Jalpy, bizdegi biyliktin, әsirese jerligikti jerdegilerdin, qarapayym halyqtan irgesin aulaq salyp, ara jigining ajyrap ketkendigi eshkimge de qúpiya emes. Búl - olargha ne jogharydan, ne tómennen baqylaudyng joqtyghynan tuyndaghan tym «sozylmaly» syrqat. Osynyng saldarynan búlar halyqpen nemese olardyng ókilderimen emin-erkin, býkpesiz ashyq sóilesu, sýikimsizdey bolsa da pikirin tyndau yaghny teng dәrejede dialog jýrgizu sekildi demokratiyalyq әdis-tәsilderden mýldem júrday bolghan. Sondyqtan da olar halyqtyng sәl de bolsa narazylyghynan qorqyp, keng kabiynetterinde tyghylyp otyrudy dәstýrge ainaldyrghan. Sirә, «Sen tiymesen, men tiymen, badyraq kóz» degen sayasat qanday qiyndyqtan qútqarady degenge myqtap sense kerek.

Al múnyng ózi keyde adam kýlerlik, ýlken bir komediyagha jýk boarlyq siyqsyz oqighalargha әkelip soghatyndyghyn qaytersin. Jaqynda bizding Qostanay qalalyq әkimdigi osynday jaghdaydy bastan ótkerip, halyqty bir kýlkige qaryq qyldy.

Qala túrghyndary keshegi senbi kýni tanerteng bala-shaghalaryn alyp, osy shahardyng ortalyghyndaghy sayabaqqa aghylmay ma? Sóitse olardyng aldyn polisiya qyzmetkerleri bógep, eshqayda jibermeydi. An-tang qalyp, anyrghan júrtqa: «Býgin men erteng búl sayabaqta koronovirusqa qarsy dezinfeksiya sharalary jýrgiziledi. Sondyqtan oghan eshkim de jiberilmeydi» dep bir-aq kesedi. Búghan narazy bolghan júrt aiqaygha basady. Onyng ayaghy ekonomikalyq talaptargha úlasady. Jinalghandar qymbatshylyqtyng boy bermey bara jatqandyghyn, az ghana zeynetaqynyng eshtenege jetpeytindigin aityp, búlardy qalay sheshetindigin súrap jatty. Al keybireuleri: «bizding de 500 myng tenge ailaq alghymyz keledi» degendi de qystyryp qoyady.

Múndaydy kýtpegen jergilikti biylik, bayaghy sol eski әdisine salady. Qalalyq әkimdikten qala әkimining orynbasary Andrey Fink pen qalalyq ardagerler qoghamynyng tóraghasy Yuriy Hariyakov dereu jetkiziledi. Ekinshisining búghan qanday qatysy bar ekendigin, bir qúday bilsin. Ákimdiktegiler sirә múnda tek erikken zeyetkerler jinalyp, qysyr әngime soghyp jatyrghan shyghar dep topshylaghan bolar. Sheneunikter búlardy otyryp, erkin sóilesuge әkidikting ghimaratyna shaqyrdy. Jinalghandar odan birden bas tartty. Narazy top ózderine oblys әkimining keluin talap etti.

Qyzyq búdan keyin bastaldy. Álgi ekeui ketkennen son, jarty saghat óter-ótpesten eki shaghyn avtobus kelip toqtap, jinalghandardyng tarauyn talap etti. Negizinen әielderden qúrylaghan búl azghana toptyng ishinen birnesheuin avtobusqa salyp, alyp ketti. Al búl oqighany kózimen kóruge úmtylghan tilshilerge polisiya qyzmetkerleri kedergi keltirip baqty.

Mine, halyqpen dúrys júmys jasaudan maqúrym qalghan, tek kabiynettik tәsildi ghana mengergen biylik osylaysha narazylyq mitingisin ózderi jasap aldy. Búlay deuimizding ózindik syry bar. Jaraydy, senbi-jeksenbi kýnderi sayabaqty dezinfeksiyadan ótkizsin delik. Endeshe nege osy turaly aldyn-ala habarlanbaydy. «Osylay da osylay, búl kýnderi sayabaqtan basqa jaqqa qydyryndar» dep. Sonda jinalghan toptyng betin birden qaytarugha myqty sebep bar edi. Onyng ornyna nege ekeni belgisiz, osynda qanshama aqparat qúraldary bola túra, júrt mýldem habarsyz qaldy. Sosyn, әlgi dezinfeksiya degen dýnie ne sebepti demalys kýnderi emes, mәselen, beysenbi men júma kýnderi nege ótkizilmeydi? 

Mýmkin, mәselening mәnisi sol dәl senbide, yaghny 6 mausymda shyghar. Mýmkin búl jergilikti biylikting anau shetelde jatyp, júrttyng bәrin narazylyqqa shaqyrudan sharshamaytyn, partiyasy zansyz dep jariyalanghan «myqtynyn» ózining kezekti «sayasy sharasyn» osy kýnge belgileuine qarsy jasaghan ózindik qam-qareketi bolar. Kózi ashyq júrttyng ol oligarhtyng búl kezekti ýndeuin estimedi deysing be? Sosyn, әriyne, sayabaqtyng jabyluyn osy oqighamen baylanystyratynndyghy qisyngha kelmeydi dep qalay aitarsyn.

Mәsele, tipti sol oligarhta ghana emes. Ángime, jergilikti biylikting múnday әreketterge dayyn emestigi. «Qoryqqangha qos kórinedi» degendey ózderinshe dúrysy sayabaqty jauyp tastaghan degen oigha kelgen bolar shamasy. Onyng ýstine әdette halyq jinalatyn jer - oblystyq әkimdikting aldyndaghy alan. Ol sol sayabaqtyng janynda. Osyny syltau etken biylik ony da jauyp tastady. Ras, sәlden keyign әkimdikting aldy ashyldy. Sirә, biylik ózderining qatesin týsingen bolar.

Al bizding týsinbegenimiz, birnshe әieldi avtobusqa salyp әketkennen mәsele sheshile qoyar ma eken? Mýmkin, sayabaqtyng jabylatyndyghyn bir emes, birneshe kýn búryn júrtty habardar etkende eshkim de múnda kelmes te edi. Demek, bar kinә qala әkimdiginde. Ózderining beyjaylyghy men nemketiliginen stihiyaly mitingige úlasatyn, maghynasyz әreketti qoldan jasap aldy. Olardyng fantaziyasynyng jetken jeri osy bolsa, qaytersin.

Jaybergen Bolatov

Abai.kz