Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Anyq-qanyghy 5040 11 pikir 17 Sәuir, 2021 saghat 15:18

Orman jerleri sheteldikterge jalgha berile me?

Qazaq qoghamy, Qazaqstan qoghamy atylghaly túrghan janartau ispetti. Elaralyq hәm elishilik, últtyq mәselelerden bastap túrmystyq dengeyge deyingining barlyghy qoghamnyn, onda da qazaq qoghamynyng qatang baqylauynda. Ásirese, el-júrt Aqorda hәm Aqorda ainalasyna shoghyrlanghan aq jeydeli az qauymnyng (biyliktegiler) әr aitqan sózi, әr basqan izin andyp qarap otyr. Sebebi de týsinikti. Sayasat sabaqtastyghyn dәripteytin qazaq biyligi men qalt-qúlt etip kýn kórip jýrgen qazaq qoghamynyng arasy kýn sanap alshaqtap jatqanyn biyliktegiler de bilip otyrsa kerek. Endeshe biylik qogham talabymen sanasuy kerek-ti. Al, «estiytin ýkimet» konsepsiyasyn ústanatyn Aqorda biyligi el pikirin estip jýr me?

Qazirgi qazaq qoghamynyng kýn tәrtibindegi eki mәselening biri – paydasy – jeke, pәlesi – ortaq EAEO bolsa, ekinshisi – Jer taghdyry. Osy eki mәselege qatysty da el alandauly. Óz talap-tilekterin týrli minberlerden el biyligine jetkizgen. Endi soghan say sheshim kýtude.

Áueli, AQSh-tyng dýrkin-dýrkin sansiyasynyng tópesine týsip, tirshiligi tәltirektep túrghan Reseyding monopoliyasyna ainalghan (tauar ainalymynyng 92 payyzy Reseyge tiyesili) EAEO-dan shyghu kerektigin qogham ókilderi, sayasatkerleri men ekonomist, sarapshylary talay jerde jetelerine jetkizip túryp aitty. Al bizding biyliktegi shen ústaghandar búl odaqtan shyghugha әreket etpek týgili, seriktes izdep aldyna kelgen ministrge el territoriyasyna kóz alartqan orys deputattary ýshin súrau salugha da (diplomatiya tilimen) jaramady. Jә, búl turaly jazdyq. Qaytalamayyq...

Býgingi sóz – Jer taghdyryna, Qazaqstan Parlamenti qabyldap jatqan Jer kodeksine qatysty bolmaq.

14 sәuir kýni Mәjilis «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine jer qatynastary mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyru engizu turaly» QR Zanynyng jobasyn ekinshi oqylymda maqúldady.

Atalghan Zang jobasy preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng zang shygharu bastamasy tәrtibimen dayyndalghan. Maqsaty – sheteldikterge, sheteldik qatysy bar zandy túlghalargha, QR azamattyghy joq jeke túlghalargha, azamattyq almaghan qandastargha auyl sharuashylyghy maqsatyndaghy jer uchaskelerin jeke menshik jәne jal qúqyghymen paydalanugha tyiym salu bolghan.

Al 7 sәuir kýni Mәjilis Palatasy atalghan zang jobasyna azdy-kem týzetuler engizip, birinshi oqylymda maqúldaghan.

Mәjilisting barlyq komiytetteri atalghan zang jobasyna ong qorytyndylaryn bergen. Júmys tobynyng 3 otyrysy ótken. Oghan  mýddeli uәkiletti organdar, sayasy partiyalar, qoghamdyq úiymdar, auyl sharuashylyghy tauar óndirushileri ókilderining qatysqan. Keyin Mәjilisting Agrarlyq mәseleler komiyteti atalghan zang jobasyn ekinshi oqylymda maqúldaudy jәne ony Senatynyng qarauyna jiberudi úsynghan. Al 14 sәuir kýni Mәjilis zang jobasyn maqúldap, Senattyng qarauyna jibergen.

Endi myna qyzyqty qaranyz. QazTAG agenttigi «Sheteldikterge jer qúqyn berudi Mәjilistegi «Nur Otan» deputattary talap etti», - degen taqyryppen material jariyalapty.

Onda «Nur Otan» partiyasynan saylanghan tórt deputattyng attary atalady. Olar: Samat Musabaev, Ghany Tashqaraev, Meyrambek Tólepbergen jәne Asqarbek Ýisimbaev.

Jer kodeksining 48 baby, 2 bólimindegi: «Sauda-sattyqtyng (konkurstardyn, auksiondardyn) jenimpazdaryna – sheteldikter men azamattyghy joq adamdargha auyl sharuashylyghy óndirisin, orman ósirudi, qosalqy auyl sharuashylyghyn jýrgizu ýshin jer uchaskeleri jiyrma bes jylgha deyingi merzimmen jaldau sharttarymen uaqytsha jer paydalanugha beriledi», - degen sóilemdegi «auyl sharuashylyghy óndirisin, orman ósirudi, qosalqy auyl sharuashylyghyn jýrgizu ýshin» degen sózdi – «orman ósiru ýshin» dep ózgertudi úsynypty. QazTAG agenttigi solay dep jazady: «V punkte 2 statiy 48 Zemelinogo kodeksa, kotoraya seychas glasit «Inostransam y lisam bez grajdanstva – pobediytelyam torgov (konkursov, auksionov) zemelinye uchastky dlya vedeniya seliskohozyaystvennogo proizvodstva, lesorazvedeniya, podsobnogo seliskogo hozyaystva predostavlyaytsya vo vremennoe zemlepolizovanie na usloviyah arendy srokom do 25 let», slova «dlya vedeniya seliskohozyaystvennogo proizvodstva, lesorazvedeniya, podsobnogo seliskogo hozyaystva» nur-otanovsy predlojily zameniti slovamy «dlya vedeniya lesorazvedeniya».

(Biz jogharydaghy sóilemdi Zanda qalay jazylghan, sol kýii qaldyrdyq. Eskertu: Osy 2-tarmaqtyng qoldanysy QR 30.06.2016 № 5-VI Zanymen, 2021 jyldyng 31 jeltoqsanyna deyin toqtatylghan. Moratoriy engizilgen).

Mәjilismender óz sózderinde atalghan zang jobasy («Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine jer qatynastary mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyru engizu turaly») orman ósiru maqsatynda jer beruge shekteu qoymaytynyn aitqan eken.

QazTAG aqparatynda: «Jer kodeksining 138 babyna sәikes, «orman ósiru maqsatyndaghy qosalqy jerler (zemly zapasa) osy Kodekste kórsetilgen talap erejelerine sәikes, jekege nemese jer paydalanu qúqyghymen beriledi. Onyng ýstine, zang jobasynyng konsepsiyasy tek auyl sharuashylyq maqsatyndaghy jerlerdi fermerlik (sharua qojalyqtaryna) jәne A/Sh óndirisi maqsattaryna jekege nemese jalgha beruge tyiym saludy kózdeydi», deydi deputattar», - dep jazylghan.

Mine, osy talqylanghan zang jobasy qazir Mәjilisting maqúldauyn alyp, Senattyng qarauyna jiberilgen. Al búl turaly әleumettik jelining qazaqtildi segmenti ne deydi? Deputattardyng ózderi ne deydi?

Dempartiya jetekshisi Janbolat Mamay: «Demek, biylik qazir typ-tynysh osy zandy qabyldatyp, jerdi ondy-soldy Qytaĭ kompaniyalary men azamattaryna ýlestiruge jol ashyp almaq. Qara orman jerimizdi berse, qazaqtyng eldiginen ne qalmaq? Tәuelsizdik degen jaĭ aty bar da, zaty joq nәrse bolyp qalmaĭ ma?! Bastysy, qazir miting bolmaiy̆, halyq alangha shyqpasa boldy biylikke. Komissiya qúryp, eldi aldausyratyp otyrghany da sol.

Mine, osy sebepti biz ashyq talap qoyamyz biylikke: Auyl sharuashylyghy ghana emes, jalpy qazaqtyng jeri sheteldikterge jalgha berilmesin әri satylmasyn! Auyl sharuashylyghy jerleri Qazaqstan azamattaryna da satylmasyn!

Aghaĭyn, osy talapty oryndatpasaq, Otanymyzdan, jerimizden aiy̆rylamyz! Ata-babamyz jer ýshin janyn berip, qúrban bolugha dayar boldy. Al biz qalaiy̆sha ýndemeĭ otyramyz? Jer asty baiy̆lyqtaryn satyp, bәrin menshiktep alghan biylikke songhy qalghan dýniyemiz — jerimiz ben Otanymyzdy saudagha saldyramyz ba? Namysy bar qazaq múndaiy̆da tynysh otyra almas!», - dep jazady.

Jer komissiyasynyng mýshesi Múhtar Tayjan: «Men Mәjilistegi júmys tobynyng jetekshisi Berik Ospanovtyng resmy jauabymen tanysyp shyqtym. Basqa de derekkózderdi qaradym.

Qysqa-núsqa:

Ormandy paydalanu – búl dayyn ormandardy paydalanu degen sóz. Oghan sheteldikterge tyiym salynghan. Búl dúrys. 

Al orman ósiru – búl aghash otyrghyzu, orman ósiru degen sóz. Búghan sheteldikterge rúqsat berilgen. Keybir múnay kompaniyalary men jer qoynauyn tiyimsiz paydalanushylargha búl zanmen mindettelgen. Búl da dúrys.

Men búl terminderding aiyrmashylyghyna mәn bermeppin. Tyiym salynghanyna qaramastan, ormandy sheteldikterge jalgha bermek dep oiladym. Dabyl qaghudyng qajeti joq. Ormandy sheteldikterge jalgha da, satugha da bermeymiz. Orman ósiruge, aghash otyrghyzugha ghana rúqsat beriledi», - dep jazypty.

Al deputat Beirk Ospanov: «Memleket basshysy bastamashylyq etken «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine jer qatynastary mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» zang jobasy Parlament Mәjilisimen maqúldanyp, Parlament Senatynyng qarauyna jiberilgeni belgili, ol sheteldik jer paydalanushylardyn, sheteldik qatysumen birlesken kәsiporyndardyn, sonday-aq qandastardyng auylsharuashylyghy maqsatyndaghy jer uchaskelerin iyelenuine tolyq tyiym saludy engizedi.

Osyghan baylanysty, Jer kodeksinen barlyq tiyisti zannamalyq normalar alynyp tastaldy.

Sonymen qatar, Jer kodeksinde sheteldikterge orman ósiru ýshin auyl sharuashylyghy jerlerin jalgha beru normalary saqtalghanyna qatysty BAQ-ta payda bolghan aqparatqa baylanysty kelesini týsindirgim keledi.

Jer kodeksine sәikes orman ósiru ýshin bosalqy, ónerkәsiptik (sanitarlyq aimaqtar), sonday-aq kólik (ormandy qorghau jolaqtary) jerlerinen jer beriledi.

Búl rette Orman kodeksine sәikes orman ósiru - búl búryn orman astynda bolmaghan aumaqtarda jasandy orman ekpelerin qúru jәne ósiru.

Atap aitqanda, Aral tenizining týbi jatatyn bosalqy jerlerde teris prosesterding aldyn alu maqsatynda orman meliorasiyalyq júmystar jýzege asyrylady. Búdan basqa, elding jekelegen ónirlerinde (Qyzylorda, Manghystau jәne t.b.). Sonday-aq shóleyttenudi jәne qúmnyng jyljuyn boldyrmau ýshin auyldyq eldi mekenderding jerlerinde orman ekpelerin (iyzen jәne t.b.) otyrghyzu boyynsha júmystar jýzege asyrylady.

Osylaysha, múnday maqsattar ýshin negizinen bos jerler, yaghny qanday da bir sharuashylyq qyzmetti jýrgizuge jaramsyz jerler, mysaly, tozghan, býlingen, shóldi jerler, onda topyraqtyng paydaly qasiyetteri tómen dengeyde jәne qoldanystaghy ormandy paydalanbau (ormandy paydalanu) emes, orman ósiru sharalary jýrgiziletin bolady.

Sonday-aq, azamattar kóbinese «orman ósiru» jәne «orman paydalanu» úghymdaryn shatastyratyndyghyn atap ótken jón. Orman kodeksinde sheteldik azamattar men sheteldik zandy túlghalargha úzaq merzimdi orman paydalanu ýshin jerberuge tyiym salynady. Yaghni, dayyn orman resurstaryn paydalanugha tyiym salynady, al olardy ósiruge tyiym salynbaydy.

Osyghan baylanysty, zang jobasynyng orman ósiruge qatysty erejeleri Memleket basshysynyng tapsyrmasyna tolyq sәikes keledi, óitkeni olar auyl sharuashylyghy maqsatyndaghy jerlerge әser etpeydi», - deydi.

Deputat Samat Musabaev: «48-baptyng 2-tarmaghyndaghy «auyl sharuashylyghy óndirisin, orman ósirudi, qosalqy auyl sharuashylyghyn jýrgizu ýshin» degen sózder «orman ócipy ýshin» degen sózdermen auystyrylsyn;» degen sózderdi birqatar azamattar týsinbey nemese týsinse de әdeyi dau taqyrybyna ainaldyryp jatyr eken.

Basqalarda sharuam joq, men tәuir kóretin inimiz Múhtar Tayjangha ghana bir auyz lebiz arnaghym keledi.

Men Múhtardyng el men jerge jany ashityn azamattyghyn moyyndaymyn, qúrmetteymin. Jer komissiyasyna kirip qazaq jerining taghdyry ýshin basyn bәigege tigip jýrgen azamattyghyn únatamyn jәne onyng jer turaly aityp jýrgen úsynystarynyng (Auyl sharuashylyghy jerleri eshkimge: shet eldikterge de, qazaqtargha da satylmauy kerek degen) barlyghyn qoldaymyn!

Al, Zangha engizilgen úsynysqa kelsem, búnyng mәnisi mynaday:

Birinshi, «orman ósiru ýshin» degen sózderdi men nege qoldaymyn?

Zannan ýzindi keltirer bolsam «Lesorazvedeniye, yaghni, orman ósiru – búryn orman nemese ósimdik (aghash) jabyndysy bolmaghan aumaqtargha qoldan aghash egip, kógaldandyru;

Lesopolizovaniye, búl zandy jәne ekonomikalyq reglametterge say orman resurstaryn paydalanu» degen sózderdi kóremiz.

Biz әriptesterimizben birge ózgeris úsynghan tarmaqtaghy «orman ósiru ýshin» degen sózderdi «orman paydalanu ýshin» degen sózdermen shatastyrmaularynyzdy súraymyn.

Búl sózderding maghynasyn әri qaray ashar bolsaq, kez-kelgen jerdi paydalanushy, ol múnay salasyna kelgen investor ma, jol salugha kelgen investor ma, zauyt pen fabrika salushy azamattar ma, bәribir qazaq jerine orman ósirui tiyis!

Jerimizge, elimizge kelgen kez-kelgen kompaniya nemese jeke túlghagha ózi paydalanatyn aumaqta, bolmasa sol oblys pen qala aumaghyndaghy kógaldandyru júmysyna aralassyn.

Araldyng qúrghap ketken tabany jatyr erni kezerip. Manghystaudyng úlanghayyr aumaghy jatyr qyltanaq óspeytin. Jer asty sulary azayghan song kóshpeli qúmdar tútas auyldardy basyp tastap jatqanyn da kózimiz kórip otyr. Qúmdy toqtatugha memlekettik budjetten de qyruar qarajat bólinip jatyr. Sekseuil men jynghyl, toranghy men tobylghy egilse, jerding kórki de kiredi, jergilikti júrtqa paydasy da tiyedi!

Endeshe, bizding elge kelip paydagha keneluge niyetti investor nege orman ósirip, jerge paydasyn tiygizbeui kerek? Qazaqstanda jýzdegen sheteldik múnay kompaniyalary bar. Paydaly qazbany soryp alyp jatyr, al, sol alynghan múnaydan qorshaghan ortagha, jerge kelgen ziyandy eseptep jatqan eshkim joq. Shany shyghyp, sory túz bolghan jer jatyr. Kenin paydalanyp otyrghan aumaghyna aghash otyrghyzsyn, kógaldandyrsyn nemese basqa da qajet aumaqtargha tal-terek egilip Jerge jaghday jasalsyn.

Eksin, ósirsin ormandy. Elbasynyng tikeley tapsyrmasymen Núr-Súltandy ainala egilgen orman beldeuining arqasynda astanamyzdaghy jel men borannyng azayghanyn kórip otyrmyz ghoy. Jelding ótinde túrghan auyldar men qalalardy ainaldyra orman egilse nesi jaman, nege qorqamyz?

Eng bastysy, El Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev tapsyrghan «jer sheteldikterge satylmauy tiyis» degen ústanymnan ainymaymyz!

Sheteldik investorlar orman eguge, kógaldandyrugha alghan jerdi basqa maqsatta paydalana almaydy. Sebebi, búl Zanmen bekitilgen!», - dep jazady.

Týiin. 2020 jyldyng 1 qyrkýiegi kýni preziydent Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna joldauynda 2021 jyldyng 31 jeltoqsanynda Jer moratoriyining merzimi ayaqtalatynyn eske saldy. Jәne «sheteldikterge jer satylmaytynyn» aitty.

Al 12 nauryzda preziydent Toqaev  A/Sh jerlerin sheteldikterge satu jәne jalgha beruge tyiym salatyn zang jobasyn Mәjilis qarauyna tapsyrdy. Mәjilis 7 jәne 14 sәuir kýnderi atalghan zang jobasyn talqylap, birauyzdan maúqldady.

Abai.kz

11 pikir