Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 6632 36 pikir 8 Qazan, 2020 saghat 13:22

Erkin elding erik-jigerin klandyq kýshter paydalanuda

Alataudyng omyrauyn egiz emip otyrghan el bolghan son, qyrghyz júrtyndaghy qoghamdyq-sayasy oqighalargha mәn bermesek bolboydy. Búl rette men mynany aitqym keledi:

Qyrghyzdardyng ójettigin, belsendiligin óz basym qoldaymyn. Kerek deseniz, alangha boz ýilerdi tigip tastap, biylikke ashyq talap qoyatyn batyldyghyna qyzygha da, qyzghana da qaraymyn.

Qyrghyzdardaghy demokratiya da qyzyqtyrady. Olarda baspasóz erkin, sóz bostandyghy kýshti. Baspasózdi jekelegen túlghalar qarjylandyra alady. Soghan sәikes qyrghyz baspasózi de aitaryn ashyq aityp, jazaryn ashyq jazady. Áleumettik jeliler, aqparattyq portaldar bylay túrsyn, telearnalardyng ózi Memleket basshysynan bastap Ýkimet mýshelerin, Jogharghy Kenes deputattaryn synay alady.

Kez kelgen qyrghyz azamaty ózining talabyn aldygha salyp, arzu armanyn aityp, Aq ýige kiruge qaqyly. Preziydent pen Parlament ýiining aldynda on adam, tipti eki adam shaghyn mitingi ótkizetin mýmkindikke iye. Polisiya olardyng qauipsizdigin ghana baqylap túrady.

Qyrghyzdyng memlekettik qyzmetkerleri de qarapayym. Eng jogharghy lauazymgha qol artqan úlyghynyng ózi halyqtyng aldynda kishik. Elmen eseptesedi, adamsha sóilesedi. Tilge keledi. Kópting jaghdayyn úghugha úmtylady.

Halyqy siyaqty qyrghyz deputattary men ýkimet adamdary da – erkin. Partiyalasynyng nemese Ýkimettegi әriptesining isi jaqpay ma, jaltaqtamaydy, jaltarmaydy, turasyn aitady. Kerek deseniz, qarsy tarapqa shyghyp ketedi. Qatelesse, jariya týrde keshirim súraydy.

Qyrghyz halqy pysyq, enbekqor. Qyrghyzdar baytaq dalasy, asta tók baylyghy bar qazaqtyng bazaryna әkelip ózderi qoldan jasap, óndirgen dýniyesin satady. Jastary órip shetelderde jýr. Tapqan tayanghandaryn qyrghyz jastary eline tasidy. Qyrghyz aiyldary sonday qajyrly jastardyng arqasynda jaynap túr. Qyrghyz jastary oqu-bilimige de qúshtar. Osy kýni qayda barsang da aldynynan «assalaumaghalaykum, bayke» dep qyrghyzdyng órimidey qyz-jigitteri shyghady. Qyrghyzdar – shetinen patriot. Elin jamandap, jerin jamandap, «men múnday memlekette túrmaymyn, ketemin, azamattyghymdy ózgeretim, últymdy ózgertem» deytin qyrghyzdy tappaysyn. «Atang qoqi, býgýn jaqshy bolmasa, erteng gelechek jaqshy bolad ta» deydi bizding qyrghyz bauyrlar.

Qyrghyzgha taghy bir qyzghatynyng – tútas qyrghyz qyrghyz tilinde sóileydi. Ishinara ózge últtar da sayasy nauqandar barysynda aiyr qalpaqty aghayynymyzdyng tilinde sayrap jýredi. Qaybir jyly, Aqaevtyng túsynda bolsa kerek, biylikshil top orys tiline de memlekettik mәrtebe berelik degende qyrghyzdyng taylysy men tayaqtysy qalmay әlgi bastamagha qarsy shyqty. Boldyrmay tastady.

Mine, osynday erkin elding erik-jigerin keyingi kezderi klanaralyq kýshter basqa arnagha búryp barady. Halyq quatyn klan kósemderi jeke bastarynyng mýddesine paydalanuda. Sonyng saldarynan qazir Qyrghyzstandaghy demokratiya demokratiya emes, demogogtardyng yqpalyna týsip qalghan búqaralyq dýmpuge (ohlokratiyagha) úlasyp barady. Eger búl ohlokratiya emes, demokratiya bolsa, Qyrghyzstan osy kýni bir nәtiyjege jetui kerek edi ghoy. Demokrtaiya degenimizding ózi nәtiyje emes pe?

Mysaly, qyrghyzdar aldymen Aqaevty elden alastady. «O!» dedik. Biylikke Bakiyev keldi. Bakiyev biylikke bir ózi kelmepti, bandasyn erte kelipti. Sóitip resmy Bishkekti bandy jaylady. Qyrghyzdar aq boz ýidi samsatyp tigip jiberip, jiyn ótkizdi de, Bakiyevti de bir-aq týnde qyr asyrdy. «Oppo!» dedik. Otuynbaevany ghana oryntaghynda otyrghyzyp, ornyna Atambaevty saylaghanda jәne «bәrekeldi» degenbiz. Óitkeni Atambaev Bakiyevpen ústasqan batyr edi. Artynan Atambaev ta «kәkay» bolyp shyqty. Atambev ornyna múrageri Jiyenbekovti qaldyrdy. Sondaghy onyng oiy – Qyrghyzstandy Parlamenttik Respublika jasap, partiyasy arqyly Zang shygharushy organdy alu eken. Onysyn sayasatta saq, qyraghy qyrghyzdar bilip qoyyp, taghy da attangha basty da, Jiyenbekov Atambaevty sottap tyndy. Endi Jiyenbekovti tónkerip tastap qaytadan Atambaev pen onyng ainalasyndaghylardy aldiyarlaugha shaq qalyp otyr. Búnyng arghy jaghynda «Atambaevty bekerge kýidirippiz, obal jasappyz, azamatymyz osy eken» deytin eldik mýddeden góri toptyq, aimaqtyq mýdde jatsa kerek. Óitkeni Qyrghyzstandaghy sayasy aitys-tartys songhy jyldary osynday sipat alyp ýlgerdi. Al búnyng sony jaqsy bolmauy mýmkin.

Biz Qyrghyzstannyng «Borbor Aziyadaghy demokratiya araly» bola otyryp, damyghanyn, tynyshtyghyn, túraqtylyghyn qalaymyz. Qalay bolghanda da búl el últtyq kelisim ayasynda demokratiyalyq danghyl jolda ómir sýrse eken deymiz.

Dәuren Quattyng jazbasy

Abai.kz

36 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2277
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3596