Júma, 29 Nauryz 2024
Biylik 3925 6 pikir 26 Mausym, 2020 saghat 11:30

Tarih tarazysynda útylugha qaqymyz joq

Adamzat balasyn ózine bir qaraugha mәjbýr etken osynau qaterli indet býgingi әlemdik qúrylystyng әlpetin ózgertip qana qoyghan joq, sonymen birge onyng jasandylyqpen jasyrylyp kelgen shynayy bolmysyn da jalanashtap berdi. Ánsheyinde jahandanu jóninde jaghy talmaytyn «ýlgili» memleketterding ózining ýni shyqpay, týnligin tútas jauyp, keregesin tas qylyp qymtap aldy.

Mineki, osylaysha halyqaralyq auqymdaghy últshyldyqqa jappay bet búrudyng kuәsi boludamyz. Erte me kesh pe, múnday ýrdisting ornaytynyn búrynnan boljay bilgen Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemelúlynyng «Ana tili» gazetine bergen keshendi súhbatynda qazirgi ghalamnyng kelbetimen birge elimizding erteni, qoghamymyzdyng taghdyr-talayy salmaqty taldaugha týsipti. Órkeniyetti oqyrmanmen bólisu niyetinde keleli әngimeden týigen oiymyz, qysqasynan qayyrghanda, tómendegidey.

Jahandy jaylaghan indetting joyqyn túrpaty: bar men joqqa, bay men kedeyge, jas pen kәrige, sheneunik pen eden juushygha – eshqaysysyn bólmesten, Jaratushynyng ózi o basta teng etip jaratqanyn eske salghanday, barshasyna birdey tarap, uayym-qayghygha qatar týsiruinde. Shyndyqtyng taghy bir ótkir beynesi – qaltasy qalyndardyng әnsheyinde qit etse sheteldegi qymbat emdeluge qasha jónelu mýmkindigining mýldem joqqa shyghuy. Demek, «Kemedegining jany bir», bir topyraqty basyp, bir auany jútyp, ishetin suymyzdyng da ortaq qaynardan ekendiginde. Olay bolsa, jer shary qansha keng bolghanymen, qasiyetti Ata mekennin, qayran eldin, tughan Otannyng jalghyzdyghyn janymyzda týng, jalqy sәt jadymyzdan shygharmau.

Pandemiyamen kýresting ózi halyqaralyq yntymaqtastyqtan tys, «әrkim ózi ýshin» qaghidatymen jýrgizilude. Múnan-aq, jeme-jemge kelgende, әrbir memleket basyna týsken qiyndyqpen jeke ózi qalatyndyghyn anghartty. Aqiqattyng ashylyghy, biz – qazaqtar, týptep kelgende, әlemde eshkimge sonshalyqty qajet emespiz. Ózimizge ózimiz ghana kerekpiz. Endeshe býkil adamzattyng mәselesin sheshuge tyrashtanbay-aq, óz qotyrymyzdy ózimiz qasyghan abzal.

Álemdegi, ainaladaghy ahualdyng túraqsyzdyghy, iri memleketterding geosayasy maqsattarynyng ózgerui, onyng saldarynan auqymdy zardaptar men qayshylyqtardyng tuyndauy yqtimaldyghy túrghysynda, eng bastysy, kórshiles eldermen  memlekettik shekaramyzdyng beriktigining tarihy hәm sayasy mәnining astaryn aiqyn týsinu. Dey túrghannyng ózinde, úlysymyzdyng últtyq mýddesin qorghaudyng manyzdylyghy kýn tәrtibinen eshqashan týspeydi, anyghy uaqyt ótken sayyn kýrdelene bermek.

Qazaqstan qoghamynyng úzaq jyldardan beri jandy jarasyna ainalghan ishki eng bir ózekti mәselesi - memlekettik tilding jaghdayynyng tolassyz kóterilip, aqyry múny ózge júrttar, әsirese Ortalyq Aziyadaghy tuysqandardyng ózi týsine bermeytin, ol azday, halyqaralyq qoghamdastyqtyng aldynda kemshin últ retinde kórinuimizge deyin jetkizui yqtimal kelensiz ahualdy qalay enseremiz.

Ol ýshin, qoghamda qazaq tiline qajettilikti is jýzinde arttyru arqyly ana tilinde sóiley biludi maqtanysh etu. Onyng kýretamyrly joly - memlekettik qyzmetke, әsirese halyqpen tyghyz qatynastaghy lauazymgha kәsiby biliktilikpen qatar memleketting tilin mengergen azamattargha basymdyq beru. Parlamentte, resmy mekemelerding baspasóz mәslihattarynda, eng aldymen, qazaq azamattarynyng memlekettik tilde sóilep, pikirin jetkize almauy – anahronizmge ainaluy tiyis. Múnday mәrtebege talpynushy niyeti týzu azamattardy kemsitpey, kerisinshe qoldau bildiru.

Tónirektegi geosayasy jayttardy, ishtegi últtyq sipatty eskere otyryp, osynau tarihy missiyany yn-shynsyz, biraq tabandy týrde oryndaugha qol jetkizemiz. Joghalghan buynnyng qalyptasuyn boldyrmay, jastar ýshin әleumettik lift ornyqtyru. Memlekettik basqaru isinde jәne iydeologiyada qatelikterge jol bermey, sózsiz әdildik ornatu jolymen qanday da bolmasyn narazylyqtardyng aldyn alu. Kóshede úrandatyp, sayasatqúmarlyqqa salynbay, kýndelikti jasampazdyq enbekpen degenine jetu.

Otandyq televiydenie men radiony arzan sayqymazaqtan aryltyp, últtyq iydeyany taratudyng quatty qúralyna ainaldyru. Búl salada ziyaly qauymnyng algha bastaushylyq әleuetin tolyqqandy, eki jaqqa da tiyimdi nysanda paydalanu.

Elimizdegi blogosferanyng qazaq tiline bet búrghandyghy quantady. Olay bolsa, biylikpen, sonday-aq tanymal, belsendi azamattarmen qoghamnyng dialogy qazaq tilinde qúryluynyng strategiyalyq manyzy kýn sanap arta týsude. Sonymen bir mezgilde joghary zamanauy tehnologiya, jasandy intellekt dәuirinen qalyspay, ar, namys, úyat siyaqty adamy qasiyetterdi úlyqtau. Jeti atagha deyin qyz alyspaytyn asyl tekti halqymyz ghalamdyq qúbylystardy ózining ainymas filosofiyalyq kózqarasy arqyly kәmil úghyna da, qabylday biledi.

Memleket basshysynyng óz elin odan әri janghyrtugha, damytugha qatysty tyng iydeyalary bar, olardy halyqtyng is jýzinde sezingenin býkil bolmysymen qalaydy.

Múhtar Kәribay

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1572
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2267
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3568