Júma, 29 Nauryz 2024
2330 1 pikir 11 Tamyz, 2020 saghat 11:19

Abaydyng shygharmalary әlemning 10 tiline audaryldy

Abay Qúnanbayúlynyng 175 jyldyq mereytoyy ayasynda QR Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng bastamasymen úly aqyn, oishyl, aghartushy shygharmalary әlemning 10 tiline audaryldy. Olar: aghylshyn, arab, qytay, ispan, italiyan, nemis, orys, týrik, fransuz jәne japon tilderi. Audarma jinaqtargha aqynnyng 145 óleni, 3 poemasy men 45 qara sózi kirdi.

Abay shygharmalary ózge tilderge búghan deyin de audarylghany ras. Degenmen de, búl bastama memleketting osynday iri auqymda iske asyrghan alghashqy audarma júmysy. Joba ayasynda audarma sapasyn qamtamasyz etuge erekshe mәn berildi. Audarma júmysy men jinaq basylymyn úiymdastyrugha әr tilde sóileytin asa tәjiriybeli mamandar, tiyisti elding mәdeniyeti men әdebiyetin tanystyratyn, kórkem audarmagha mamandanghan eng bedeldi baspa úiymdary tandalyp, tartyldy.

Mәselen, Abaydy aghylshyn tiline audaru, basyp shygharu jәne taratu júmysy Kembridj uniyversiyteti baspasynyn qatysuymen iske asuda. Abay shygharmalarynyng jolma-jol audarmasyn dayyndau jәne ólenderine lingvistikalyq, etnografiyalyq, tarihy týsindirme jazugha audarmashy әri ónertanushy Ásiya Baghdәuletqyzy, tarihshy, әdebiyettanushy Zifa Áuezova, audarmashy, jurnalist Roza Qúdabaeva, abaytanushy-ghalym Gýlziya Qambarbaeva, audarmashylar Mirgýl Qaly men Gauhar Halyq qatysty. Aqyn ólenderining kórkem audarmasyn jasau tanymal britan aqyny, professor Shon O'Brayengha, al qara sózderin audaru shotlandyq aqyn әri jazushy, professor Djon Bernsaydqa tapsyryldy. 

Abay shygharmalaryn ispan tilinde sóiletuge Servantes instituty qoldau kórsetip, jinaqty dayyndaugha әdeby audarmagha mamandanghan «Visor» baspasy jauapty boldy. Abay tuyndylaryn audarumen Ispaniyanyng bedeldi audarmashysy Mariya Sanches Piug, Granada uniyversiytetining professory Enriyke Torkemada, audarmashylar Mihail Chilikov pen Aleksandra Shevelevalar atsalysty.

Jinaqty fransuz tiline audaru, basyp shygharu jәne taratudy Galimar (Editions Gallimard) atty Fransiyanyng eng iri baspa ýii oryndaydy. Italiyan tilindegi audarma jinaqty Italiya iri baspalarynyng biri Gruppo Mondadori dayyndap tanystyrady. 

Abaydy arab әlemine Arab memleketteri ligasynyng Bilim, ghylym jәne mәdeniyet úiymynyng (ALECSO) baspa ýii dayyndap, úsynady. Aqyn tuyndylarynyng jolma-jol audarmasyn әzirleuge Kair uniyversiytetining oqytushysy Rabigha Tólebay, shyghystanushy Qúrmanghazy Sadybaev, әl-Faraby atyndaghy QazÚU shyghystanu fakulitetining dekany Paltore Iktiyar atsalysty. Abay ólenderining әdeby redaksiyasyn Mysyr әdebiyetshiler odaghynyng kórnekti ókili, aqyn Saurat Sellam, lingvistika jәne filosofiya professory Haled Elsayed jýzege asyrdy.

Abay tuyndylaryn qytay tilinde qytay qazaqtarynyng arasynan shyqqan tanymal jazushy, әdebiyetshi, qogham qayratkeri, QHR memlekettik syilyghynyng iyegeri Aqpar Mәjiyt sóiletti. 

Jinaqty nemis tiline audaru jәne basyp taratugha Alles Druckbar baspasy qatysuda. Qazaq tilinen nemis tiline tikeley audarma jasaghan audarmashy Álmaghambet Tórehanov pen Tansúlu Rahymbaevalar. Jinaqtyng әdeby redaksiyasyn tanymal nemis jazushysy, dramaturg Anna Sukerman ýilestirdi. 

Búl joba ayasynda Abay japon tiline alghash ret audarylyp otyr. Ol ýshin qazaq jәne japon mamandarynan túratyn arnayy top qúryldy. Aqyn shygharmalarynyng kórkem audarmasyna Tokio uniyversiytetining shet tilder professory Sakay Hiroki, qazaq әdebiyetin zertteushi Mikiya Nishimura, japon-qazaq sózdigin qúrastyrushy, audarmashy Shiygenobu Masudjimalap qatysty. Jinaq Tokiodaghy Hanadensha (株式会社花伝社) baspasynan shyghady. 

Abay múrasyn týrik tiline audaru júmysy Týrik әdebiyeti qorynyng baspasyna (Türk Edebiyati Vakfi) tapsyryldy. Baspa ýii audarma jobasyna Ekrem Ayan, Zafer Kibar sekildi tәjiriybeli audarmashylar men Imdat Avshar, Bahtiyar Aslan, Abdulvahab Kara syndy bedeldi ghalymdaryn tartty. 

Abaydyng orys tiline audarylghan alghashqy ólenderi XX ghasyrdyng basynda-aq jariyalanghan edi. Keyin orys tilindegi Abay jinaqtary birneshe mәrte audarylyp basyldy. Aqynnyng 175 jyldyq mereytoyy ayasynda onyng ólenderi men qara sózderin qayta audarugha talpynys jasalyp, audarmashy-aqyndardan túratyn arnayy top ta qúryldy. Alayda, qazaqstandyq jәne reseylik mamandar kenese otyryp, jana jinaqqa Abay ólenderining osy uaqytqa deyin audarylghan eng sәtti núsqalaryn kirgizu turaly ortaq úigharymgha keldi. Orys tilindegi jinaqtyng qúrastyrushysy – Baqytjan Qanapiyanov. Desek te, aqynnyng birqatar ólenderi men poemalary, 45 qara sózi orys tiline janadan audarylyp qosyldy. 3 poema men birqatar ólendi mәskeulik aqyn әri audarmashy Mihail Siynelinikov audardy. Al Qara sózderding orys tilindegi jana kórkem audarmasyn jasaugha reseylik jazushy әri audarmashy Anatoliy Kim qatysty. Ol búghan deyin Múhtar Áuezovting «Abay jolyn», sonday-aq Ábdijәmil Núrpeyisov pen Ábish Kekilbaev shygharmalaryn orys tilinde sóiletken, qazaq әdebiyetimen jәne mәdeniyetimen jaqsy tanys maman. Jolma-jol audarmagha aqyn, dramaturg Madina Omarova, abaytanushy Gýlziya Qambarbaeva, redaktor Áliya Nagornuk qatysty. Abaydyng orys tilindegi jana jinaghyn әzirleu júmysyn ýilestiruge M.Lomonosov atyndaghy Mәskeu memlekettik uniyversiytetining baspa ýii jauapty.

Jinaqtyng barlyq tildegi formaty men múqabasy birdey bolmaq. Múqaba suretining avtory – tanymal suretshi Dәuren Qasteev (Ábilhan Qasteevting nemeresi).

Ár tildegi jinaqtyng taralymy – 3 myng danadan. Taralym osy tilderde sóileytin jýzden asa elding iri kitaphanalary men әdeby jәne ghylymy ortalyqtaryna jetkiziledi.

Búl joba ayasynda alghash ret Abay shygharmalary aghylshyn, arab, týrik, qytay, nemis jәne japon tilderine qazaq tilinen tikeley audaryldy. Tek ispan, italiyan, fransuz tilderine әli de orys tili arqyly jol salugha tura keldi. Abaydyng shet tildegi audarmalarynyng deni kenes dәuirinde jasalghan, yaghny ol audarmalar erkin jasaldy deuge bolmaydy. Bertindegi audarma jobalary ayasynda jekelegen ólender nemese Qara sózder bólek audaryldy. Sondyqtan búl audarma ayasynda Abay audarmasyndaghy barlyq mәseleler jan-jaqty qamtyldy.      

Abaydyng 175 jyldyghyna oray aqyn shygharmalaryn 10 tilge audarugha ýles qosqan birqatar audarmashy mamandar QR Preziydentining jarlyghymen 2-dәrejeli «Dostyq» ordenimen marapattaldy.  

 Atap aitsaq, Kembridj uniyversiyteti baspasy tarapynan Abaydy audaru júmysyna jetekshilik etken, atalmysh baspa basshylarynyng biri Djeyn Mann hanym, Abay ólenderi men sózderin qytay tiline jeke dara audarghan Aqpar Mәjit myrza, Ispaniya korolidik әuletining audarmashysy, Abaydy ispan tilinde sóiletken Mariya Sanches hanym, sonday-aq Abaydy týrik tiline audarugha airyqsha ýles qosqan Zafer Kibar myrza jәne Abay jinaghynyng arab tilindegi núsqasyn dayyndaugha ólsheusiz ýles qosqan Haled Elsayed myrza Qazaqstannyng shetel azamattaryna beretin eng joghary syilyghy – ekinshi dәrejeli Dostyq ordenderimen marapattaldy.                                      

Joba QR Mәdeniyet jәne sport ministrligining tapsyrysy boyynsha «Últtyq audarma burosy» qoghamdyq qorynyng ýilestiruimen jýzege asuda. 

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1583
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3621