Senbi, 20 Sәuir 2024
46 - sóz 4344 0 pikir 15 Qazan, 2020 saghat 12:32

Kez kelgen memleketting basty baylyghy - halqy!

Kez kelgen memleketting basty baylyghy, ol halqy. Jalpy halyq bolmasa, memleket te bolmaydy. Ekonomika men sayasat ta tikeley demografiyagha baylanysty. Óitkeni barlyghy da halyqtyng sanyna kelip tireledi. Soghan qarap jasaytyn jobalar men atqarylatyn isterding de ólshemi shyghady.

Qazaqstandy alyp qarasaq, halyq sanynyng ósu-kemu dinamikasy óte qyzyq. Bizding halqymyzdyng sanyna әli kýnge deyin 50-jyldargha deyin jasalghan genosidtik sayasat әserin berip keledi. 1920-21 jylghy ashtyq, 1930-33 jylghy genosid pen 1937-38 jyldardaghy qudalau, 1941-45 jylghy kenes-german soghysy elimizding halyq sanyna keri әserin berdi. Qazaq halyq HH ghasyrdyng basynda әlemdegi eng iri 30 halyqtyng arasynda bolsa, 50-jyldary biz tipti jýzdikke de engen joqpyz. KSRO sayasaty men últtardy ezi, janshu sayasattary bizding últymyzgha ýlken tragediya boldy.

1939 jyly qazaqtyng sany 37%, 1959 jyly óz jerinde nebәri 28%-dy qúrady. Qazaqstanda qazaqtyng sany 1979 jyly 36%, 1989 jyly 39% qúrady. Tәuelsizdik alghan son, búl dinamika ózgerdi. Oghan birneshe faktor әser etti. Ózge etnostar KSRO qúlaghan song óz tarihy otandaryna ketti, al әlemge taryday shashyrap ketken qazaq halqy kerisinshe Atajúrtqa at basyn búra bastady. Atalmysh sayasy prosesterding nәtiyjesinde qazaqtyng sany kelesidey ózgerdi: 1999 jyly 53%, 2009 jyly 63%, al 2020 jyldyng songhy mәlimetine sensek elimizdegi qazaqtardyng sany 68% qúraydy. 2019 jyly preziydent saylauyna baylanysty bir jylgha shegerilgen halyq sanaghy 2020 jyly pandemiyanyng saldarynan taghy bir jylgha keyinge shegerildi. Biraq sarapshylardyng aituy boyynsha halyq sanaghy qazaqtyng sany 70-75% arasynda ekenin kórsetip beretin bolady deydi. Tәuelsizdikting 30 jyldyghynda bolatyn sanaqta búl jaqsy kórsetkish dep sanaymyn. 1989 jylghy sanaqta 39% kórsetken halqymyzdyng sany eki ese ósken dep oilaymyn. Naqtysyn sanaq kórseter. Demografiya shyndyghyna kelgende barlyq mәseleni sheshedi. Halyqtyng sany ósken sayyn til, mәdeniyet, әdebiyetti zertteu ózdiginen sheshiletin bolady.

Ashat Qasenghalidyng jazbasy

Abai.kz

0 pikir