2000-shy jyldary bankter jasyrghan eki qabat prosentpen halyqty aldap tastady: Endi barsha nesiyelerin qaytadan sanap, adamdargha olardyng aqshalaryn qaytaru kerek.

Janbolat Mamaydyng halyqtyng nesiyesin keshiru mәselesimen Astanagha ketkenin estip otyrmyn. Búl talapty men qoldaymyn. Eger memleket (yaghny salyq tóleushiler) kóp mәrte bankterge milliardtaghan dollar bólip kómektesse, nege bir ret bolsa da óz halqyna kómektespeydi? Búl mәsele әriyne, birinshi ret kóterilip otyrghan joq, mýny biz 1,5 jyl búryn aitqanbyz.

Biraq búl mәsele qazir koronakrizis jaghdayynda qaytadan ózekti bolyp otyr. Sarapshylardyng baghalauynsha Qazaqstanda aldaghy 6 ay ishinde ózining nesiyelik mindettemelerin orynday almaytyndar sany 900 mynnan 2,8 million adamgha (!) ósedi. Osyghan baylanysty әli kýnge zandastyrylmaghan jeke túlghalardy bankrot dep jariyalau instituty óte manyzdy bolyp otyr.

Sonymen birge taghy bir mәsele bar. Ol – JAPPAY MASShTABTAGhY BANK ALAYaQTYGhY, YaGhNY JASYRYN EKI ESELENGEN PAYYZDAR MÁSELESI. Eger bank kreditteri boyynsha payyzdardy adal jolmen qayta eseptep shyqsa, halyq bankterge emes, kerisinshe bankter halyqqa qaryz bolyp qalady! Iә dәl solay!

Men búghan búryn qatty mәn bermeppin, biraq Ermek Narymbaydyng arqasynda kóp nәrseni týsindim. Kezinde ol sotta bankterding eki eselengen payyzdaryn dәleldegeni ýshin onyng kóligin órtep jibergen edi. Men tipti ony elden quyp shyqqan da osy bank lobbiyining yqpaly dep oilaymyn.

Alypsatar-bankirlerding sheksiz alayaqtyghy Qazaqstanda úzaq jyl jalghasty. Adamdar kredit alyp, tólep jýrdi. Al, qaryzy sonda da óse berdi. Qalaysha? Qanshama taghdyrlar búzyldy, adamdar ózderine qol saldy, qanshama otbasy kreditting kesirinen ajyrasty!

Bir qap kartop nemese bir jәshik koniyak úrlaghandar bizde 5 jylghaqamalady. Al milliondaghan adamdy eki eselengen payyzdyq bank shemalary kómegimen tonaghandargha esh jaza qoldanylmaydy. Kerisinshe, osynday «tabysty» alypsatarlarmen bireuler maqtanyp jýr).

Búl mәseleni kóteretin uaqyt keldi. 2001-2011 jyldar aralyghyndaghy barlyq kreditter boyynsha payyzdardy qayta sanap shyghu kerek jәne bankirlerge óz qaltalarynan bolsa da aldanghan halyqqa aqshasyn qaytartu qajet.

Múhtar Tayjannyng jazbasy

Abai.kz