Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Indetting ekinshi tolqyny 3790 5 pikir 26 Tamyz, 2020 saghat 12:22

Ýkimet pen halyq ne isteu kerek?

Karantin óz nәtiyjesin berip, elimizde koronavirus qarqyny bәsendedi. Alayda, biz búl indetti tolyghymen auyzdyqtaghan joqpyz. Koronavirus pen pnevmoniyadan ólim-jitim qatty tómendey qoymady.

Búl indetpen kýres onay bolayyn dep túrghan joq, biraq, bastysy biz dúrys baghyttamyz. Jaqsylyqqa sene bilu kerek, halqymyz «Jaqsy sóz – jarym yrys» deydi. Jaqsy oy bolmasa, senim bolmasa qiyndyqty enseruimiz ekitalay.

Osy epiydemiya bastau alghannan beri bizding halyq bir-birine qamqorlyq jasap, qoldau bildirdi. Bizding azamattarymyz ben azamatshalarymyzdyng bir-birine degen janashyrlyghy, bauyrlastyq tanytuy, tilektes boluy, bir-birine tirek, medet boluy, bir júdyryqtay júmyluy – mine, elimizde koronavirustyng bәsendeuining eng negizgi sebebi osy. Búl halyqtyng ýlesi.

Halyq qoldan kelgenning bәrin jasady, óz kýshimen barlyq amaldardy qarastyrdy. Halqymnyng erligine, bauyrmaldyghyna tәntimin.

Elimiz búryn-sondy bolmaghan kýrdeli ahualmen betpe-bet kelip otyr. Ýkimet tarapynan da qajetti kómek kórsetilip, indetpen kýreste ýlken júmystar atqaryldy. Myna qauipti aurudyng ereksheligin eskere kele, barshamyzgha «Saqtansang — saqtarmyn» degen qaghidaly sózdi basty nazarda ústaghanymyz jón.

Qazirde әlem bolyp osy indetti auyzdyqtaytyn vaksina jasap, myndaghan ghalymdar qyzu júmys ýstinde. Búl ýmit úyalatady. Degenmen, qanday vansina nemese dәri-dәrmek bolmasyn aurudan tolyqqandy aiyqtyrmaydy. Búl jerde adamnyng immuniyteti manyzdy ról atqarady. Sonda, adam aghzasy aurugha qarsy túrugha shamasy jetpese, on jerden myqty vaksina salsang da ýlken nәtiyje bermeydi. Sondyqtan, bәrimizge aldymen immuniytetimizdi jaqsartu qajet. Múny basty nazardan shygharmauymyz tiyis.

«As – adamnyng arqauy» dep tegin aitylmasa kerek. Rasymen, adam densaulyghynyng basty kepili — uaqytyly әri dúrys tamaqtanu.

Myna karantin kezinde kópshiligi qymbat dәri-dәrmekterdi jappay satyp alyp jatty. Áriyne, dәri-dәrmek auyr nauqastargha asa qajetti, alayda, ózgelerine dәrilerdi ýimeletip aludyng esh keregi joq. Onyng ornyna tamaq alghan jón.  Turasyn aitqanda, qarajattyng basym bóligin tamaqqa júmsau qajet bolady.

Ýkimet tarapynan ýlken qoldau boluy kerek. Júmyssyzdyqqa jol bermey, júmys ornyn qysqartpay, azamattarymyzdyng qarajatsyz qalmauyn jiti qadaghalauy qajet. Túrghyndarymyz tabyssyz qalmauy tiyis, eger búl jaghday elenbeytin bolsa, zardaby auyr bolmaq.

Kishisinen bastap ýlkeni bolsyn dúrys tamaqtanulary tiyis. Qanday taghamdargha basymdylyq beru kerek dese, әriyne – búl sýt ónimderi. Sýt, airan, qymyz, shúbat, sýzbe, yogurt. Sonday-aq, súiyq taghamdardy kóp ishu kerek. Et jәne tauyq sorpasy. Odan bólek kókónister, jemis-jiydekter tagham rasionynda mindetti boluy shart. Mayly tamaqqa әues bolmau qajet, ony azdatqan dúrys. Jәne «nan sogharlyqty», nan ónimderin kóptep tútynudy dogharu qajet.

Endi ishken tamaqty dúrys qorytu ýshin, jayau jýrudi, sayabaqtarda nemese kóshede keshki seruen qúrudy әdet etken jón. Indetpen kýresuding nәtiyjeli boluy ýshin eng әueli adamgha sabyr, tózim kerek. Psihologiyalyq túrghydan adam ózin jayly sezinui asa manyzdy.

Sarapshylar әlem boyynsha koronavirustyng ekinshi tolqyny kýzding ortasyna keledi degen boljam jasap otyr. Biz búghan dayyn boluymyz qajet.

Ýkimet tarapynan qanday sharalar tiyanaqty jasaluy kerek? Eng aldymen, dәrigerlerding dayyndyqtaryn, biliktikterin qayta shyndau! Olargha jaghday jasalyp, tólemaqylaryn eselep beru. Jedel jәrdem kómeginde qajetti qúral-jabdyqtar tek qaghaz jýzinde emes, is jýzinde boluy shart. Auruhanalardyng ahualy jaqsy boluy kerek.

Kózboyaushylyqtyng zamany bitti. Halyq bәrin jaqsy bilip, týsinedi. Biz eshnәrseni jasyrmay, bardy bar, joqty joq dep aita biluimiz kerek. Koronavirus kóp nәrsening betin ashty, kim ekenimizdi, qanday osal jerimiz baryn, qay baghyttardy dúrys qolgha alghanymyzdy.

Myna karantin bitsin-bitpesin bizge bastysy esh bosansymau. Búrynghyday jenil kózqaras tanytudy úmytqanymyz abzal. Qúlaghymyzgha ýirenshikti bolghan qarapayym saqtyq sharalaryn – maska taghyp jýru, qoghamdyq oryndarda araqashyqtyqty saqtau, gigiyena, otyrghan ornyndy taza ústaudy esh doghartpau qajet. Osy kezde bizge ýlken jauapkershilik tanytu qajet bolady. Aman qaluymyz, indetting keng taraluyna jol bermeuimiz tikeley ózimizge baylanysty.

Yrdu-dyrdu, toy-tomalaqty úzaq merzimge toqtatu kerek. Eshqanday merekeni de atap ótuding qajeti de joq.  Qazir toy toylaudyn, saltanatty sharalar jasaudyng esh qisyny joq. Myna karantin bitkennen song da biylghy jylgha jәne keler jylgha da osynday dýniyelerdi óte qatang shektegen jón.  Zang jýzinde shekteu qoyylsa tipti jaqsy.

Memlekettik qarjyny tek qajetine jaratyp, múnday indet kezinde qisynsyz shyghyndardyng ornyna – halyqqa kómek molynan bolu qajet. Halyq ash otyrmauy tiyis. Isteytin júmysy, alatyn tiyisti jalaqysy boluy shart.

Indet aulamyzdan әli kete qoymady, kýn sanap bir-birlep azamattarymyzdy әketude. Ár qazaq mening jalghyzym. Ózimiz az ghanamyz. Bizge ekinshi ret mýmkindik berilmeui mýmkin, sondyqtan qyraghylyq tanytuymyz kerek. Joghary qyraghylyq tanytu arqyly búl indetti mindetti týrde jenemiz. Lәiim solay bolghay.

Tóregeldi Sharmanov,

Akademiyk.

Abai.kz

5 pikir