Ranking.kz analitikalyq sayty Qazaqstan ministrlerining til bilu dengeyi boyynsha zertteu jýrgizipti. Ol boyynsha, Ýkimettegi 18 ministrding 17-si memlekettik tildi biletin kórinedi. Senseniz de, senbeseniz de sol.

Al eki ministr baqanday bes tildi mengergen eken. Olar: Syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi men Qorghanys ministri Núrlan Ermekbaev.

Tileuberdi myrza: qazaq, orys, aghylshyn, korey jәne japon tilderin bilse, Ermekbaev myrza: qazaq, orys, aghylshyn, qytay jәne portugal tilderin mengeripti.

Sonymen birge, qazaq jәne orys tilderin bilgenimen, aghylshyn tilin bilmeytin 7 ministr bar eken. Olardyng qatarynda Bilim jәne ghylym ministri Ashat Aymaghambetov, Aqparat jәne qoghamdyq damu ministri Aida Balaeva jәne Qarjy ministri Erúlan Jamaubaev, Ishki ister ministri Erlan Túrghymbaevtar bar.

Olardyng aghylshyn tilin bilmeuining bir sebebi - otandyq oqu oryndarynda oqyghany desedi. Sebebi, býginde Qazaqstanda aghylshyn tilin ýirenu óte tómengi dengeyde. Mәselen, 2020/2021 oqu jylynda memlekettik tilde oqityn JOO studentterining ýlesi 64,9% bolsa, orys tilinde - 29,6%, aghylshyn tilinde - 5,5%-dy qúrapty. Al, elimizdegi tehnikalyq jәne kәsiptik bilim beru úiymdarynda aghylshyn tilinde oqityndardyng ýlesi - 0,3%-dy ghana qúraydy eken. Sonday-aq, Qazaqstan aghylshyn tilin bilu dengeyi «óte tómen» 10 elding qataryna kirgen.

Ári qaray... Ýkimettegi 4 ministr 4 tilde sóiley alady. Mysaly, Sifrlyq damu, innovasiya jәne aerogharysh ónerkәsibi ministri Baghdat Musiyn, Energetika ministri Núrlan Noghaev, Geologiya jәne tabighy resurstar ministri Maghzúm Mirzagaliyevter qazaq, orys, aghylshyn jәne týrik tilderin biletin bolsa, Últtyq ekonomika ministri Áset Erghaliyev qazaq, orys, aghylshyn, nemis tilderin mengeripti.

Bir qyzyghy, Tótenshe jaghdaylar ministri iriy Iliiyn orys tilinen basqa til bilmeydi eken.

Memlekettik tildi mýlde bilmeytin yriy Iliiyn qalay ministr bolyp jýr degen әbden jauyr bolghan súraqty, sol Iliindi ministr etip taghayyndaghan Aqordagha jәne bir mәrte qoygha tura keledi.

Dese de, osy 18 ministrding ishinde jalghyz Iliin myrza qazaqsha bilmeydi degenge senuding ózi qiyn. Dәlirek aitsaq, memlekettik tilde sóilemeytin jalghyz Iliin emes ekeni әmbege ayan! Mәselen, osy uaqytqa deyin Densaulyq saqtau ministri Aleksey Soy myrzanyng qazaqsha sóilegenin kórgen emespiz. Qaysybir jyly Ádilet ministri Marat Beketaev ta memlekettik tildi bilmeytinin moyyndap, til ýirenu ýshin siz ben bizden uaqyt súraghan. Ministr lauazymyna ótkende ghana taghayyndalghan Áset Erghaliyev Mәjiliste qazaqsha qoyylghan súraqtargha orys tilinde jauap berip, deputattardyng synyna qalghan. Ayta bersen, Aqorda tandaghan aq jaghalylardyng ana tilin bilmey, aqsaghan jeri az emes...

Búl turaly jurnalist Jarqyn Týsipbekúly jelidegi paraqshasynda: «Myna 18 ministrding altauy ghana qazaqsha oilanbay (ishtey orysshadan audarma jasamay) sóiley alady. Qalghanyn qazaq tilin biledi dep sanap, túsyna tuymyzdy japsyryp qoy sәl úyattau. Tildi qoyshy, salasyn bilse eken dep kele jatqanymyzgha da 30 jyl bolady eken», - dep jazypty. Alyp-qosary joq!

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz