Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 14512 8 pikir 6 Nauryz, 2021 saghat 15:47

Stalin ólgen kýn...

1953 jyly 5 nauryz saghat 21:50. Dәrigerler Stalinning ólgeni turaly resmy týrde rastady. 6 nauryz kýni tanghy 06:00 diktor Yuriy Levitan radio arqyly múrtty kósemning jýregi toqtaghanyn habarlady.

Abdurahman Avtorhanov (emigrant jazushy, sayasattanu ghylymynyng doktory, sovetolog) Stalin ólimi turaly bylay dep jazghan:

«Staliyn, nakones, umer. Perestalo bitisya volchie serdse y rabotati diyavoliskiy um.

Ushyol chelovek, v kotorom ne bylo nichego chelovecheskogo — ny dushi, ny lubvi, ny jalosti. Holodnaya jestokosti professionalinogo palacha y zverinyy instinkt samosohraneniya rodnily ego bolishe so zverinym plemenem, chem s rodom chelovecheskiym.

Ushel chelovek, kotoryy obessmertil svoe imya millionamy smertey samyh chelovechnyh iz ludey v chekistskih podvalah, sibirskih taygah, kolymskih rudnikah, sredneaziatskih peskah y kavkazskih gorah.

Ushel chelovek, kotoryy sozdal, ukrepil y rasshiril bespresedentnui sistemu gosudarstvennogo rabstva y chernogo mrakobesiya.

Ushel chelovek, kotoryy vyrastil po svoemu obrazu y podobii selyy legion narodnyh palachey, jadno uhvativshihsya za osirotelyy tron.

Ushel chelovek, kotoryy sozdal y vyrastil pervoklassnui armii mejdunarodnyh masterov vosstaniy, revolusiy y voyn, gotovyh vvergnuti chelovechestvo v novuy katastrofu za iydey sistemy usopshego poluboga.

Ushel chelovek, kotoryy na protyajeniy tridsaty let beznakazanno plaval v more krovy nashih otsov y bratiev, v rekah slez nashih materey y sester.

Ushel samyy proklyatyy iz vseh proklyatyh ludey, kotorye kogda-libo shagaly po etoy zemle…

Osinovyy kol v ego mogilu!

Vechnoe proklyatie ego pamyatiy!!

Istrebiytelinaya voyna ego nasledstvu!!!

Takov prigovor nashih narodov. Takov on budet y u budushih pokoleniy».

Jurnal «Svobodnyy Kavkaz», № 3 (18), mart 1953 g.

Smerti Stalina: proekt 05/03/53 | Prava cheloveka v Rossii

Stalindi jerleu kýni 9 nauryz, dýisenbi dep jariyalandy. Tabytty Odaqtar ýiining kolonnaly zalyna qoydy. Óli Stalindi kóruge shamamen 2 mln adam jinalghan. Ekinshi kýni esikter jabylyp, tek qana resmy delegasiyalardy kirgize bastaghan. Adamdar tolqyny ýsti-ýstine kele bergen. 8 nauryz kýni kópshilik ishinde qysylyp, taptalyp ólgen adamdar sany óte kóp bolghan. Derekter әr týrli. Shamamen 1500-2000 adam ólgen. El auzynda «Qanisher tiran ólip jatsa da myndaghan adamdy óltirip ketti» degen sóz qalghan.

Búl turaly qayta qúru zamanyna deyin esh jerde aitylmady, tergeu jәne zertteu júmystaryna tyiym salyndy.

9 nauryz kýni Stalin denesin mavzoleyge kirgizip, Leninning janyna qoydy.

31 qazan 1961 jyly týnde Stalin denesin qúpiya týrde aghash tabytqa salyp, Kremli qabyrghasy irgesinen qazylghan qabirge jerledi. Ýstine esimi jazylghan qarapayym mramor plita qoyghan. 1970 jyly qazir túrghan busti ornatqan.

Vozmojno, eto izobrajenie (1 chelovek, pamyatnik y na otkrytom vozduhe)

Biyl Qazaqstan tәuelsiz el bolghanyna otyz jyl. Stalin zamanynda qudalanghan adamdardyng qújattary әli tolyq ashylghan joq. Zaman basqa, zang basqa bolsa da siresken kýiinde jatyr. Qazaq «Sýtpen kirgen minez sýiekpen ketedi» dep beker aitpaghan au. Sanagha tәuelsizdik jetpey jatyr. Halyqtyng jýregi azattyq lýpilimen soqsa da, sanasy kenesten qalghan qandy jýiening tatynan tazarmay túr. Mysaly, qazirgi qúqyq qorghau mekemelerining arhiyvinde jatqan qújattarda ne qúpiya bar? Repressiya qúrbandaryna qatysty qújattardy aitamyn... Eshqanday qúpiya joq! Kenesten qalghan iynersiyamen ghana túr. Álde qúpiya birdene bar ma? OGPU - NKVD jendetteri, olardyng qúpiya agentteri turaly barlyq mәlimet internette túr ghoy.

Biylikte otyrghan azamattargha patriotizm men tәuekel ghana jetpey túr. Qarapayym kisilik qana kerek. Repressiya qúrbandarynyng balalary men nemereleri olardyng sýiegining qayda qalghanyn bilmey ómirden ótti. Qazir shóbere-shópshekteri jer basyp jýr. 1930-50 jyldarda qughyn kórgen adamdardyng qújatyn arhivten shygharsa, oghan kim qarsy boluy mýmkin? Stalin men Goloshekin be? Álde Beriya men Ejov pa? Aytpaqshy, 1941 jyly Samarada atylghan Goloshekin 1961 jyly tolyq aqtalghan. Qaranyz: Pokazaniya N.IY.Ejova priyvely k arestu Goloshekina. V postanovleniy o prediyavleniy obviyneniya Goloshekinu ot 13 noyabrya 1939 goda soderjalasi unikalinaya formulirovka: «izoblichaetsya v tom, chto yavlyalsya uchastnikom antisovetskoy organizasii, provodil boribu protiv SK VKP(b), a takje zanimalsya pederastiey». V rezulitate obviynenie bylo prediyavleno po dvum statiyam Ugolovnogo kodeksa: st. 58 p. 7 («podryv gosudarstvennoy promyshlennosti, transporta, torgovli, denejnogo obrasheniya ily kreditnoy sistemy») y 154-a («polovoe snoshenie mujchiny s mujchinoy (mujelojstvo)»). 1961 jyly osy eki bap boyynsha da Qujaq aqtalghan. Tap-taza reabiyletasiya! Qújat boyynsha memleket pen zang aldynda týk kinәsi joq. Onyng Qazaqstanda jasaghan lany, ashtan qyrylghan halyq turaly mýlde sóz joq.

Al Qazaqstanda repressiya qúrbandary әli tolyq aqtalmaq týgel, qújattary da oqylmay, arhivte qamalyp jatyr! Qúday au, ne degen әdilet, ne degen qyraghylyq! Stalindik jýiege degen adaldyq!

Stalindik arhivterdi ashpay, jasyryp otyrghan qogham stalinizmning múrageri ekenin ýnsiz moyyndauy. Jalpy Kenes Odaghynyng sayasaty óz halqyna qarsy qylmystar jýiesinen túrady.

Ayshuaq Dәrmenúly, tarihshy

Abai.kz

8 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1569
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2264
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3558