Qazaqstan biyligine qatysty neshe týrli syn aitylyp jýr ghoy. Alayda mening oiymsha rejimning eng basty kemshilikterining biri qay salada bolsyn qyzmetkerlerding memleketshildigin qalyptastyra almaghany. «Balyq – basynan shiriydi» degen ras-au. Kerisinshe, kim qay jerde otyrsa sol jerden birdemeni qarpyp qalu, júlyp qalu, kemirip qalu sanagha sinip ketken. Ayyryqsha bir sanalylary bolmasa sheneunikterding kópshiliginde qara bastyng qamynan basqa qam joq. Ókinishti-aq!

Kýn sayyn memlekettik qyzmetkerlerding sybaylas jemqorlyqpen, paraqorlyqpen, korrupsiyamen qolgha týsip jatqany turaly faktilerdi estiymiz. Múnyng bәri Otanymyz ýshin óte qajet memleketshildik psihologiyanyng joqtyghynan.

Memleketshildik – degenimiz myqty memlekettik biylik pen birtútas memlekettilikti nyghaytu әreketi. Memleketshil qyzmetker әrqashan memleket pen qoghamnyng mýddesine qyzmet etedi. Ol qazaq qoghamynyng iydealy. Memleketshil jan – bilimdi, kәsiby sheber, qoly taza, enbekqor. Al biz oghan jappay mýlde kereghar faktilerge tap bolyp kelemiz.

Ana bir jyly Ishki ister ministri bolghan Zauytbek Túrysbekovpen súqbattasyp qalghanym bar. Ol 1993-1997 jyldarda Ontýstik Qazaqstan oblysyn basqarghan. «1996-1997 jyldary oblysta әkim bolyp túrghan kezimde ontýstikkoreyalyq avtokorporasiya ókilderimen kelissózder jýrgizdik. Shymkentte avtozauyt salegha kelistik. Salynatyn jerdi de ynghayladyq. Endi qol qoyamyz dep túrghanda ayaq astynan qyzmetim auysyp ketti. Avtozauyt salu mәselesi ary qaray eshkimdi qyzyqtyrmady. Qazaqstannan qoldau tappaghan song kәrister Tashkentke auysyp ketti», - dep edi ókinishpen. IYә, kezinde Aqordany, ýkimetti, oblystyng janadan kelgen basshysyn búl taqyryp mýlde tolghandyrmaghan. Memleketshildikting tapshylyghynan iri óndiristen, el budjetine qúiylatyn iri týsimderden aiyryldyq.

Elimizdegi memleketshildikting jarqyn kórinisi Múhtar Jәkishevting taghdyry der edim. Onyng «Kazatompromdy» әlemde uran óndiruden birinshi oryngha shygharamyn dep talpynuy – naghyz memleketshildik. Al osynday azamat ótirik jeleumen 11 jylgha sottaldy. Nәtiyjege qaranyz, býginde elimizdegi uran óndirisi tolyqtay Reseyding baqylauynda.

Su resurstar komiytetining eks-tóraghasy Islam Ábishev shynayy memleketshil azamat bolatyn, su qoymalaryn jóndeu ýshin memleketten bólingen qarajatty ýnemdi júmsap, qalghan 300 mlrd tengeni talan-tarajgha saldyrtpay budjetke qaytaryp berip edi, sol ýshin qúqyq qorghau organdary tarapynan jalghan is qozghalyp, sottalyp kete bardy. Songhy kýnderde әngime bolyp jýrgen Qazaq-qyrghyz shekarasyndaghy qazaqstandyqtardyng siresken minezin memleketshildikten tughan dep qalay aitasyn? Al memleketshildigi ýshin qughyndalghan adamdar qanshama? Múny memleket tarapynan satqyndyq emey ne dersin?

Memleketshildik memleket pen qoghamnyng qatynasynan tuyndaydy. Ol bir birin tolyqtyryp otyrghanda ghana ómirshen. Al býgingi tanda Qazaqstanda memleket pen qogham bir birine dúshpan. Biylikte otyrghandar ózderin qoghamnyng bir bólshegi sanamaydy, ózderin qoghamnan joghary qoyady. Qoghammen sanaspaghan song biylik halyq qamyn jeuden basqanyng bәrimen ainalysady. Biylikting әreketteri memleketshildik psihologiyany besiginde túnshyqtyryp jatyr.

Is jýzinde biylik pen qogham izgilikti týrde әreketteskende ghana nәtiyjesi jemisti bolmaq. Búl turaly «Izgi qala túrghyndarynyng kózqarastary turaly traktat» degen enbeginde әl-Farabi: «Qayyrymdy qala tiri aghzanyng ómirin saqtap qalu ýshin barlyq mýsheleri bir birine kómektesetin sau tәn tәrizdes», dep kórsetedi. HVII ghasyrdaghy aghylshyn filosofy Tomas Gobbs: «Memleket qoghamnan tuyndaydy, qogham memleketti baqylaydy», deydi. Ókinishtisi bizdegi memlekettik prinsipter búghan tipti keraghar.

Qazaqstannan shamasy kelgenderding shetelge jappay kóshe bastauy – sol memleketshildikting baghalanbaytyndyghynan. Ertengi kýnge degen senimning seyiluinen. Sonyng saldarynan qanshama bilikti dәrigerlerden, múghalimderden, menedjerlerden, shynayy mamandardan aiyryludamyz.

Aqyl-oydyng jylystauy maghan eng aldymen patriot boludyn, memleketshil boludyng qauiptiliginen siyaqty kórinedi. Biraq qalay bolghanda da memleketshildik qasiyet kez kelgen sheneunikting qyzmetining basty ólshemi bolyp qala beredi. Basqa kriyteriy joq!

Marat Bәidildaúly Toqashbaev,

Jazushy-publisist

Abai.kz