Konstitusiyagha ózgeris engizu Reseyge ne beredi?
Jalpy Reseyding tarihy qyzyq. Ýnemi soghys. Memleket syrtqy jaumen kýresten ózine ómir sýruge qajetti ottegi alatynday. 1990 jyldary batys elderine tәn demokratiyagha azdap týsip te kórdi. Region basshylaryn jergilikti halyq saylap, oligarhtar preziydentting basyna minip, memleketining týbine jete jazdady.
Qytay men Reseyge batysta bar demokratiya dәl sol formatynda berilse óte qauipti sekildi. Bolmysy, mentaliyteti, memlekettik qúrylymy men aumaqtyq ereksheligi sәikes kelmeydi. Bolashaqta demokratiyalyq barqaru formasyna týsse de aqyryndap jýzege asyrmasa týbi jaqsy bolmasy anyq. "Glasnosti" dep aiqaylap jýrip Gorbachev ta Kenes ýkimetining týbine jetken.
Konstitusiyagha ózgertu engizu Reseyge ne beredi?
1. Eng basty ózgeris 67 jastaghy qazirgi preziydent Putin mandatyna obnulenie jasap aldy. Endi 2036 jylgha deyin saylanamyn dese de óz erki. Halqynyng basym bóligi qoldady. 4-5 jyl sanksiyada ómir sýrip jatsa da jalpy qarsylyq bolmady. Ol týsinikti de. Orekenderge syrtqy jau faktory manyzdyraq.
2. Jana ózgertuler boyynsha preziydentting qúqyghy men mýmkindikteri artty.
3. "Memleket qúrushy últ" týsinigi keldi. Búl degen sóz aldaghy uaqytta regiondarda ortalyq biylikting sayasaty kýsheye beredi degendi bildiredi.
Búl ózgeristerding bizge yqpaly molynan bolady. Bir nәrse anyq. Resey ózgermey Qazaqstan ózgermeydi. Úshaq apaty bolsa da qara jәshikti Mәskeuge aparyp oqytatyn elmiz. Áue qorghanysymyz Reseymen birigip qorghalady. Áskery bazalary da ornalasqan. Búl qarapayym ghana ekining biri biletin mysaldar. Bilmeytinimiz qanshama. Bizding halyqtyng ne aityp, ne qoyghanyna deyin olar ýshin ashyq karta ispettes shyghar. Qazaqstanda preziydent bola alady degen әrbir sayasy salmaqty túlgha jayly kompromaty da, basqa aqparattardy da jan-jaqty jinap tastasa tang qalugha bolmaydy. Sebebi, imperiya qúryp kelgen elder ýshin búl qalypty júmys tәrtibi. Osy nýkteden bizdegi demokratiya men ózgeristing keleshegi kelip shyghady. Qalasang da, qalamasang da búl shyndyq.
Aldaghy uaqytta Reseyde fors-majorlyq jaghday oryn almasa bәri baqylauda bolady. Putin 2036 jylgha deyin otyrsa biz de aldaghy 16 jyl sonyng ainalasynda jýremiz. Búl realy faktor. Biraq kóbi moyyndaghysy, qabyldaghysy kelmeydi. Onday maksimalisterden qorqu kerek. Soltýstiktegi kórshining realy kýshin eseptemey sayasat jýrgizetinder biylikke kelse aqymaqtyghymen halyqty janyp túrghan otqa aidaudan tayynbaydy. Keng bolsang kem bolmaysyng deydi qazaq. Bizdi kim basqarsa da emosiya men qoghamdyq pikirge kóp ermeytin, keng oilap, salqynqandy sheshim shyghara alatyn túlgha bolsyn dep tileymin.
Bauyrjan Serikbaydyng jazbasy
Abai.kz
