Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 5002 27 pikir 3 Shilde, 2020 saghat 14:47

Dinning sayasy kýshke ainaluy - qauipti proses

                               (Ayatolla Homeyniy)

Irandaghy 1979-jylghy Islam revolusiyasynan keyin ókimet basyna Ayatolla Homeyny keledi. Ol biylikting barlyq tetigin óz qolynda ústaydy, barlyq jauapty qyzmetke ózi taghayyndaydy. «Qúdaydyng ókimeti» degen týsinik qalyptastyrady. «Ókimetke qarsy shyqqanyn, qúdaygha qarsy shyqqanyn» - deydi. Islam dini, islam mәdeniyeti barynsha nasihattalady. Islam dini barlyq salagha engiziledi. Din adamdardyng seniminen ýlken sayasy kýshke ainaldy.

Ayatolla Homeyny el biyligine kelisimen mynanday ózgerister jasalady:

- bilim beruding barlyq dengeyi músylmandandyrylady;

- muzyka tyndaugha tyiym salynady;

- erler men әielderge ózen-kólderding jaghasynda birge shomylugha, kýnge qyzdyrynugha bolmaydy;

- әiel adamdargha ashyq, qysqa kiyinuge, shashtaryn kórsetuge, er adamdargha shorty kiige bolmaydy;

- әielderge ajyrasugha bolmaydy, biraq er adamdargha birneshe әiel alugha bolady.

- 13 jasqa tolghan qyz balany әieldikke alugha bolady.

Ayatolla Homeyny túsynda Iran-Irak soghysy bolady. «Soghystaghy ólim aq ólim, soghysta ólgender tikeley júmaqqa ketedi» degen nasihattyng kýshti jýrgizilgeni sonday, soghysqa bala-soldattar da attandy. Ayatolla «Soghysta balasy ólgen otbasy shahid úldyng qazasyn quanyshty mereke retinde atap ótui tiyis» degen búiryq shygharady.

Ayatolla Homeyny túsynda eldi júmyssyzdyq jaylaydy, memleketting syrtqy qaryzy kóbeyedi, kedeyshilik 45 %-gha ósedi. Jaghdayynyng nasharlyghyn, iship-jem tabudyng qiyndyghyn aityp shaghymdanghandargha: «Búl dýniyedegi tәttini qaytesinder, ana dýneiydegi júmaqty oilasandarshy. Búl dýniyede azapty ómir sýrgender ana dýniyede júmaqqa barady» - degen saryndaghy jauap beriledi. Sayasy t.b. kózqarastary ýshin qamalyp, súraqqa alynghandardyng barlyghy derlik óltiriledi (30 myng adam). Emigrasiya sharyqtau shegine jetedi. Kәsipker, injener-tehniyk, dәriger, sheber t.b. barlyghy 4 mln adam shet elderge ketuge mәjbýr bolady.

Din 10 jylda halyq sanasyna tereng qúiylady. El Ayatollanyng ózin qasiyetti dep eseptep, qúdayday kórip, Ayatollagha tabyna bastaydy.

Ayatolla Homeyny 1989 jyly 3-mausymda qaytys bolady. 4-mausymdaghy jerleu rәsimine 10 mln adam jinalady. Jinalghandardyng keybiri onyng jýzin songhy ret kórip qalghysy kelip, keybiri eng bolmasa tabytyna qol tiygizip qoshtasyp qalghysy kelip jan-jaqtan úmtylady. Jantalasyp, ii-qii bolyp jatqanda 10 adam ayaq astynda taptalyp qalyp óledi, 400 adam auyr jaraqat alady, jaraqattanghandardyng jalpy sany neshe myng adamgha jetedi. Bәri osylay jantalasyp, jan-jaqtan jabylghanda jerleuge kóterip apara jatqan tabyt jerge qúlaydy. El onyng ýstindegi kebindi qasiyetti zat kórip, jan-jaqtan talasyp, jyrtyp-jyrtyp alghanda dene jalanash qalyp, qauipsizdik kýshteri qyzmeti elge su shashyp, aspangha oq atyp Ayatollanyng óli denesin halyqtyng qolynan zorgha tartyp alyp, tikúshaqpen alyp ketedi. Qaytadan kebindep, endi temir tabytqa salyp, jermen emes aspanmen, tikúshaqpen әkelip 5 saghattan keyin jerleydi.

Býgin Ontýstik Qazaqstanda bolghan jerleu prosesining viydeosyn kórgende Irandy 10 jyl basqaryp 87 jasynda dýniyeden ótken Ayatolla Homeyniyding jerleu rәsimi esime týsip ketti. Sonday dengeyge jetuge kóp emes, az qalghan siyaqty. Qauipti prosess. Oilanu kerek.

Lәzzat Dýisembekovanyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz

27 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1582
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3616