyding oqu granttarynda oqytu mәselesine basa mәn bergen jón. Elimzdegi jogharghy oqu ornyna týsu ýshin jergilikti bolsyn, shetten keletin qandastarymyz bolsyn, osy  últtyq birynghay testileu mәselesin de qayta qarau, ony alyp tastau mәselesine kónil bólu kerek. Sebebi, elimizding bolashaghy jastar. Olardyng ózge eldegi oqu oryndaryna qyzghushylyghy artyp, elden ketip qaluy әbden mýmkin ekenin esten shygharmaghan abzal.

Meruesh Bashayqyzy

Abai.kz

10 pikir