Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Alash arysy 7894 0 pikir 21 Mamyr, 2020 saghat 12:20

Abaqtydaghy songhy týn

«Men eger, aldynda bar shynymdy aitpasam, oghan sebepter boldy!
Tak znayte: - Ya iz hanskogo roda,
otes moy han, sultan, polkovnik Tezek Tore Abylayhanov...
Qúdiyarhan (Hudairhan) Tezekov-Ablayhanov».
Súraq alu hattamasynan. 79 jasta
1931 jyl. Almaty...

Abaqtydaghy songhy týn

(Qúdiyarhan Tezek Tóreúly repressiyada. 80-ge shygharynda atylyp, aty atalmay ketken. 1916 jylghy kóteriliste Jetisudyng bes bolys eli «Asyldyng synyghy...» retinde han saylaghan. Naqty tarihy oqighalar óz atynan, birinshi jaqtan bayandaldy...)

1

«Arghy atam Ádil Tóre, Abylaydan,
Ýsh Jýzding balasyna danqyn jayghan...».
Búny aitqan Tezek Tóre, әkem edi,
Demeniz, estidim dep, búny qaydan.

2

Mine sol! Úlylardyng úrpaghymyn,
Esimderi mәngilik! Qúrtady kim?!
Olarday bar qazaqqa sóz aitpadym,
Osy ókinish, jandyryp, túrghany shyn.

3

Ata-saltqa әkemiz berik edi,
Otyzynda men tuyp kórip edi.
Aghalarym Batyrhan, Bolathandar,
Jetisuda bar elge kórik edi.

4

Orys, Qytay patshasy, Qoqan hany,
Sanasty әkemizben, týgel bәri.
Shen-shekpen, syilyqtaryn úsynghanmen,
Bәrinen qymbat boldy, qazaq jany!

5

Jetisudy jattardan tazalady,
Ústamy patshalardy mazalady.
Han kóterdi, týgeldey Qazaq-Qyrghyz,
Búzaqyny ayausyz jazalady.

6

Batyrhan bolys boldy, batyr agham,
Tik minezdi qiyndau, shatynaghan.
Imperiyagha onysy jaqpay qoyyp,
Otarshy qúrtyp tyndy, basyp alghan.

7

Sýleymen inimmenen oqu qudyq,
Molda-qoja aitqangha moyyn búrdyq.
Sәl eseyip, arnayy oryndarda,
Orystyng ghylymymen jalghastyrdyq.

8

Simaghanday qazaqtyng dalasyna,
Bilim aldym, Orynbor qalasynda.
Joghary gimnaziyada bes jyl oqyp,
Qamqor boldym, az qazaq balasyna.

9

Jetisuda tótenshe ister shyghyp,
Alandadym elime, sony bilip.
Shaqyryp aqyrynda, aldy әkem,
Balalyqpen qoshtastym, jýrgen kýlip.

10

El isine kiristim, sodan bastap,
Oqudy jalghastyrmay, kettim tastap.
Elu segiz jasynda әkem qaytty,
Búl taghdyr osylaysha qoydy, jasqap.

11

Barlyq el hanyn joqtap, kýnirendi,
Bәribir ómirden kim týniledi?!
Jalghasyn tauyp jyldar ótip jatty,
Ilese almaghandar, sýrinedi.

12

On altynshy jyl keldi, dýbirlegen,
Jarlyqty estip, bar qazaq dirildegen.
Shydamastan aqyry, qarsy shyqty,
Ashu-yza ishinde, kýnirengen.

13

Tәuelsizdik ansaghan qazaq eli,
Túyaq serpip ólmekke bekingendi.
Bes bolys Jetisudyng jamaghaty,
Han saylady, dәstýrmen, myna meni.

14

Bәrin de sheshedi ghoy qaru-jaraq,
Bilgenmin, búiyrmasyn bizge ghәlab.
Kýshti jau, ishki satqyn qosylghan son,
Toz-toz bop bosyp ketti, qyrghyz-qazaq.

15

Jauyzdar qyryp-joydy, ayamastan,
Jas-kәri dep, eshkimdi sanamastan.
General Folibaumge alyp bardy,
Meni ústap, qarsylyqqa qaramastan.

16

Gubernator jekeley jauap aldy,
El turaly týgeldey súraq saldy.
Olardyng jauyzdyghyn aitqanymda,
Oylanyp, nege ekenin, túryp qaldy.

17

Bosatty, qarsylyqty toqtat dedi,
Artyma jansyzdaryn toptap berdi.
Odan keyin tónkeris, aq pen qyzyl,
Elime naghyz zúlmat kezeng keldi.

18

Bosqyndyq, qughyn-sýrgin, asharshylyq,
Jan týsinbes, bireudi, bireu bilip.
Qolyna qaru alghan, úry-qary,
Óz elin jauday shapty, kýlip jýrip.

19

Adamdy adam jegen, kózben kórdim,
Qyzyldyng zúlymdyghyn anyq bildim.
Sasqanymnan Qytaygha barmaq bolyp,
Bar malymdy taratyp, elge berdim.

20

Áziz kózim solaysha jasqa toldy,
Qytaydyng basshylary týsindi ondy.
Sorly elimdi solargha asyrmaq bop,
Talaptanyp, kósh bastau oigha qondy.

21

Qarghysty jyl! Kýz edi qarasuyq,
El qashugha qamdanghan belin buyp.
Qyzyldyng otryady sap etkendey,
Alqyn-júlqyn ýiime keldi kirip.

22

Eldi atqyzbay olardy toqtatqyzdym,
Seksen jasty súmdargha boqtatqyzdym.
Barlyghyn óz moynyma týgel alyp,
Artta qalghan tuysty joqtatqyzdym.

23

Ol súmdar bar auyldy timiskelep,
Qútyrghan ittey bolyp, iyiskelep.
Tonady iler zatty, kitaptardy,
Órtedi ýiip qoyyp, kimge kerek?!

24

Tau asyp, alyp bardy Qoghalygha,
Allanyng salghan isi bolady da!
Diken-diken! Adamdyq qasiyeti joq,
Aqyry, aidap ketti Almatygha.

25

Jauap alu! Zirkildep kýshenedi,
Birdeme aitsang jyndanyp, tistenedi.
Folibaum әldeqayda adam eken,
Osyndayda esime týsedi endi.

26

Bas jendetting aldyna baryp túryp,
Habarladym shyndyqty jayyp túryp.
Oryssha, músylmansha bilerimdi,
Týgendedim, etpesten qauip qylyp.

27

Teksizder jaza berdi qaghazyna,
Shydadym basqa salghan azabyna.
Jasymdy, saqalymdy syilamady,
Búndaydy berme, Qúday, qazaghyma!

28

Býgin aitty, atatyn ýkimderin,
Ne ýshin eken? Bәribir týsinbedim.
El syilaghan jan edim, qaraqshy emes,
Qorlaytyn, ay súmdar-ay, kising be edim?!

29

Qarataban teksizge jalynbaymyn,
Elim ýshin janamyn! Jalyndaymyn!
Meni óltirsen, erten-aq, qayta shygham,
Ótirik Zandaryna baghynbaymyn!

30

Qosh elim! Kebinsizden ketti deme,
Týbine «Tóreligi» jetti deme!
Armanym halyq ýshin ólu edi,
Sheyittik búiyrady, tekti erge...

Azken Altay,

Jetisulyq.

Abai.kz

0 pikir